هیپوسپادیاس

هیپوسپادیاس چیست؟

هیپوسپادیاس یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن مجرای ادراری (مئاتوس) در نوک آلت تناسلی قرار ندارد. پزشکان هنوز به طور دقیق نمی دانند چه عواملی باعث ایجاد این مشکل می شود. علاوه بر این، علائم دیگری مانند خمیدگی آلت تناسلی و عدم رشد کامل پوست ختنه گاه نیز ممکن است مشاهده شود. یکی از مشکلات رایج این وضعیت، پخش شدن غیرعادی جریان ادرار است که به جای خروج به صورت مستقیم، به اطراف یا پایین پخش می شود. معمولا تشخیص این بیماری بلافاصله پس از تولد انجام می شود و معمولا نیاز به جراحی دارد.

در مراحل اولیه رشد جنین، مجرای ادراری به صورت یک کانال باز است که به تدریج بسته می شود تا لوله کامل تشکیل شود. مئاتوس، همان سوراخ انتهای مجرای ادراری است که معمولا در نوک آلت یا سر آن قرار دارد و محل خروج ادرار و مایع منی به بیرون بدن است.

در نوزادی که هیپوسپادیاس دارد، لوله مجرای ادراری به طور کامل بسته نمی شود و به همین دلیل مئاتوس پایین تر از نوک آلت تشکیل می شود. این سوراخ ممکن است در هر جای طول آلت، روی کیسه بیضه یا حتی پایین تر، نزدیک مقعد (محل خروج مدفوع) باشد. کیسه بیضه پوستی است که در پشت آلت قرار دارد و معمولا بیضه ها را در خود نگه می دارد. مقعد جایی است که مدفوع از بدن خارج می شود.

هیپوسپادیاس در چه محل هایی شکل می گیرد؟

ممکن است در محل های مختلفی شکل بگیرد؛ مثلا پایین تر از نوک آلت، روی بدنه آلت، جایی که آلت به کیسه بیضه متصل می شود یا حتی روی یا پایین تر از کیسه بیضه. در واقع، این عارضه زمانی اتفاق می افتد که مجرای ادراری پایین تر از نوک آلت باز شود. نوع هیپوسپادیاس با توجه به محل باز شدن مجرای ادراری روی آلت، کیسه بیضه یا پرینه (فضای بین کیسه بیضه و مقعد) دسته بندی می شود.

آیا هیپوسپادیاس مشکل جدی است؟

بله یک وضعیت مادرزادی است، یعنی از بدو تولد وجود دارد. شدت آن می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. اگر درمان نشود، ممکن است در آینده مشکلاتی مانند دشواری در ادرار کردن و مشکلات جنسی به وجود بیاید.

در موارد خفیف ممکن است نیازی به جراحی نباشد، اما در اغلب موارد برای اصلاح وضعیت، عمل جراحی لازم است.

انواع هیپوسپادیاس

پزشکان نوع آن را بر اساس محل باز شدن مجرای ادراری دسته بندی می کنند:

• هیپوسپادیاس گلاندولار (سر آلت): در این نوع، سوراخ مجرا در سر آلت قرار دارد اما دقیقا در نوک آن نیست. این نوع خفیف ترین شکل این بیماری است.
• هیپوسپادیاس کرونال: رایج ترین نوع آن است که سوراخ مجرا درست پایین تر از سر آلت یا جایی که سر به بدنه آلت متصل می شود قرار دارد.
• هیپوسپادیاس میدشافت: سوراخ مجرا در وسط طول آلت قرار دارد.
• هیپوسپادیاس پنو اسکرال: سوراخ مجرا در جایی که آلت به کیسه بیضه وصل می شود قرار دارد.
• هیپوسپادیاس اسکرال یا پرینه آل: شدیدترین نوع آن است که سوراخ مجرا روی یا پایین تر از کیسه بیضه قرار دارد.

هیپوسپادیاس چقدر شایع است؟

نسبتا شایع است و تقریبا در 1 از هر 150 تا 300 نوزاد پسر دیده می شود. تنها ناهنجاری شایع تر، بیضه های نزول نکرده است. نوع خفیف هیپوسپادیاس بیشتر از نوع شدید آن رخ می دهد.

نکته مهم این است که شیوع آن در جوامع غربی رو به افزایش است و پژوهشگران احتمال می دهند که استفاده بیشتر از برخی مواد شیمیایی، آلودگی ها و سموم کشاورزی ممکن است با این افزایش ارتباط داشته باشد.

علائم هیپوسپادیاس چیست؟

مهم ترین علامت این است که سوراخ مجرای ادراری در نوک آلت قرار ندارد. سایر علائم عبارتند از:

• مشکل در ادرار کردن: جریان ادرار به صورت مستقیم و صاف خارج نمی شود بلکه ممکن است به اطراف یا پایین پخش شود. همچنین ممکن است ادرار باعث تحریک و ناراحتی در ناحیه اطراف شود.
• پوست ختنه گاه ناقص رشد کرده است و تنها قسمتی از آلت را می پوشاند: در این حالت توصیه می شود نوزاد را ختنه نکنید، چون ممکن است پزشک در جراحی از این پوست ناقص استفاده کند.
• کوردی (خمیدگی مادرزادی آلت): آلت به سمت پایین خمیده است.
• بیضه های نزول نکرده: یکی یا هر دو بیضه به کیسه بیضه نرسیده اند.

آیا هیپوسپادیاس همان کوردی است؟

خیر، هیپوسپادیاس و کوردی دو مشکل متفاوت هستند، اما ممکن است نوزادی که هیپوسپادیاس دارد، به طور همزمان کوردی هم داشته باشد.

علت هیپوسپادیاس چیست؟

علت دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نیست. برخی مواد شیمیایی احتمالا ریسک ابتلا به این عارضه را افزایش می دهند. همچنین احتمال ارتباط ژنتیکی وجود دارد، یعنی اگر یکی از اعضای خانواده فرد مبتلا به هیپوسپادیاس باشد، احتمال ابتلای نوزاد بالاتر می رود.

این عارضه ممکن است بدون سایر مشکلات پزشکی ایجاد شود، اما معمولا با دیگر ناهنجاری های مادرزادی همراه است.

این مشکل در اوایل بارداری اتفاق می افتد. آلت تناسلی حدود هفته هشتم بارداری شروع به رشد می کند و هیپوسپادیاس معمولا بین هفته نهم تا دوازدهم شکل می گیرد.

چه کسانی بیشتر در معرض هیپوسپادیاس هستند؟

برخی عوامل ریسک احتمال ابتلای نوزاد به این عارضه را افزایش می دهند، از جمله:

• شاخص توده بدنی (BMI) مادر بالاتر از 30 که نشان دهنده چاقی است.
• سن بالای 35 سال مادر هنگام بارداری.
• استفاده از درمان های باروری برای بارداری، احتمالا به دلیل مصرف هورمون پروژسترون که برای حمایت از مراحل اولیه بارداری استفاده می شود.
• استفاده از هورمون های دیگر قبل یا در حین بارداری.
• مواجهه با مواد شیمیایی یا سموم کشاورزی.
• سیگار کشیدن در دوران بارداری.

آیا با وجود هیپوسپادیاس می توان بچه دار شد؟

اگر شدید باشد یا به دلیل آن آلت تناسلی تان بسیار خمیده باشد، ممکن است در باردار شدن از طریق رابطه جنسی با شریک خود دچار مشکل شوید. بدون درمان، هیپوسپادیاس می تواند باعث شود که آلت تناسلی نتواند به راحتی وارد واژن شود و منی به داخل واژن نرسد. این موضوع ممکن است توانایی شما را برای داشتن فرزند زیستی از طریق رابطه جنسی تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت منجر به ناباروری مردانه شود.

آیا با هیپوسپادیاس می توان ادرار کرد؟

بله، با وجود این مشکل می توانید ادرار کنید، اما ممکن است ایستاده ادرار کردن برای شما دشوار باشد. در این صورت ممکن است مجبور شوید بنشینید تا ادرار به بیرون از توالت پاشیده نشود.

تشخیص و آزمایش ها

چگونه هیپوسپادیاس تشخیص داده می شود؟

تشخیص هیپوسپادیاس معمولا آسان است، زیرا مجرای ادراری (مئاتوس) در نوک آلت تناسلی قرار ندارد. اغلب پوست ختنه گاه به طور کامل تشکیل نشده یا قسمت زیرین آلت را به صورت معمول نمی پوشاند. گاهی اوقات پوست غیرطبیعی شبیه به یک «کلاهک» در پشت آلت دیده می شود. ممکن است آلت تناسلی خمیدگی رو به پایین داشته باشد. در موارد شدیدتر، آلت ممکن است بسیار کوچک یا کوتاه باشد و اسکروتوم (کیسه بیضه) ممکن است به نظر برسد که به دو نیمه تقسیم شده است.

معمولا پزشکان هیپوسپادیاس را بلافاصله بعد از تولد تشخیص می دهند. بررسی این عارضه بخشی از معاینه فیزیکی نوزاد تازه متولد شده است که پزشک اطفال انجام می دهد. گاهی پزشکان تا زمان ختنه نوزاد متوجه این وضعیت نمی شوند. اگر پزشک شما این بیماری را تشخیص دهد، ادامه ختنه انجام نخواهد شد.

چه پزشکی هیپوسپادیاس را درمان می کند؟

اگر پزشک اطفال هیپوسپادیاس را تشخیص دهد، شما را به اورولوژیست کودکان معرفی خواهد کرد. اورولوژیست کودکان پزشکی است که تخصص در تشخیص و درمان مشکلات دستگاه ادراری و تناسلی در کودکان دارد.

مدیریت و درمان

هیپوسپادیاس چگونه درمان می شود؟

این بیماری معمولا با جراحی اصلاح می شود. بیشتر اورولوژیست های کودکان این جراحی را وقتی کودک بین 6 تا 12 ماه دارد انجام می دهند. در این سن، مراقبت از محل جراحی راحت تر است و استفاده از بیهوشی عمومی نیز ایمن تر می باشد.

جراحی معمولا به صورت سرپایی انجام می شود، یعنی نوزاد همان روز به خانه برمی گردد و ممکن است چند ساعت طول بکشد. در موارد شدیدتر ممکن است جراحی در چند مرحله انجام شود.

در جراحی اصلاح هیپوسپادیاس، اورولوژیست کودکان موارد زیر را انجام می دهد:

• صاف کردن آلت تناسلی و اصلاح هرگونه خمیدگی
• بازسازی مجرای ادراری برای تشکیل یک لوله کامل و ایجاد دهانه ای نزدیک نوک آلت
• بازسازی پوست باقی مانده آلت و انجام ختنه (در صورت نیاز)

گاهی پزشک یک کاتتر فولی موقت در مجرا قرار می دهد تا هنگام بهبودی مجرا و آلت در جای خود بماند. معمولا یک تا دو هفته پس از جراحی، کاتتر در ویزیت بعدی برداشته می شود.

عوارض یا مشکلات احتمالی جراحی هیپوسپادیاس چیست؟

همه جراحی ها خطراتی دارند، از جمله:

• خطرات بیهوشی
• عفونت
• خونریزی
• جای زخم یا بهبودی غیرطبیعی

عوارض خاص جراحی هیپوسپادیاس شامل موارد زیر است:

• فیستول اورترکو تانیوس (urethrocutaneous fistula): سوراخی بین مجرای ادراری و پوست بیرونی آلت که باعث خروج ادرار از محل اشتباه می شود.
• تنگی مجرا (urethral stricture): زخمی شدن و باریک شدن مجرا که می تواند در دهانه جدید یا هر جای مجرای بازسازی شده رخ دهد. این وضعیت می تواند ادرار کردن را مشکل کند و فشار روی مثانه، کلیه ها، پروستات و بیضه ها ایجاد کند و باعث پاشیده شدن یا جریان غیرعادی ادرار شود.
• دیورتیکول مجرایی (urethral diverticulum): اتساع و کشیدگی مجرا در محل جراحی که ممکن است باعث جمع شدن ادرار و بروز ترشح یا عفونت های مجاری ادراری شود.
• برگشت خمیدگی: در برخی موارد، پس از جراحی هیپوسپادیاس، آلت ممکن است به مرور دوباره خم شود.

پس از درمان، چه مدت طول می کشد تا فرزندم بهتر شود؟

زمان بهبود ممکن است متفاوت باشد. اکثر کودکان حدود شش تا هشت هفته پس از جراحی اصلاح هیپوسپادیاس بهبود کامل پیدا می کنند. پزشک داروهای مسکن و آنتی بیوتیک برای کنترل درد و جلوگیری از عفونت پس از عمل برای شما تجویز خواهد کرد.

چشم انداز و پیش آگهی

اگر فرزندم هیپوسپادیاس داشته باشد، چه انتظاری باید داشته باشم؟

چشم انداز این بیماری خوب است. جراحی اصلاح هیپوسپادیاس معمولا با موفقیت بالا انجام می شود. هدف جراحی موفق، ایجاد آلت تناسلی با ظاهر و عملکرد طبیعی است.

آیا می توان از هیپوسپادیاس جلوگیری کرد؟

اگر باردار هستید، می توانید خطر ابتلای نوزادتان به این عارضه را با اقدامات زیر کاهش دهید:

• سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
• وزن سالم خود را حفظ کنید.
• روزانه حدود 400 تا 800 میکروگرم فولیک اسید مصرف کنید.
• به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و مراقبت های دوران بارداری را جدی بگیرید.

زندگی با هیپوسپادیاس

چگونه از نوزاد مبتلا به هیپوسپادیاس مراقبت کنم؟

قبل از جراحی، آلت تناسلی نوزاد را هنگام تعویض پوشک و حمام به صورت معمولی تمیز کنید. نیازی به کشیدن زورکی پوست پیش آبراه یا استفاده از شوینده های خاص نیست.

پس از جراحی، دستورالعمل های جراح را به دقت دنبال کنید. محل جراحی را تمیز نگه دارید تا عفونت پیش نیاید. قبل از تعویض پوشک یا لمس محل، دستان خود را با آب و صابون بشویید. اگر ادرار یا مدفوع به محل جراحی رسید، آن را با آب گرم و صابون به آرامی تمیز کرده و خشک کنید.

پس از جراحی، می توانید با اسفنج نوزاد را بشویید و محل جراحی را به آرامی پاک کنید. اگر کاتتر موقتی در محل است، مراقب باشید چیزی به آن کشیده نشود و تخلیه به درستی انجام شود. پس از برداشتن کاتتر توسط پزشک، نوزاد می تواند حمام معمولی داشته باشد.

به فرزندتان اجازه ندهید برای دو تا سه هفته روی شکم بخوابد یا با اسباب بازی های مخصوص سوارکاری مانند الاکلنگ، تاب، دوچرخه یا تاب پرشی بازی کند.

تورم، کبودی و تغییر رنگ بعد از جراحی کاملا طبیعی است و طی یک تا دو ماه بهبود می یابد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

وقت های پیگیری را طبق توصیه پزشک تنظیم کنید تا از بهبود صحیح محل جراحی مطمئن شوند. اگر هیپوسپادیاس فرزند شما شدید است، ممکن است نیاز به چندین جراحی باشد.

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

اگر پس از جراحی هیپوسپادیاس فرزندتان هر یک از علائم زیر را داشت، فورا به اورژانس مراجعه کنید:

• تب بالای 38.9 درجه سانتی گراد
• درد یا ناراحتی که با دارو برطرف نمی شود، گریه با صدای بلند، ناتوانی در آرام شدن یا نخوردن پستانک و شیر
• خونریزی شدید از محل جراحی

چه سوالاتی باید از پزشک بپرسم؟

ممکن است بخواهید از پزشک سوالات زیر را بپرسید:

• چگونه مطمئن شدید فرزند من هیپوسپادیاس دارد؟
• نوع هیپوسپادیاس فرزند من چیست؟
• شدت هیپوسپادیاس چقدر است؟
• آیا فرزند من نیاز به جراحی دارد؟
• چه زمانی باید جراحی انجام شود؟
• دفعات مراجعه برای پیگیری باید چقدر باشد؟

سخنی از نی نی تینی

هیپوسپادیاس یک نقص مادرزادی است که در بدو تولد نوزاد ظاهر می شود. سوراخ مجرای ادرار در جایی به جز نوک آلت تناسلی شکل می گیرد. در بیشتر نوزادان مبتلا به این بیماری، انجام ختنه در مرحله نوزادی کامل نمی شود. این بیماری می تواند بعدها مشکلات ادراری، جنسی و باروری ایجاد کند. ممکن است شنیدن اینکه فرزندتان نیاز به جراحی دارد برایتان ترسناک باشد، اما جراحی اصلاح هیپوسپادیاس موفقیت بالایی دارد و نتایج بلندمدت خوبی به همراه دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این بیماری و روش های درمان، حتما با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول