پیچ خوردگی روده در کودکان یا مال روتاسیون به حالتی گفته می شود که روده های کودک در محل درست خود در شکم قرار نگرفته اند. به طور طبیعی، روده ها در دوران تشکیل در جنین می چرخند و در جای مشخصی متوقف می شوند. اگر این چرخش کامل انجام نشود، روده ها ممکن است در موقعیتی اشتباه قرار گیرند. خوشبختانه، اگر این مشکل زود تشخیص داده شود، جراحی می تواند آن را اصلاح کند و از بروز عوارض جلوگیری نماید. در این مقاله در مورد این بیماری بیشتر توضیح خواهیم داد.
مال روتاسیون یا پیچ خوردگی مادرزادی روده چیست؟
مال روتاسیون یک مشکل مادرزادی است که از بدو تولد وجود دارد و محل قرارگیری روده کوچک و بزرگ کودک را در شکم تحت تأثیر قرار می دهد. روده ها در مراحل اولیه رشد جنین (تقریبا هفته دهم بارداری) شکل می گیرند و در این فرایند باید به طور منظم پیچیده و به دیواره شکم متصل شوند. اگر این پیچش یا اتصال به درستی انجام نشود، پیچ خوردگی روده در کودکان ایجاد می شود.
اکثر کودکانی که با این مشکل مواجه هستند، برای اصلاح محل قرارگیری روده ها و جلوگیری از عوارض خطرناک، نیاز به جراحی دارند تا سیستم گوارش آن ها بتواند عملکرد طبیعی خود را حفظ کند.
پیچ خوردگی روده یا ولولوس چیست؟
ولولوس به معنای چرخش غیرطبیعی روده ها است که باعث کاهش یا قطع جریان خون رسانی به بخشی از روده می شود. این مشکل، یکی از عوارض پیچ خوردگی روده در کودکان است و در بین مردم با نام هایی مثل “پیچ خوردگی روده” یا “پیچ خوردگی کولون” نیز شناخته می شود.
علت اصلی ولولوس این است که روده ها به نقاط مناسب روی دیواره شکم متصل نشده اند. در نتیجه، بدون تکیه گاه درست، روده ها ممکن است به شکل غیرطبیعی بچرخند. این چرخش می تواند هم مسیر عبور غذا را مسدود کند و هم جریان خون را مختل نماید.
اگر بخواهیم ساده تر بگوییم، مثل شلنگ آبی است که پیچ خورده و گره خورده باشد؛ تا وقتی که پیچ را باز نکنید، آب عبور نمی کند. اما در مورد روده، پیامدها می توانند بسیار جدی و حتی مرگبار باشند.
علائم ولولوس معمولا در سنین قبل از 5 سالگی ظاهر می شوند و حتی ممکن است در اولین ماه زندگی دیده شوند. این علائم شامل استفراغ ناگهانی با رنگ سبز (به دلیل وجود صفرا) و نفخ شدید شکم است.
ولولوس یک اورژانس جراحی است. اگر درمان نشود، می تواند منجر به عوارض بسیار خطرناک زیر شود:
- انسداد روده (Bowel obstruction)
- سوراخ شدن روده (Bowel perforation)
- التهاب صفاق یا پریتونیت (Peritonitis)
- عفونت شدید خونی یا سپسیس (Sepsis)
- شوک
علائم پیچ خوردگی روده در کودکان
علائم می تواند متغیر باشد، اما در حالت کلی شامل استفراغ مکرر و درد شکمی است. گاهی پیچ خوردگی روده در کودکان تا زمانی که باعث ایجاد ولولوس نشود، نشانه خاصی ندارد.
اگر کودک شما استفراغ سبز یا زرد مایل به سبز دارد یا در مدفوع او خون مشاهده می کنید، فورا با اورژانس (115) یا نزدیک ترین مرکز درمانی تماس بگیرید. این می تواند نشانه ولولوس یا سایر اورژانس های شکمی باشد.
علائم در نوزادان
- استفراغ مکرر با رنگ سبز یا زرد مایل به سبز به دلیل وجود صفرا
- شکم متورم، دردناک یا حساس به لمس
- درد کولیکی شدید در شکم
- خون ریزی مقعدی یا مدفوع خونی
الگوی رفتاری معمول نوزادان دچار مال روتاسیون:
- پاهای خود را به سمت شکم جمع کرده و گریه می کنند.
- پس از 10 تا 15 دقیقه کمی آرام می شوند.
- دوباره گریه را شروع می کنند.
علائم در کودکان بالای یک سال
- درد یا حساسیت شکمی
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال یا یبوست
- شکم متورم و باد کرده
- خون در مدفوع یا خون ریزی مقعدی
- رشد ناکافی یا توقف رشد طبیعی (Failure to thrive)
مطالعات نشان داده اند که کودکان بالای 2 سال کمتر دچار استفراغ سبز می شوند و بیشتر دچار استفراغ مکرر با رنگ طبیعی و درد شکمی هستند.
علت ایجاد پیچ خوردگی روده در کودکان
پژوهشگران هنوز علت دقیق مال روتاسیون را نمی دانند، اما می دانند که این یک بیماری مادرزادی است. روده ها در حدود هفته دهم بارداری در جنین تشکیل می شوند و در این روند باید به طور طبیعی بچرخند و به محل مناسب در شکم متصل شوند. در برخی جنین ها، این فرایند به درستی انجام نمی شود و علت ایجاد پیچ خوردگی روده در کودکان همین اختلال در رشد اولیه روده هاست.
روش های تشخیص پیچ خوردگی روده در کودکان
پزشکان برای تشخیص این مشکل، از معاینه فیزیکی و آزمایش های تصویربرداری استفاده می کنند. در معاینه، وضعیت عمومی سلامت کودک بررسی می شود و پزشک به دنبال نشانه های پیچ خوردگی می گردد.
آزمایش های تصویربرداری که برای تشخیص به کار می روند عبارتند از:
- سونوگرافی شکم
- عکس برداری با اشعه ایکس به همراه ماده حاجب
- بررسی های گوارشی (GI exams)
پزشک کودک با توجه به شرایط، بهترین روش تشخیصی را انتخاب و توضیح می دهد که هر تست چگونه انجام می شود و چه اطلاعاتی به دست می دهد.
درمان پیچ خوردگی روده در کودکان
نوزادان و کودکانی که دچار پیچ خوردگی روده یا مال روتاسیون هستند، معمولا به جراحی نیاز دارند تا محل قرارگیری روده هایشان اصلاح شود. جراح با استفاده از روش جراحی کم تهاجمی (MIS)، روده ها را باز کرده و در محل مناسب داخل شکم قرار می دهد.
روش های اصلی جراحی
- عمل لَد (Ladd’s procedure)
در این روش، باندهای بافتی غیرطبیعی که مانع حرکت صحیح روده می شوند برداشته می شود. سپس جراح موقعیت و چرخش روده ها را اصلاح می کند. این عمل می تواند به صورت جراحی باز یا لاپاراسکوپی انجام شود.
هرچند این جراحی علائم را برطرف می کند، اما احتمال چرخش مجدد روده ها (ولولوس عودکننده) در آینده وجود دارد. - عمل کریم (Kareem’s procedure)
در این روش، روده ها به طور کامل در موقعیت صحیح خود چرخانده و به دیواره شکم متصل می شوند. این تکنیک ممکن است خطر پیچ خوردگی مجدد را کاهش دهد.
اقدامات تکمیلی در حین یا پس از جراحی
بسته به وضعیت روده ها و شرایط سلامتی کودک، ممکن است نیاز به اقدامات دیگری هم باشد:
- ایجاد کولوستومی موقت یا دائمی (خروج مدفوع از طریق شکم)
- برداشتن بخشی از روده ها در صورت آسیب جدی
- بازسازی بخش هایی از روده
- برداشتن آپاندیس (به ویژه اگر موقعیت آن غیرطبیعی باشد و تشخیص آپاندیسیت در آینده سخت شود)
برخی کودکان نیاز به جراحی اورژانسی دارند، به خصوص زمانی که مال روتاسیون باعث ولولوس شدید و آسیب احتمالی به روده ها می شود. این شرایط ممکن است برای والدین بسیار ترسناک و گیج کننده باشد، اما تیم درمان کودک با توضیحات کامل، مسیر درمان و بهبود را شفاف می کند.
پیش آگهی و چشم انداز درمان پیچ خوردگی روده در کودکان
وضعیت و آینده کودک به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- سرعت آغاز درمان
- میزان آسیب روده ها
- وجود بیماری های دیگر در کودک
بیشتر کودکان پس از جراحی بهبود می یابند و خطر عوارض در آن ها کاهش می یابد. با این حال، در برخی موارد، روده ها حتی بعد از جراحی ممکن است دوباره بپیچند. خوشبختانه، روش های جراحی جدید این احتمال را بسیار کم کرده اند.
آیا می توان از پیچ خوردگی روده در کودکان پیشگیری کرد؟
از آنجا که علت دقیق علت ایجاد پیچ خوردگی روده در کودکان مشخص نیست، روش قطعی برای پیشگیری وجود ندارد. اما تشخیص و درمان سریع، خطر عوارض جدی را به شدت کاهش می دهد.
اگر حس می کنید کودک شما بی دلیل استفراغ مکرر دارد، نباید منتظر بمانید یا تصور کنید خودبه خود خوب می شود. مراجعه سریع به پزشک می تواند جان کودک را نجات دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- هر زمان که کودک علائم علائم پیچ خوردگی روده در کودکان را دارد، باید به پزشک اطفال مراجعه شود.
- این بیماری می تواند به سرعت تبدیل به یک اورژانس پزشکی شود و تشخیص زودهنگام، شانس بهبود کامل را افزایش می دهد.
استفراغ مکرر ممکن است ناشی از مشکلات دیگری مانند رفلاکس باشد، اما تشخیص علت دقیق آن فقط توسط پزشک امکان پذیر است.
چه زمانی مراجعه به اورژانس ضروری است؟
اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را داشت، فورا به اورژانس بروید:
- استفراغ سبز یا زرد مایل به سبز
- تنفس سریع و غیرعادی
- ضربان قلب بالا
- گیجی یا بی هوشی
- پوست سرد، مرطوب و رنگ پریده
- شکم متورم و درد کولیکی شدید
پرسش های مهم از پزشک
- پیچ خوردگی روده چگونه بر کودک من اثر گذاشته است؟
- آیا نشانه ای از عوارض وجود دارد؟
- آیا کودک نیاز به جراحی دارد؟ جزئیات آن چیست؟
- مزایا و خطرات جراحی چیست؟
- روند بهبود چگونه خواهد بود و من چه کمکی می توانم بکنم؟
- چه مراجعات بعدی لازم است؟
سخنی از نی نی تینی
زمانی که کودک شما به پیچ خوردگی روده مبتلا می شود، ممکن است نگرانی های زیادی درباره آینده او داشته باشید: آیا خوب می شود؟ آیا نیاز به جراحی دارد؟ روند بهبودی چگونه خواهد بود؟
بهتر است قدم به قدم پیش بروید و از تیم درمانی کودک کمک بگیرید. پیچ خوردگی روده در کودکان، در صورت تشخیص زودهنگام، کاملا قابل درمان است و پیشرفت های جراحی، حتی موارد پیچیده را با موفقیت درمان می کنند.
اگر تجربه ای در زمینه پیچ خوردگی روده در کودکان دارید یا فرزندتان این شرایط را پشت سر گذاشته است، تجربه خود را در بخش نظرات با سایر والدین به اشتراک بگذارید تا همه بتوانند از آن بهره مند شوند.
