هیدروسالپنکس

هیدروسالپنکس چیست؟

هیدروسالپنکس یکی از مشکلات شایع در سیستم باروری زنان است که در آن، یکی یا هر دو لوله فالوپ به دلیل جمع شدن مایع، مسدود می شوند. لوله های فالوپ وظیفه دارند هر ماه تخمکی را که از تخمدان آزاد می شود، به سمت رحم هدایت کنند. همچنین مسیر رسیدن اسپرم به تخمک برای لقاح نیز از طریق همین لوله هاست. اگر لقاح انجام شود، تخمک بارور شده (جنین) از همین مسیر عبور می کند تا خود را به دیواره رحم برساند و لانه گزینی کند.

اما وقتی مایعی درون لوله فالوپ جمع می شود، مسیر عبور بسته می شود. در این حالت ممکن است اسپرم نتواند به تخمک برسد یا حتی اگر لقاح انجام شود، جنین نتواند وارد رحم شود. این اتفاق نه تنها شانس بارداری طبیعی را کاهش می دهد، بلکه احتمال سقط جنین یا بارداری خارج از رحم را هم افزایش می دهد.

مقایسه لوله فالوپ سالم با لوله مسدودشده در هیدروسالپنکس

در حالت طبیعی، لوله فالوپ باز و انعطاف پذیر است و مایعات درون آن جریان آزاد دارند. اما در هیدروسالپنکس، مایع در یک نقطه جمع می شود و باعث انسداد کامل یا نسبی لوله می گردد. این وضعیت می تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد.

هیدروسالپنکس چقدر شایع است؟

براساس آمارهای موجود، حدود 20 تا 30 درصد از موارد ناباروری به مشکلات مربوط به لوله های فالوپ مربوط می شود که به آن «ناباروری با عامل لوله ای» گفته می شود. از این میان، در 10 تا 20 درصد موارد، هیدروسالپنکس دیده می شود. این یعنی اگر درگیر مشکل ناباروری هستید، بررسی سلامت لوله های فالوپ یکی از قدم های مهم در روند تشخیص و درمان است.

هیدروسالپنکس چه تأثیری روی بدن دارد؟

اگر هیدروسالپنکس درمان نشود، می تواند به طور جدی شانس بارداری را کاهش دهد. حتی در صورت لقاح طبیعی یا روش هایی مانند لقاح مصنوعی (IVF)، وجود این مایع مانع رشد سالم جنین در رحم می شود. از جمله عوارض این بیماری:

• افزایش خطر بارداری خارج از رحم (اکتوپیک): وقتی جنین نتواند از لوله عبور کند و وارد رحم شود، ممکن است در همان لوله فالوپ لانه گزینی کند. این نوع بارداری خطرناک است و باید به سرعت درمان شود، زیرا می تواند جان مادر را به خطر بیندازد.
• کاهش شانس موفقیت IVF: در روش لقاح مصنوعی یا آزمایشگاهی، تخمک از بدن خارج شده و با اسپرم لقاح داده می شود. سپس جنین تشکیل شده در رحم قرار می گیرد. اما وجود مایع در لوله فالوپ می تواند دوباره به داخل رحم نشت کند و محیط رحم را برای لانه گزینی جنین ناسالم کند.

بر اساس تحقیقات، حذف یا درمان لوله مبتلا به هیدروسالپنکس، شانس موفقیت IVF را به شکل قابل توجهی افزایش می دهد. به همین دلیل، پزشکان گاهی قبل از شروع IVF، اقدام به خارج کردن لوله آسیب دیده (سالوپینژکتومی) می کنند.

هیدروسالپنکس چه علائمی در بانوان دارد؟

جالب است بدانید که در بیشتر موارد، هیدروسالپنکس بدون علامت است. بسیاری از خانم ها تا زمانی که به دنبال علت ناباروری خود نمی گردند، متوجه وجود این مشکل نمی شوند.

با این حال، در برخی موارد، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

• درد لگنی، به خصوص در حوالی یا بعد از دوران قاعدگی.
• ترشح غیرطبیعی واژن؛ معمولا چسبنده، بدبو یا تغییر رنگ داده.

این نشانه ها البته اختصاصی نیستند و ممکن است در بیماری های دیگر زنان هم دیده شوند. اما اگر چنین علائمی دارید و مدت زیادی است که باردار نمی شوید، حتما باید بررسی های لازم انجام شود.

علت اصلی هیدروسالپنکس چیست؟

در بیشتر مواقع، دلیل ایجاد هیدروسالپنکس، یک عفونت درمان نشده در ناحیه لگن است. این عفونت ها معمولا ناشی از ورود باکتری های مضر به سیستم تولیدمثل هستند که موجب التهاب شدید لوله های فالوپ می شوند.

به ویژه قسمت انتهایی لوله که نزدیک تخمدان قرار دارد (به نام فیمبریا، که ساختاری شبیه انگشت دارد)، ممکن است در اثر عفونت دچار چسبندگی شود. این چسبندگی باعث می شود دهانه لوله بسته شود و مایع درون آن گیر کند و به مرور زمان منجر به تورم و بسته شدن کامل لوله شود.

از جمله دلایل شایع هیدروسالپنکس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت های مقاربتی (STI) مانند کلامیدیا و سوزاک، به ویژه اگر درمان نشوند.
• بیماری التهابی لگن (PID) که در بسیاری موارد نتیجه مستقیم عفونت های درمان نشده است.
• جراحی های قبلی در ناحیه لگن یا لوله های فالوپ که ممکن است منجر به باقی ماندن بافت اسکار و چسبندگی شوند.
• آندومتریوز، یعنی رشد بافت داخلی رحم در نواحی خارج از رحم که می تواند باعث بسته شدن لوله ها شود.
• برخی تومورها که ممکن است فضای لوله را اشغال کنند یا به آن فشار بیاورند.

چگونه هیدروسالپنکس تشخیص داده می شود؟

برای بررسی انسداد لوله های فالوپ، از آزمایش های زیر استفاده می شود:

• سونوگرافی: معمولا لوله های فالوپ در سونوگرافی دیده نمی شوند، اما اگر با مایع پر شده باشند، ممکن است بزرگ تر یا شبیه “سوسیس” دیده شوند.
• هیستروسالپنگوگرام (HSG): رایج ترین تست برای تشخیص هیدروسالپنکس. در این تست، ماده حاجب به داخل رحم تزریق می شود و با عکس برداری اشعه ایکس، مسیر حرکت آن بررسی می شود.
• لاپاراسکوپی: جراحی کم تهاجمی که از طریق دوربین داخل شکم انجام می شود و پزشک می تواند مستقیم لوله های فالوپ را مشاهده کند. گاهی در این روش نیز رنگ تزریق می شود تا انسداد مشخص شود.

درمان هیدروسالپنکس چگونه است؟

درمان مناسب بسته به شدت انسداد و شرایط فردی شما تعیین می شود. مراحل درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آنتی بیوتیک ها برای رفع عفونت فعال
• سالپنژکتومی: برداشتن یک یا هر دو لوله ی فالوپ
• سالپنگوستومی (neosalpingostomy): ترمیم لوله ها از طریق جراحی، به ویژه با لاپاراسکوپی؛ لوله باز شده و مایع تخلیه می شود

توجه: به دلیل احتمال بروز عوارض بارداری و سقط پس از سالپنگوستومی، امروزه بسیاری از پزشکان انجام IVF را گزینه ای مطمئن تر می دانند.

آیا درمان طبیعی برای هیدروسالپنکس وجود دارد؟

هیچ درمان خانگی یا طبیعی ثابت شده ای برای هیدروسالپنکس وجود ندارد. اگر آسیب به لوله ها خفیف باشد، شاید امکان ترمیم از طریق جراحی فراهم باشد. اما در موارد شدیدتر، برداشتن کامل لوله توصیه می شود.

پیامدها و چشم انداز بیماری

اگر هیدروسالپنکس درمان نشود، چه می شود؟

• کاهش احتمال بارداری طبیعی
• افزایش خطر سقط و حاملگی خارج از رحم

درمان به موقع، شانس بارداری سالم را به طور چشمگیری افزایش می دهد.

آیا هیدروسالپنکس خطر جانی دارد؟

به خودی خود خطر جانی ندارد، اما اگر منجر به بارداری خارج از رحم شود و درمان نشود، می تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

راه های پیشگیری از هیدروسالپنکس چیست؟

• پیشگیری از بیماری های مقاربتی از طریق روابط جنسی امن
• تشخیص و درمان زودهنگام عفونت های لگنی

پرسش هایی که باید از پزشک بپرسید

• آیا من دچار عفونت لگنی فعال هستم؟
• انسداد لوله ها در چه حدی است؟
• آیا هر دو لوله فالوپ من درگیر هستند؟
• هیدروسالپنکس چقدر بر شانس بارداری من تأثیر دارد؟
• کدام روش برای درمان من بهتر است: جراحی یا IVF؟
• بعد از درمان، چقدر باید صبر کنم تا اقدام به بارداری کنم؟

سخنی از نی نی تینی

ممکن است تشخیص هیدروسالپنکس برایتان ناامیدکننده باشد، به ویژه اگر در تلاش برای بارداری هستید. اما خبر خوب این است که بسیاری از افرادی که درمان دریافت کرده اند، موفق به داشتن بارداری سالم شده اند. اگر چنین شرایطی دارید، حتما با متخصص زنان خود مشورت کنید. او می تواند به شما در انتخاب بهترین مسیر برای رسیدن به بارداری کمک کند.