آبسه مقعدی یکی از مشکلات دردناک دوران بارداری است که به صورت یک برجستگی چرکی و متورم در نزدیکی مقعد یا رکتوم ایجاد می شود. این عارضه معمولا زمانی رخ می دهد که یکی از غدد اطراف مقعد دچار انسداد و سپس عفونت شود. تجمع چرک و مایعات در این غده منجر به تشکیل آبسه می گردد. گاهی شرایط پزشکی خاص یا عوامل دیگر، احتمال ابتلا به آبسه مقعدی در بارداری را بیشتر می کنند. پزشک می تواند با تخلیه چرک، این مشکل را درمان کند. در این مقاله در مورد این بیماری بیشتر توضیح خواهیم داد.
علت آبسه مقعدی در بارداری چیست؟
آبسه مقعدی در بارداری شبیه یک جوش بزرگ و دردناک در اطراف مقعد یا بین مقعد و دستگاه تناسلی ظاهر می شود. دلیل اصلی آن مسدود شدن غدد ترشح کننده موکوس در ناحیه مقعد است. وقتی این غدد مسدود شوند، باکتری ها یا باقی مانده مدفوع در آن گیر کرده و باعث عفونت می شوند. نتیجه، تشکیل یک برجستگی بسیار دردناک در اطراف مقعد خواهد بود.
کانال مقعدی آخرین بخش دستگاه گوارش است و حدود ۵ سانتی متر طول دارد. این کانال از عضلات کف لگن و دو اسفنکتر داخلی و خارجی تشکیل شده است. وظیفه اسفنکترها باز و بسته شدن مسیر خروج مدفوع است. وجود تعداد زیادی غده در این بخش باعث می شود هرگونه انسداد کوچک زمینه ساز آبسه شود.
آبسه مقعدی ممکن است با نام های دیگری مانند آبسه آنورکتال یا آبسه مقعدی ـ رکتومی نیز شناخته شود.
چه کسانی بیشتر دچار آبسه مقعدی می شوند؟
بر اساس مطالعات پزشکی، آبسه مقعدی بیشتر در مردان و در سنین 20 تا 60 سال شایع است. با این حال در دوران بارداری نیز خانم ها به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش فشار شکمی، در معرض این مشکل قرار دارند.
چه کسانی در بارداری بیشتر در معرض خطر آبسه مقعدی هستند؟
برخی بیماری ها و شرایط زمینه ای می توانند احتمال ابتلا به آبسه مقعدی در بارداری را بیشتر کنند:
- بیماری های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو
- دیابت
- دیورتیکولیت (التهاب دیواره روده بزرگ)
- عفونت HIV یا ایدز
- ابتلا به عفونت های مقاربتی
علاوه بر این موارد، عوامل زیر هم می توانند ریسک ابتلا را افزایش دهند:
- بارداری (به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن)
- مصرف سیگار
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی یا داروهای شیمی درمانی
- ابتلا به یبوست یا اسهال های مکرر
- آسیب های ناحیه مقعد (مانند رابطه مقعدی یا استفاده از اجسام خارجی)
علائم آبسه مقعدی در بارداری
شایع ترین علامت آبسه مقعدی، برجستگی متورم و حساس شبیه یک جوش بزرگ در اطراف مقعد است. این ناحیه معمولا قرمز، بسیار دردناک و همراه با ضربان یا تپش مداوم است. نشستن، سرفه کردن یا دفع مدفوع می تواند شدت درد را افزایش دهد.
سایر علائم عبارتند از:
- ترشح چرکی از مقعد
- درد در ناحیه مقعد یا رکتوم
- وجود توده یا برجستگی قرمز و متورم
- یبوست یا دفع سخت و دردناک
- تحریک و التهاب پوست اطراف مقعد
- خونریزی مقعدی
- درد در قسمت پایینی شکم
- تب، لرز و علائمی شبیه آنفولانزا
علت آبسه مقعدی در بارداری چیست؟
مهم ترین دلیل ایجاد این عارضه انسداد غدد مقعدی و عفونت ناشی از آن است. اما عوامل دیگری هم می توانند باعث شکل گیری آبسه شوند:
- شقاق مقعدی عفونی (پارگی در دیواره مقعد)
- آسیب یا ضربه به ناحیه مقعد
- ابتلا به بیماری های مقاربتی
- بیماری های التهابی روده یا اختلالات روده ای
- عفونت کیست های چربی در اطراف مقعد (که نسبت به آبسه کلاسیک معمولا درد کمتری دارند)
- بیماری مزمن هیدرآدنیت چرکی که غدد تعریق را در نواحی خاصی مثل زیربغل، کشاله ران، اطراف مقعد و زیر سینه ها درگیر می کند
تشخیص آبسه مقعدی در بارداری
تشخیص آبسه مقعدی در بارداری توسط پزشک معمولا با معاینه رکتال انجام می شود. پزشک با دستکش و انگشت آغشته به ژل، داخل رکتوم را بررسی می کند تا هرگونه برجستگی یا التهاب را احساس کند. در برخی موارد از اسپکولوم (ابزاری برای باز کردن کانال مقعد) استفاده می شود. آبسه های سطحی معمولا بدون ابزار خاص قابل مشاهده هستند، اما آبسه های عمقی نیاز به بررسی دقیق تر دارند.
برای تشخیص بهتر ممکن است از پروکتوسیگموئیدوسکوپی (لوله باریک با دوربین و نور) استفاده شود. همچنین در موارد پیچیده تر، سی تی اسکن، ام آر آی یا سونوگرافی می تواند به تشخیص کمک کند. پزشک همچنین ممکن است برای اطمینان از نبود بیماری هایی مانند سرطان رکتوم، آزمایش های تکمیلی تجویز کند.
درمان آبسه مقعدی در بارداری
درمان آبسه مقعدی در بارداری معمولا شامل تخلیه چرک توسط پزشک است. هرگز نباید خودتان اقدام به تخلیه آبسه کنید، چون خطر گسترش عفونت وجود دارد. در بیشتر موارد، بعد از تخلیه آبسه، درد به سرعت کاهش می یابد.
پزشک با استفاده از بی حسی موضعی و ابزار جراحی کوچک (مانند تیغ یا سوزن) برش کوچکی روی آبسه ایجاد می کند تا چرک خارج شود. در موارد بزرگ تر یا عمیق تر، ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی و عمل در بیمارستان باشد.
در برخی شرایط، برای تخلیه مداوم چرک از کاتتر استفاده می شود. معمولا بخیه لازم نیست و پس از تخلیه، محل با پانسمان پوشانده می شود.
پس از تخلیه آبسه، توصیه های زیر اهمیت زیادی دارند:
- نشستن در لگن آب گرم (سیتز بث) چند بار در روز برای کاهش درد و التهاب
- مصرف آنتی بیوتیک ها در صورت تجویز پزشک، به ویژه برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- استفاده از نرم کننده های مدفوع یا ملین ها برای جلوگیری از دفع دردناک
- مصرف داروهای مسکن (غیرنسخه ای یا با تجویز پزشک)
مراقبت خانگی از آبسه مقعدی در بارداری
گاهی آبسه های کوچک با کمپرس گرم و لگن آب گرم قابل کنترل هستند. اما حتما باید پزشک تشخیص دهد که نیازی به تخلیه جراحی نیست. برخی آبسه ها ممکن است خودبه خود تخلیه شوند، ولی این کار می تواند خطر گسترش عفونت را افزایش دهد. بنابراین، مراجعه به پزشک بهترین انتخاب است.
اگر آبسه به طور ناگهانی باز شد، باید ناحیه را با آب و صابون شست وشو داده و سپس پانسمان کنید. طی چند روز آینده باید مراقب باشید تا مطمئن شوید عفونت برطرف شده و روند بهبودی کامل است.
مدت زمان بهبودی آبسه مقعدی
معمولا بهبودی کامل پس از تخلیه آبسه حدود سه تا چهار هفته طول می کشد. طبق گزارش انجمن جراحان کولون و رکتوم آمریکا، تقریبا نیمی از بیماران پس از ابتلا به آبسه مقعدی ممکن است دچار فیستول مقعدی شوند (یک مجرای عفونی بین پوست و مقعد).
آیا باید آبسه مقعدی را ترکاند؟
خیر. ترکاندن آبسه مقعدی نه تنها باعث بهبودی نمی شود، بلکه می تواند عفونت را بدتر کرده و آن را به سایر نواحی گسترش دهد.
پیش آگهی و عوارض آبسه مقعدی در بارداری
آیا آبسه مقعدی در بارداری جدی است؟
به طور کلی آبسه مقعدی در بارداری یک بیماری جدی و خطرناک محسوب نمی شود و با روش های درمانی مناسب به خوبی قابل درمان است. با این حال، اگر پس از درمان علائم شما بدتر شد یا بهبود نیافت، باید حتما با پزشک تماس بگیرید. بی توجهی به این موضوع ممکن است باعث گسترش عفونت یا بروز عوارض شود.
عوارض احتمالی آبسه مقعدی در بارداری
هرچند درمان آبسه معمولا موفقیت آمیز است، اما در برخی موارد می تواند با عوارض همراه باشد. از جمله:
- فیستول مقعدی (ایجاد یک مجرا یا کانال غیرطبیعی بین پوست و مقعد)
- عود مکرر آبسه (بازگشت دوباره آبسه پس از درمان)
- عفونت یا سپسیس (عفونت شدید و خطرناک خون که می تواند جان فرد را تهدید کند)
- گانگرن فورنیه (عفونت باکتریایی شدید در ناحیه پرینه که نیاز به درمان فوری دارد)
پیشگیری از آبسه مقعدی در بارداری
برای کاهش احتمال بازگشت آبسه مقعدی، رعایت نکات زیر توصیه می شود:
- کنترل بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا بیماری های التهابی روده (IBD)
- رعایت بهداشت فردی در ناحیه مقعد و تناسلی
- استفاده از کاندوم در رابطه مقعدی برای جلوگیری از عفونت های مقاربتی و انتقال باکتری ها
- توجه به درمان به موقع بیماری های مستعدکننده آبسه و پایش دقیق علائم آنها
البته برخی بیماری های زمینه ای غیرقابل اجتناب هستند. اما با کنترل آنها و آگاهی از نقش شان در ایجاد آبسه می توان تا حد زیادی از بروز دوباره این مشکل جلوگیری کرد.
مراجعه به پزشک
تشخیص آبسه مقعدی در بارداری باید در سریع ترین زمان ممکن انجام شود. در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است:
- درد شدید و آزاردهنده در ناحیه مقعد
- خونریزی مقعدی
- تب و لرز
- تورم در اطراف مقعد
تفاوت بواسیر و آبسه مقعدی در بارداری
یکی از سؤالات رایج مادران باردار این است که تفاوت بواسیر و آبسه مقعدی چیست؟
- بواسیر (هموروئید): توده ای سخت ناشی از تورم وریدهای اطراف مقعد یا داخل رکتوم است. معمولا با خونریزی همراه بوده و با کرم های دارویی بدون نسخه قابل درمان است. بواسیر یک عفونت محسوب نمی شود و اغلب خودبه خود بهبود می یابد.
- آبسه مقعدی: برآمدگی چرکی و دردناک ناشی از عفونت غدد مقعدی است. برخلاف بواسیر، آبسه می تواند تب، لرز و علائم عمومی دیگر ایجاد کند و در صورت بی توجهی منجر به عوارض جدی شود. همچنین آبسه اغلب از بواسیر بزرگ تر و گرم تر است و با لمس حساسیت بیشتری دارد.
سخنی از نی نی تینی
آبسه مقعدی در بارداری اگرچه شرایطی آزاردهنده و دردناک است، اما خوشبختانه به راحتی قابل درمان است و در بیشتر موارد عارضه جدی به جا نمی گذارد. با این حال، برخی بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا بیماری های روده ای می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. بنابراین، اگر متوجه برجستگی یا توده ای در اطراف مقعد شدید، به ویژه اگر با تب و لرز همراه باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید. تخلیه جراحی توسط پزشک بهترین و سریع ترین راه درمان است و معمولا موجب تسکین فوری درد می شود.
شما مادر عزیز، آیا تجربه ای از ابتلا به آبسه مقعدی در بارداری یا بعد از آن داشته اید؟ چه روش هایی برای کاهش درد یا بهبود استفاده کردید؟ تجربیات ارزشمندتان را در بخش دیدگاه ها با دیگر مادران به اشتراک بگذارید.
