پولیپ بینی توده هایی نرم، بدون درد و غیرسرطانی هستند که در لایه داخلی بینی یا سینوس ها ایجاد می شوند. این توده ها اغلب در افرادی دیده می شوند که آسم، آلرژی، عفونت های مکرر یا التهاب مزمن بینی دارند. با استفاده از دارو یا جراحی ساده سرپایی، می توان اندازه این پولیپ ها را کاهش داد و علائم ناشی از آن ها را برطرف کرد. در این مقاله در مورد پولیپ بینی در کودکان به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
پولیپ بینی چیست؟
پولیپ بینی در کودکان و بزرگسالان یک رشد خوش خیم و بدون درد است که در مخاط بینی (بافت نازک و نرم پوشاننده داخل بینی و سینوس ها) به وجود می آید. این پولیپ ها معمولا در هر دو طرف بینی دیده می شوند. در برخی موارد، التهاب و تحریک این بافت ها باعث تورم و سخت شدن تنفس از راه بینی می شود.
پولیپ های کوچک اغلب شکل قطره اشک دارند، اما وقتی بزرگ تر می شوند، ظاهرشان شبیه انگور پوست کنده به رنگ صورتی، زرد یا خاکستری خواهد بود.
بر اساس آمار، پولیپ بینی می تواند تا 40 درصد جمعیت را درگیر کند. هر کسی ممکن است دچار آن شود، اما در مردان شیوع بیشتری دارد و اغلب در سنین 30 تا 40 سالگی بروز پیدا می کند. البته احتمال بروز آن با افزایش سن هم بیشتر می شود. در اصطلاح پزشکی، به این حالت پولیپوز بینی نیز گفته می شود.
علائم پولیپ بینی در کودکان
پولیپ های کوچک ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند. اما وقتی شروع به رشد می کنند، می توانند باعث بروز علائمی مانند:
- گرفتگی یا کیپ شدن بینی
- آبریزش بینی
- سردردهای مکرر
- کاهش یا از بین رفتن حس بویایی و چشایی
- خونریزی از بینی
- ترشح پشت حلق (Postnasal drip)
- فشار یا سنگینی در ناحیه صورت و سینوس ها
- خر و پف در هنگام خواب
وقتی پولیپ ها بزرگ شوند، ممکن است مجرای بینی و سینوس ها را مسدود کنند و مشکلات جدی تری به وجود آورند، از جمله:
- حملات آسم مکرر (در کودکان مبتلا به آسم)
- عفونت های مکرر سینوسی
- آپنه خواب یا سایر اختلالات خواب
- تنگی نفس حتی در افرادی که آسم ندارند
علت ایجاد پولیپ بینی در کودکان
پزشکان می دانند که علت اصلی ایجاد پولیپ بینی، التهاب طولانی مدت در بافت های بینی و سینوس هاست. اما هنوز مشخص نیست چرا برخی افراد با وجود التهاب دچار پولیپ می شوند و برخی دیگر خیر.
سینوزیت مزمن که ممکن است به دلیل آلرژی، عفونت یا آسم ایجاد شود، شایع ترین عامل بروز پولیپ است. سینوزیت مزمن یعنی التهاب بینی و سینوس ها که بیش از سه ماه ادامه داشته باشد.
عوامل خطر که می توانند احتمال ایجاد پولیپ بینی در کودکان را افزایش دهند عبارت اند از:
- آسم
- آلرژی فصلی یا دائمی (رینیت آلرژیک)
- عفونت های مکرر سینوس ها
- فیبروز کیستیک (Cystic fibrosis)
- حساسیت شدید به برخی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
- عوامل ژنتیکی: برخی تغییرات ژنی ممکن است باعث شوند بافت بینی نسبت به التهاب حساس تر شود و پولیپ تشکیل دهد.
عوارض پولیپ بینی در کودکان
اگر پولیپ بینی همراه با عفونت های مکرر سینوسی باشد و درمان نشود، می تواند منجر به عوارض نادر اما خطرناکی شود، مانند:
- عفونت استخوان صورت (استئومیلیت) و از دست دادن بافت استخوانی
- آبسه (کیسه چرکی ناشی از عفونت) که می تواند به چشم یا حتی مغز گسترش یابد
- مننژیت (عفونت پرده ها و مایعات اطراف مغز و نخاع)
این عوارض به خصوص در کودکان می توانند خطرناک باشند و نیاز به درمان سریع دارند.
روش های تشخیص پولیپ بینی در کودکان
پزشک برای تشخیص پولیپ بینی در کودکان، ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد. در این مرحله ممکن است:
- با استفاده از اندوسکوپ (یک لوله نازک مجهز به دوربین و نور) داخل بینی کودک را بررسی کند
- سابقه پزشکی او را مرور کند، مخصوصا در مورد آلرژی، آسم یا عفونت های سینوسی
- درباره علائم و مدت زمان آن ها سوال بپرسد
اگر نیاز به بررسی بیشتر باشد، پزشک می تواند از تصویربرداری استفاده کند تا اندازه و محل دقیق پولیپ ها مشخص شود:
- سی تی اسکن (CT Scan)
- ام آرآی (MRI)
همچنین ممکن است آزمایش آلرژی توصیه شود تا مواد حساسیت زایی که باعث التهاب و پولیپ می شوند، شناسایی گردند.
درمان پولیپ بینی در کودکان
درمان پولیپ بینی در کودکان بستگی به شدت وضعیت کودک دارد. دو روش اصلی درمانی عبارت اند از دارو و جراحی.
حتی پس از جراحی برای برداشتن پولیپ بینی، ممکن است این پولیپ ها دوباره رشد کنند. پزشک معالج کودک درباره احتمال بازگشت پولیپ ها و راهکارهای مدیریت آن با شما صحبت خواهد کرد تا بتوانید بهتر روند درمان را دنبال کنید.
دارو درمانی پولیپ بینی در کودکان
معمولا داروها به تنهایی نمی توانند پولیپ بینی در کودکان را کاملا از بین ببرند، اما می توانند به کاهش علائم و تسکین ناراحتی های کودک کمک کنند. رایج ترین داروهایی که برای کاهش علائم و کوچک کردن پولیپ بینی استفاده می شوند عبارت اند از:
- اسپری بینی استروئیدی: این اسپری ها به طور مستقیم به داخل بینی زده می شوند و می توانند التهاب را کاهش دهند و باعث کوچک شدن پولیپ ها شوند. این داروها اغلب اولین خط درمان هستند و برای کودکان مناسب می باشند.
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی: مانند قرص پردنیزولون که توسط پزشک تجویز می شود و به صورت موقت استفاده می شود تا التهاب شدید را کنترل کند. مصرف طولانی مدت این داروها به دلیل عوارض جانبی محدود می شود.
- داروهای بیولوژیک: مانند داروی «دوپیلیوماب» (Dupilumab) که به صورت تزریقی تجویز می شود. این دارو شامل آنتی بادی های مونوکلونال است که عملکرد سیستم ایمنی را تنظیم می کنند و می توانند اندازه پولیپ بینی را کاهش دهند. این نوع دارو معمولا در موارد خاص و شدیدتر کاربرد دارد.
- آنتی بیوتیک ها: در صورتی که پولیپ ها همراه با عفونت باکتریایی باشند، پزشک ممکن است برای کودک شما آنتی بیوتیک تجویز کند تا عفونت را درمان کند.
مهم است که همه داروها طبق تجویز و دستور پزشک مصرف شوند و والدین به هیچ وجه داروها را خودسرانه تغییر ندهند یا قطع نکنند.
جراحی پولیپ بینی در کودکان
اگر داروها به اندازه کافی مؤثر نباشند یا پولیپ ها خیلی بزرگ باشند و باعث مشکلات تنفسی جدی شوند، ممکن است پزشک تصمیم به انجام جراحی بگیرد. جراحی برای برداشتن پولیپ ها معمولا به روش آندوسکوپی انجام می شود که روش کم تهاجمی است و هیچ برش ظاهری روی صورت یا بینی ایجاد نمی کند.
انواع جراحی های آندوسکوپی برای پولیپ بینی در کودکان عبارتند از:
- پولیپکتومی: در این روش، پزشک با استفاده از ابزارهای کوچک مانند قیچی جراحی یا حلقه سیمی مخصوص (به نام Snare) پولیپ ها را از داخل بینی جدا می کند. حلقه سیمی مانند یک قلاب عمل می کند که دور پولیپ را می گیرد و آن را بیرون می کشد.
- بالون سینوپلاستی: جراح یک بالون کوچک و نازک را از راه بینی وارد حفره سینوس می کند و آن را به آرامی باد می کند تا مسیر بسته شده باز شود و جریان هوا و ترشحات بهتر انجام شود. در بعضی موارد همزمان پولیپ ها نیز برداشته می شوند.
- جراحی اندوسکوپیک عملکردی سینوس (FESS): در این جراحی، علاوه بر برداشتن پولیپ ها، بافت های آسیب دیده یا استخوان هایی که مسیر بینی و سینوس ها را مسدود کرده اند نیز برداشته می شوند تا تنفس و تخلیه سینوس ها بهبود یابد.
این روش ها به دلیل اینکه از راه بینی انجام می شوند، باعث عدم وجود جای بخیه یا زخم قابل مشاهده می گردند و زمان بهبودی کوتاه تر است.
پیش آگهی و چشم انداز پولیپ بینی در کودکان
درمان می تواند به کودک کمک کند که نفس کشیدن از راه بینی راحت تر شود و علائم کاهش یابند. اما متأسفانه پولیپ بینی در کودکان ممکن است بعد از درمان دوباره عود کند. برخی کودکان برای کنترل علائم نیاز به مصرف طولانی مدت داروهای استروئیدی یا حتی جراحی های مکرر دارند.
کودکانی که دچار کاهش حس بویایی و چشایی شده اند، ممکن است پس از درمان بهبود کامل در این حواس نداشته باشند. والدین بهتر است این موضوع را با پزشک مطرح کنند تا انتظارات واقع بینانه تری داشته باشند.
پیشگیری از پولیپ بینی در کودکان
ممکن است پیشگیری کامل از پولیپ بینی در کودکان امکان پذیر نباشد، اما برخی اقدامات می تواند احتمال ابتلا یا عود آن را کاهش دهد:
- داروها را دقیقا مطابق دستور پزشک مصرف کنید و دوره درمان را کامل کنید.
- کودک را از مواجهه با مواد حساسیت زا و تحریک کننده هایی که باعث التهاب بینی و سینوس ها می شوند، محافظت کنید. این مواد می توانند شامل گردوغبار، دود سیگار، مواد شیمیایی و عطرهای قوی باشند.
- استفاده از دستگاه بخور سرد یا گرم در منزل به مرطوب نگه داشتن مجاری تنفسی کمک می کند و التهاب را کاهش می دهد.
- شستشوی منظم بینی با محلول نمکی (شستشوی بینی) می تواند ذرات حساسیت زا و آلودگی ها را پاک کند و تنفس کودک را راحت تر کند.
- رعایت بهداشت فردی، مانند شستن دست ها و جلوگیری از تماس با بیماران مبتلا به سرماخوردگی یا عفونت های تنفسی، به پیشگیری از عفونت های سینوسی کمک می کند.
مراقبت های لازم و مراجعه به پزشک
اگر علائم پولیپ بینی در کودکان بیش از 10 روز ادامه پیدا کرد یا شدت گرفت، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
اگر متوجه شدید که کودک تنها در یک طرف بینی خود یک توده یا برآمدگی دارد، حتما پزشک را در جریان بگذارید؛ زیرا ممکن است این موضوع به جای پولیپ، نشانه تومور بینی یا سینوس باشد که باید سریع تر بررسی شود.
سوالاتی که بهتر است از پزشک بپرسید
- چگونه می توانم به بهبود علائم کودک کمک کنم؟
- آیا کودک نیاز به دارو دارد یا باید جراحی شود؟
- آیا فعالیت های کودک باید محدود شود؟
- آیا باید کودک را نزد متخصص گوش، حلق و بینی ببرم؟
- در چه شرایطی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
سخنی از نی نی تینی
پولیپ بینی در کودکان می تواند باعث شود کودک همیشه احساس گرفتگی و کیپ شدن بینی داشته باشد. اگر درمان نشود، ممکن است تنفس کودک دچار مشکل شده و در نهایت به بافت ها و استخوان های بینی و صورت آسیب برسد. در صورت مشاهده علائم، حتما هر چه سریع تر با پزشک کودک خود مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای شرایط او انتخاب شود.
اگر تجربه ای از مشاهده یا درمان پولیپ بینی در کودکان خود دارید، یا سوالی در این زمینه برایتان پیش آمده است، حتما آن را در بخش نظرات با ما و سایر والدین به اشتراک بگذارید. تبادل تجربیات و پرسش ها می تواند به دیگر خانواده ها کمک کند و اطلاعات مفیدتری در اختیار همه قرار دهد.
