نقرس در کودکان

نقرس در کودکان نوعی آرتریت التهابی است که با درد و تورم شدید در مفاصل همراه است. هرچند این بیماری بیشتر در بزرگسالان دیده می شود، اما ممکن است در موارد نادری کودکان و نوجوانان را نیز درگیر کند. پزشکان این وضعیت را با عنوان “نقرس اطفال” یا “پدیاتریک نقرس” می شناسند.

در این مقاله، با مفهوم نقرس، میزان شیوع آن در بین کودکان و نوجوانان، دلایل ایجاد نقرس در کودکان، روش های تشخیص، علائم نقرس در کودکان، و در نهایت گزینه های درمانی آن آشنا می شوید.

نقرس چیست؟

نقرس نوعی آرتریت التهابی است که زمانی اتفاق می افتد که مقدار زیادی از اسید اوریک در بدن تجمع پیدا کرده و بلورهای تیزی در داخل مفاصل تشکیل دهد. این بلورها منجر به التهاب، درد شدید، تورم و گاهی سفتی در ناحیه ی مفصل می شوند.

نقرس در کودکان، که با نام نقرس اطفال نیز شناخته می شود، بسیار نادر است و معمولا به دلیل وجود یک بیماری زمینه ای بروز پیدا می کند.

در یک بررسی علمی در سال 2020، شیوع نقرس در میان حدود 696 هزار کودک ژاپنی بین ۰ تا 18 سال بررسی شد. نتایج نشان داد که تنها 48 کودک به نقرس مبتلا بوده اند؛ یعنی چیزی حدود 0.007 درصد. البته این مطالعه کودکانی را که در حال دریافت داروهای شیمی درمانی بودند، از بررسی خارج کرده بود، چون این داروها می توانند میزان اسید اوریک خون را افزایش دهند.

در مجموع، مشخص کردن میزان دقیق شیوع نقرس در کودکان دشوار است، اما تحقیقات نشان می دهند که این بیماری حتی می تواند از بدو تولد وجود داشته باشد و با بالا رفتن سن، احتمال بروز آن بیشتر می شود.

علائم نقرس در کودکان

یکی از نکات قابل توجه درباره علائم نقرس در کودکان این است که مانند بزرگسالان، اغلب در انگشت شست پا آغاز می شود. اما ممکن است مفاصل دیگر بدن نیز درگیر شوند. این علائم معمولا محدود به همان مفصل درگیر هستند و شامل موارد زیر می شوند:

• درد شدید و ناگهانی در مفصل
• تورم و التهاب قابل مشاهده
• قرمزی پوست اطراف مفصل
• احساس گرما در ناحیه مفصل
• سفتی و محدودیت حرکتی در مفصل

نکته مهم اینجاست که این علائم ممکن است شبانه و به صورت ناگهانی بروز کنند و گاهی کودک حتی در خواب از شدت درد بیدار شود.

علت ایجاد نقرس در کودکان

علت اصلی بروز نقرس، هیپراوریکمی یا همان بالا بودن سطح اسید اوریک در خون است. اسید اوریک ماده ای است که بدن هنگام تجزیه ترکیباتی به نام پورین (Purines) تولید می کند. این ترکیبات هم در سلول های بدن وجود دارند و هم در برخی از مواد غذایی یافت می شوند.

در کودکان نیز مانند بزرگسالان، نقرس زمانی ایجاد می شود که اسید اوریک در خون بیش از حد افزایش یابد. برخی از بیماری هایی که ممکن است منجر به این وضعیت شوند عبارت اند از:

• چاقی یا اضافه وزن
• سندروم متابولیک
• سندروم داون
• بیماری های مادرزادی قلبی
• بیماری های کلیوی
• سندروم لش-نیهان (Lesch-Nyhan Syndrome)

با این حال، طبق اعلام سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، همیشه بالا بودن اسید اوریک به معنی نقرس نیست و گاهی اوقات اصلا نیازی به درمان ندارد.

تشخیص نقرس در کودکان

برای تشخیص نقرس، پزشک ابتدا علائم کودک را بررسی کرده، سابقه پزشکی او را می پرسد و معاینه بدنی انجام می دهد. سپس ممکن است از چندین آزمایش برای تشخیص دقیق تر استفاده شود:

آسپیراسیون با سوزن نازک

در این روش، پزشک با استفاده از یک سوزن نازک از مایع مفصلی نمونه برداری می کند تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. اگر کریستال های اسید اوریک در مایع مشاهده شوند، این موضوع نشانه ای از هیپراوریکمی و احتمالا نقرس است.

تصویربرداری

تصاویر رادیولوژی مثل عکس برداری با اشعه ایکس یا سونوگرافی مفصل ممکن است برای بررسی آسیب مفصل درخواست شود.

آزمایش خون

اندازه گیری سطح اسید اوریک در خون یکی دیگر از روش های رایج برای تشخیص نقرس است. در بزرگسالان، میزان بیشتر از 7 میلی گرم در دسی لیتر زیاد تلقی می شود. اما در کودکان، سطح طبیعی اسید اوریک ممکن است بسته به سن و مراحل رشد تغییر کند.

جالب است بدانید که سطح اسید اوریک از بدو تولد تا پایان نوجوانی به تدریج افزایش می یابد. در پسرها معمولا بعد از سن 12 سالگی، افزایش ناگهانی تری مشاهده می شود که به دلیل بالا رفتن سطح هورمون تستوسترون است. در مقابل، دختران با افزایش هورمون استروژن، توانایی بیشتری برای دفع اسید اوریک دارند.

پس حتی اگر سطح اسید اوریک بالا باشد، لزوما به معنای وجود نقرس نیست.

عوامل خطر نقرس در کودکان

طبق یک مرور علمی منتشرشده در سال 2019، برخی از شرایط و بیماری ها می توانند خطر ابتلا به نقرس در کودکان را افزایش دهند، از جمله:

• پیوند کلیه
• سندروم داون
• بیماری ذخیره گلیکوژن
• متیل مالونیک اسیدمی (نوعی اختلال نادر متابولیکی)
• سرطان خون (لوسمی)

علاوه بر این، برخی دیگر از عوامل خطر عبارت اند از:

• عفونت های گوارشی (مثل گاستروانتریت)
• آسم
• چاقی
• بیماری کلیوی
• سندروم متابولیک
• بیماری های مادرزادی قلبی
• عوارض جانبی برخی داروها (مثل بعضی دیورتیک ها و داروهای ضدتشنج)

درمان نقرس در کودکان

در یک بررسی در سال 2019، روش های مختلفی برای درمان نقرس در کودکان معرفی شده که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:

اصلاح سبک زندگی

چاقی یکی از عوامل اصلی بروز نقرس در کودکان است. در کودکانی که اضافه وزن دارند، کنترل وزن از طریق رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم می تواند بسیار کمک کننده باشد.

همچنین، متخصصان تغذیه توصیه می کنند مصرف غذاهای حاوی پورین بالا در کودکان مبتلا کاهش یابد. این غذاها شامل برخی غذاهای دریایی و اندام های داخلی حیوانات هستند. همچنین نوشیدنی های گازدار حاوی فروکتوز نیز باید محدود شوند، چرا که تجزیه آن ها در بدن باعث تولید بیشتر پورین می شود.

دارو درمانی

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش اسید اوریک یا کنترل علائم تجویز کند. البته بسیاری از این داروها خارج از نسخه ی رایج (Off-label) هستند و ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشند. بنابراین هیچ دارویی نباید بدون مشورت پزشک مصرف شود.

داروهای مهارکننده آنزیم زانتین اکسیداز (XOI)

یکی از راه های درمان نقرس در کودکان، استفاده از داروهایی است که آنزیم زانتین اکسیداز را مهار می کنند. این آنزیم در فرآیند تولید اسید اوریک در بدن نقش دارد و مهار آن می تواند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کند.

یکی از رایج ترین داروهای این دسته، آلوپورینول (Allopurinol) است. این دارو ممکن است در کاهش اسید اوریک مؤثر باشد، اما باید با احتیاط مصرف شود؛ چرا که در برخی موارد نادر، ممکن است باعث بروز عوارض پوستی شدید مانند سندروم استیونز-جانسون شود. این بیماری پوستی نادر ولی جدی است و نیاز به توجه فوری پزشکی دارد.

داروی جدیدتر دیگری به نام فبوکسوستات (Febuxostat) نیز در دسته ی XOI قرار دارد. این دارو ممکن است برای کاهش اسید اوریک در کودکان، به ویژه آن هایی که به بیماری های کلیوی مبتلا هستند، مؤثرتر باشد. فبوکسوستات نسبت به آلوپورینول جدیدتر است و در برخی مطالعات عملکرد بهتری از خود نشان داده است.

آنزیم اکسیداز اسید اوریک (UAO)

دسته ی دیگری از داروها که در درمان هیپراوریکمی یا همان افزایش اسید اوریک در خون کاربرد دارند، داروهای اکسیداز اسید اوریک هستند.

یکی از داروهای این گروه، رسبوریکاز (Rasburicase) نام دارد. این دارو می تواند سریع تر و مؤثرتر از آلوپورینول عمل کند و در مواردی که نیاز به کاهش فوری سطح اسید اوریک وجود دارد، به کار می رود. با این حال، رسبوریکاز نیز بدون عارضه نیست. از جمله عوارض خطرناک این دارو می توان به حساسیت شدید (آلرژی) و همولیز اشاره کرد. همولیز یعنی تخریب گلبول های قرمز خون که می تواند عواقب جدی برای سلامت کودک داشته باشد.

بنابراین، مصرف این داروها فقط با نظر پزشک متخصص و تحت نظارت دقیق توصیه می شود.

درمان حملات حاد نقرس در کودکان

گاهی اوقات کودکان مبتلا به نقرس دچار حملات ناگهانی درد و التهاب در مفاصل می شوند. برای کاهش علائم نقرس در کودکان در این مواقع، روش های ساده و غیردارویی هم می تواند کمک کننده باشد:

• استفاده از کمپرس یخ روی مفصل درگیر برای کاهش التهاب
• بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده برای کاهش ورم
• اجتناب از فعالیت هایی که فشار مستقیم به مفصل وارد می کنند
• کاهش استرس و اضطراب، چون استرس می تواند باعث تشدید حمله نقرسی شود
• نوشیدن آب فراوان و اجتناب از نوشابه ها و نوشیدنی های شیرین شده با فروکتوز

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش درد و التهاب تجویز کند، مثل:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن
• کورتیکواستروئیدها برای کنترل التهاب شدید

این داروها باید با احتیاط و طبق نظر پزشک مصرف شوند، به ویژه در سنین پایین.

چشم انداز نقرس در کودکان

اگر نقرس در کودک به موقع تشخیص داده نشود و درمان مناسب دریافت نکند، ممکن است باعث دردهای شدید و ناتوان کننده شود و حتی به آرتریت مزمن بینجامد. این نوع آرتریت می تواند حرکت مفصل را به طور دائمی محدود کند و کیفیت زندگی کودک را کاهش دهد.

بنابراین، تشخیص زودهنگام و پیروی دقیق از برنامه ی درمانی توصیه شده توسط پزشک، برای مدیریت بیماری، کنترل علائم و پیشگیری از عوارض نقرس در کودکان ضروری است.

سخنی از نی نی تینی

نقرس در کودکان نوعی آرتریت التهابی است که به دلیل تجمع بلورهای اسید اوریک در مفاصل ایجاد می شود. این بیماری می تواند بسیار دردناک باشد و در صورت عدم درمان، به مشکلات جدی تری مانند آرتریت مزمن منجر شود.

اگرچه نقرس در بزرگسالان شایع تر است، اما در موارد نادری ممکن است کودکان را هم درگیر کند. در اغلب موارد، وجود بیماری هایی مانند چاقی، سندروم متابولیک یا بیماری های کلیوی زمینه ساز این مشکل هستند.

درمان نقرس در کودکان به علت زمینه ای آن بستگی دارد و معمولا ترکیبی از تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و مصرف داروهای کاهش دهنده اسید اوریک خواهد بود.

با رعایت توصیه های پزشکی و پیگیری منظم، می توان علائم را کنترل کرد و از بروز آسیب های بلندمدت جلوگیری نمود.