در دوران بارداری، بسیاری از زنان درباره ایمنی محصولات آرایشی و بهداشتی روزمره، از جمله عطر، دچار تردید می شوند. پرسش هایی مانند «آیا استفاده از عطر در بارداری بی خطر است؟» ذهن بسیاری از مادران را درگیر کرده است. در این مقاله، به طور کامل و علمی به بررسی مزایا، خطرات احتمالی و نکات مهم درباره استفاده از عطر در بارداری می پردازیم.
استفاده از عطر در بارداری
آیا به این فکر افتاده اید که حالا که باردار هستید، باید بعضی چیزها را از برنامه زیبایی تان حذف کنید؟ مثلا استفاده از عطر در بارداری چطور است؟ آیا هنوز می شود با خیال راحت از بوی دل چسب عطر محبوبتان لذت ببرید؟ اگر این سؤال ذهن شما را هم درگیر کرده، در ادامه با ما همراه باشید تا همه چیز را روشن کنیم.
در دوران بارداری توصیه های زیادی برای پرهیز وجود دارد: از غذاهایی مثل سوشی گرفته تا برخی ورزش ها، و البته فهرست بلندبالایی از مواد شیمیایی که ممکن است برای شما و جنین تان خطرناک باشند، که بسیاری از آن ها در لوازم آرایشی و بهداشتی روزمره تان دیده می شوند. حالا سؤال اینجاست که آیا عطر هم باید به این فهرست اضافه شود؟
بدیهی ست که بوی خوش عطر مورد علاقه تان می تواند حال و هوای شما را بهتر کند و احساس اعتمادبه نفس بیشتری به شما بدهد، خصوصا در زمانی که بدن و روحیه تان تحت تأثیر تغییرات زیادی قرار دارد. اما آیا عطر در بارداری واقعا بی خطر است؟ پاسخ این سؤال آن قدرها هم ساده نیست و تا حد زیادی به میزان حساسیت و راحتی شما بستگی دارد. در ادامه نظر پزشکان متخصص را در این زمینه مرور می کنیم.
استفاده از عطر در بارداری: آیا واقعا بی خطر است؟
به گفته دکتر سحر ورتهایمر، متخصص زنان و زایمان در بورلی هیلز، استفاده از عطر در بارداری به طور کلی بی خطر تلقی می شود، به شرطی که در مصرف آن زیاده روی نکنید. او می گوید: «هیچ مدرک قطعی وجود ندارد که استفاده از عطر، چه به شکل اسپری و چه به صورت رول، باعث نقص های مادرزادی یا عوارض شدید بارداری شود.»
همچنین دکتر سارا توگود، متخصص زنان در لس آنجلس، تأکید می کند که گرچه استفاده از عطر در بارداری بی خطر به نظر می رسد، ولی بهتر است برخی نکات احتیاطی را رعایت کنید، به ویژه در مورد مواد تشکیل دهنده که در ادامه توضیح خواهیم داد.
یکی از توصیه های مهم در دوران بارداری و حتی پس از آن، دوری از مواد شیمیایی مختل کننده هورمونی (endocrine disruptors) است. با اینکه شواهد علمی هنوز قطعی نیستند، اما بیشتر آسیب های احتمالی زمانی مشاهده می شوند که فرد به طور طولانی مدت یا با شدت بالا در معرض این مواد قرار گرفته باشد. بنابراین، اعتدال در مصرف عطر و سایر محصولات معطر، کلید اصلی کاهش خطرات احتمالی است.
چرا ممکن است استفاده از عطر در بارداری خطرناک باشد؟
بعضی از عطرها (مخصوصا انواع صنعتی و قوی) ممکن است حاوی مواد مضری باشند که برای مادر و جنین ایمن نیستند. از جمله این ترکیبات می توان به «تولوئن»، «فرمالدئید»، «پارابن ها»، «موسک های مصنوعی» و «فتالات ها» اشاره کرد.
فتالات ها (Phthalates) معمولا در عطرهای ماندگار و پرقدرت یافت می شوند، زیرا باعث دوام بیشتر رایحه می شوند. اما به گفته دکتر ورتهایمر، این ترکیبات در دسته مواد مختل کننده غدد درون ریز قرار می گیرند؛ موادی که می توانند عملکرد طبیعی هورمون های بدن را به هم بزنند.
مطالعات نشان داده اند که قرار گرفتن طولانی مدت یا شدید در معرض فتالات ها می تواند با مشکلاتی مثل چاقی، اختلالات تیروئید، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، برخی سرطان ها و حتی تولد زودرس در ارتباط باشد.
البته نباید بیش از حد نگران شد، چون هنوز شواهد قطعی در مورد خطرات فتالات ها در دوران بارداری وجود ندارد. دکتر توگود تأکید می کند: «اگر خانمی پیش از اینکه از این موضوع مطلع شود، از عطر در بارداری یا محصولات معطر استفاده کرده باشد، دلیلی برای نگرانی در مورد سلامت جنین وجود ندارد.» ولی اگر شما از آن دسته مادران حساس و محتاط هستید، بهتر است تعداد محصولات معطر مصرفی روزانه تان را کاهش دهید. مثلا اگر واقعا به عطرتان علاقه دارید و نمی خواهید آن را کنار بگذارید، می توانید از مصرف سایر محصولات معطر مانند لوسیون ها یا اسپری های بدن صرف نظر کنید.
عطر در بارداری و تشدید علائم ناخوشایند
گذشته از ترکیبات شیمیایی، مسئله دیگری که باید در نظر داشته باشید، تأثیر بوی عطر بر وضعیت عمومی بدن شما در دوران بارداری است. بسیاری از مادران در این دوره با حساسیت شدید به بوها، تهوع، سرگیجه، سردرد و حتی استفراغ مواجه می شوند. عطرهایی که پیش از بارداری برایتان خوشایند بودند، ممکن است حالا بوی ناخوشایندی برایتان داشته باشند.
و البته همیشه شما نیستید که باید عطر بزنید تا با این علائم روبه رو شوید، بوی عطر اطرافیان هم ممکن است همین تأثیر را روی شما بگذارد. مثلا یکی از کاربران در یک انجمن اینترنتی مادرانه گفته: «در محل کارم کنار چند نفر دیگر نشسته ام. یکی از همکارانم عاشق عطر است و همیشه خودش را با آن سیراب می کند. قبل از بارداری بوی عطرش برایم فقط کمی آزاردهنده بود، اما حالا باعث سردرد شدید و حالت تهوع می شود. واقعا نمی دانم چطور 8 ماه دیگر را با این شرایط سر کنم!»
مشخصات ایمن ترین عطر در بارداری
اگر نگران سلامتی خود و جنین تان هستید و می خواهید عطری را انتخاب کنید که با خیال راحت در دوران بارداری از آن استفاده کنید، باید بدانید که پیدا کردن ایمن ترین عطر در بارداری به سادگی انتخاب یک شیشه عطر جدید از قفسه فروشگاه نیست. متأسفانه به دلیل کمبود تحقیقات جامع و شفاف در این زمینه، تشخیص اینکه کدام عطرها واقعا بی خطرند، کمی چالش برانگیز است.
برای مثال، برخی تحقیقات اولیه روی حیوانات نشان داده اند که ترکیباتی مثل «دی اتیل فتالات» (DEP) که یکی از پرکاربردترین انواع فتالات در محصولات معطر است، ممکن است اثرات منفی داشته باشد. اما با این حال، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اعلام کرده که هنوز شواهدی مبنی بر خطرات جدی این ماده برای انسان وجود ندارد.
چرا شناسایی مواد مضر در عطرها این قدر سخت است؟
یکی از دلایلی که باعث می شود استفاده از عطر در بارداری با تردید همراه باشد، این است که بسیاری از شرکت های تولیدکننده موظف نیستند همه ترکیبات شیمیایی موجود در محصولاتشان را روی بسته بندی درج کنند. طبق قانون فدرال بسته بندی و برچسب زنی (Federal Fair Packaging and Labeling Act)، برندها مجازند ترکیبات معطر خاصی را به عنوان «راز تجاری» اعلام نکنند؛ یعنی لزوما نیازی نیست همه محتویات را روی برچسب محصول بنویسند.
در نتیجه، شما به عنوان یک مادر باردار، عملا نمی توانید از روی لیست مواد تشکیل دهنده بفهمید که آیا یک عطر حاوی فتالات یا دیگر ترکیبات مختل کننده هورمونی هست یا نه. تازه، حتی اگر هم بخواهید به مواد تشکیل دهنده دقت کنید، معمولا این ترکیبات با اسامی شیمیایی پیچیده نوشته می شوند و تشخیص آن ها برای افراد عادی بسیار سخت است. دکتر سحر ورتهایمر در این باره می گوید: «شناسایی این ترکیبات کار آسانی نیست چون معمولا با اسامی پیچیده شیمیایی در لیست مواد نوشته می شوند.»
به همین دلیل، اگر بخواهیم واقع بین باشیم، برخی پزشکان توصیه می کنند که برای اطمینان خاطر بیشتر، بهتر است استفاده از عطر در بارداری به طور کامل کنار گذاشته شود—یا حداقل تا حد ممکن محدود شود.
اگر نمی خواهید کاملا عطر در بارداری را کنار بگذارید، چه راهی وجود دارد؟
ممکن است برای شما سخت باشد که کل دوران بارداری را بدون هیچ رایحه ای سر کنید. خوشبختانه راه هایی وجود دارد که بتوانید بدون نگرانی زیاد از عطرهای ملایم و ایمن استفاده کنید.
دکتر ورتهایمر پیشنهاد می کند که در این دوران از عطرهای ساخته شده با روغن های طبیعی (essential oils) استفاده کنید. این نوع عطرها اغلب فاقد ترکیبات مشکوک و شیمیایی هستند و بوی آن ها ملایم تر است. البته هنگام خرید عطرهای طبیعی هم باید دقت کنید، چون برخی روغن های گیاهی نیز در بارداری محدودیت مصرف دارند (مثلا روغن گل ریز یا نعناع قوی).
سخنی از نی نی تینی
دوران بارداری برای بسیاری از مادران شبیه به 9 ماه بی پایان از «این کار را نکن» و «آن ماده را مصرف نکن» است. طبیعی است که بخواهید در این مسیر همه چیز را کنترل کنید تا هم خودتان سالم بمانید و هم جنین تان در سلامت کامل رشد کند. اما وقتی تحقیقات علمی درباره بعضی ترکیبات آرایشی و بهداشتی هنوز به نتیجه قطعی نرسیده اند، تصمیم گیری می تواند بسیار گیج کننده باشد.
در مورد استفاده از عطر در بارداری نیز همین سردرگمی وجود دارد. هرچند برخی ترکیبات مانند فتالات ها به عنوان مواد مختل کننده هورمونی شناخته می شوند و بهتر است از آن ها اجتناب شود، اما بیشتر پزشکان معتقدند که اگر از عطر به صورت محدود و با احتیاط استفاده شود، خطری جدی برای مادر یا جنین ایجاد نخواهد کرد.
یعنی اگر فقط گاهی عطرتان را به مقدار کم و در نقاط محدودی از بدن مثل پشت گوش یا مچ دست استفاده کنید، نیازی نیست نگران عوارض جدی باشید. نکته کلیدی اینجاست: اعتدال در استفاده.
پس اگر عطرتان باعث حس خوبی در شما می شود، لزومی ندارد حتما آن را به طور کامل کنار بگذارید. فقط سعی کنید از بوی های تند دوری کنید، برندهای ایمن تر را انتخاب کنید، و در صورت حساسیت یا تهوع، مدتی آن را متوقف کنید. در نهایت، شما بهترین قاضی برای بدن خودتان هستید.
نظر شما درباره استفاده از عطر در بارداری چیست؟ آیا تجربه ای خاص یا برندی ایمن و خوش بو برای این دوران دارید؟ تجربیاتتان را با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید.
