میکرواینجکشن چیست؟
میکرواینجکشن که در زبان پزشکی به آن تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسم تخمک یا به اختصار ICSI گفته می شود، یکی از روش های پیشرفته ی کمک باروری (ART) است. در این روش، متخصصین باروری یک عدد اسپرم زنده را به طور مستقیم داخل تخمک زن تزریق می کنند تا لقاح اتفاق بیفتد. این روش معمولا زمانی توصیه می شود که مشکل ناباروری مربوط به مرد باشد، مثلا در مواردی که تعداد اسپرم کم یا کیفیت آن پایین است.
در فرآیند میکرواینجکشن، لقاح به صورت کاملا کنترل شده در آزمایشگاه انجام می شود و پس از آن، در صورت موفقیت، جنین حاصل در رحم مادر قرار می گیرد تا بارداری آغاز شود.
واژه “میکرواینجکشن” به چه معناست؟
اصطلاح «میکرواینجکشن» یا به طور دقیق تر «تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم»، به این موضوع اشاره دارد که اسپرم به طور مستقیم وارد سیتوپلاسم تخمک می شود. سیتوپلاسم همان ماده ی ژله ای شکل در مرکز تخمک است که از آب، نمک و ترکیبات سلولی دیگر تشکیل شده. تزریق درون این بخش تخمک به پزشکان اجازه می دهد که لقاح را حتی در مواردی که اسپرم توانایی نفوذ به تخمک را ندارد، انجام دهند.
میکرواینجکشن چه تفاوتی با IVF دارد؟
اگر بخواهیم مقایسه ای ساده بین ICSI و IVF داشته باشیم، باید بدانید که میکرواینجکشن درواقع نوعی از لقاح خارج رحمی (IVF) است؛ اما با یک تفاوت مهم. در روش مرسوم IVF، هزاران اسپرم در کنار تخمک قرار داده می شود و لقاح به صورت طبیعی، ولی در محیط آزمایشگاه، اتفاق می افتد. یعنی پزشک منتظر می ماند تا اسپرم به طور طبیعی وارد تخمک شود.
اما در روش میکرواینجکشن، یک اسپرم به صورت مستقیم به درون تخمک تزریق می شود. این روش احتمال لقاح را در مواردی که اسپرم ضعیف است، بسیار بیشتر می کند.
نکته مهم این است که حتی با وجود انجام میکرواینجکشن هم، لقاح قطعی نیست. یعنی ممکن است تخمک بارور نشود. در هر دو روش، اگر تخمک بارور شود و تبدیل به جنین شود، آن جنین در رحم مادر قرار داده می شود. در صورتی که جنین بتواند به دیواره رحم بچسبد، بارداری آغاز خواهد شد.
تکنولوژی کمک باروری (ART) چیست؟
روش هایی مثل میکرواینجکشن و IVF همگی زیرمجموعه ای از یک شاخه درمانی به نام تکنولوژی کمک باروری یا ART هستند. ART به مجموعه ای از روش ها گفته می شود که با استفاده از تخمک و اسپرم در محیط خارج از بدن، برای درمان ناباروری مورد استفاده قرار می گیرند.
به زبان ساده، اگر زوجی برای مدت طولانی نتوانند به طور طبیعی بچه دار شوند، پزشک ممکن است یکی از روش های ART را برای کمک به بارداری پیشنهاد کند.
آیا میکرواینجکشن موفقیت آمیز است؟
در حال حاضر حدود 60 درصد از درمان های IVF در دنیا با استفاده از روش میکرواینجکشن انجام می شوند. میزان موفقیت این روش، تقریبا مشابه IVF کلاسیک است. بر اساس آمارهای پزشکی، در حدود 50 تا 80 درصد موارد میکرواینجکشن، لقاح با موفقیت انجام می شود.
البته موفقیت در لقاح، به معنای بارداری حتمی نیست. موفقیت نهایی به عوامل مختلفی مانند کیفیت تخمک، سلامت رحم، سن مادر و شرایط جنین بستگی دارد.
چه کسانی به میکرواینجکشن نیاز دارند؟
روش ICSI معمولا برای زوج هایی توصیه می شود که مشکل ناباروری در مرد وجود دارد. در موارد زیر، احتمال تجویز این روش بیشتر است:
- تعداد اسپرم کم باشد.
- کیفیت اسپرم پایین باشد (مثلا اسپرم ها حرکت نکنند یا شکل غیرطبیعی داشته باشند).
- مسیر انتقال اسپرم مسدود شده باشد.
- مرد دچار عدم انزال یا انزال معکوس باشد (یعنی مایع منی به جای خروج از بدن، به سمت مثانه برگردد).
- انجام IVF معمولی موفقیت آمیز نبوده باشد.
- زن بیش از 35 سال سن داشته باشد.
- از اسپرم یا تخمک های فریز شده استفاده شود.
مراحل انجام میکرواینجکشن چگونه است؟
در طی فرآیند میکرواینجکشن (ICSI)، تیم تخصصی درمان ناباروری مراحل دقیقی را در آزمایشگاه انجام می دهد:
- ابتدا با استفاده از پیپت (لوله شیشه ای باریکی که به یک سر آن یک بخش مکنده متصل است)، تخمک بالغ و آماده را در جای خود نگه می دارند.
- سپس یک عدد اسپرم سالم را با کمک یک سوزن بسیار نازک بی حرکت کرده و آن را برمی دارند.
- این سوزن به دقت وارد تخمک شده و به داخل سیتوپلاسم آن هدایت می شود.
- اسپرم به طور مستقیم به درون سیتوپلاسم تزریق می شود.
- در پایان، سوزن از تخمک خارج می شود و سلول برای ادامه روند باروری در انکوباتور قرار می گیرد.
بعد از میکرواینجکشن چه می شود؟
پس از انجام تزریق اسپرم، تخمک بارور شده به دقت در آزمایشگاه زیر نظر گرفته می شود تا نشانه های لقاح موفق دیده شود. معمولا بین پنج تا شش روز بعد، در صورت موفقیت، تخمک بارور شده شروع به تقسیم سلولی می کند و به مرحله ای به نام بلاستوسیت می رسد. در این مرحله، تیم پزشکی اندازه بلاستوسیت و تراکم سلولی آن را بررسی می کند تا مناسب ترین زمان برای انتقال جنین به رحم را تعیین کنند.
زمان انتقال جنین
انتقال جنین معمولا در روز پنجم یا ششم پس از برداشت تخمک انجام می شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است انتقال جنین تا یک ماه یا حتی چند سال بعد به تعویق بیفتد، به خصوص اگر جنین فریز شود. پزشک با توجه به شرایط شما، بهترین زمان انتقال را مشخص خواهد کرد.
در هنگام انتقال جنین، پزشک با استفاده از تکنولوژی سونوگرافی، یک کاتتر (لوله باریک و بلند) را وارد واژن می کند و جنین را مستقیما به درون رحم تزریق می کند.
چه زمانی تست بارداری بدهیم؟
برای اینکه بارداری به طور کامل اتفاق بیفتد، جنین باید بتواند به دیواره رحم لانه گزینی (ایمپلنت) کند. معمولا پزشکان توصیه می کنند که حداقل دو هفته پس از انتقال جنین صبر کنید و بعد آزمایش بارداری انجام دهید.
مزایای میکرواینجکشن چیست؟
در مقایسه با IVF سنتی، روش ICSI احتمال موفقیت بیشتری برای زوج هایی دارد که با ناباروری مردانه مواجه هستند. به همین دلیل، برخی از مراکز درمان ناباروری حتی بدون وجود مشکل خاص، به صورت روتین از میکرواینجکشن استفاده می کنند.
از مهم ترین مزایای این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- امکان باروری در مردانی با تعداد اسپرم کم یا اسپرم های ضعیف
- افزایش احتمال لقاح حتی در موارد شکست IVF قبلی
- کاربردی بودن برای اسپرم فریز شده یا نمونه گیری شده با عمل جراحی
عوارض احتمالی میکرواینجکشن چیست؟
گرچه این روش ایمن و علمی است، اما مانند هر روش پزشکی دیگری، می تواند با برخی عوارض همراه باشد:
- آسیب دیدن تخمک ها در حین تزریق سوزن
- لقاح ناموفق، یعنی تخمک بارور نشود
- توقف رشد جنین در محیط آزمایشگاه یا پس از انتقال به رحم
این عوارض نادرند، اما باید از آن ها آگاه بود.
آیا میکرواینجکشن برای جنین خطر دارد؟
به طور طبیعی حدود 2 درصد از نوزادان با ناهنجاری های مادرزادی متولد می شوند. در نوزادانی که با روش ICSI متولد شده اند، این عدد حدود 3 درصد است. بسیاری از متخصصان بر این باورند که این افزایش جزئی بیشتر به دلیل علت های زمینه ای ناباروری است تا خود روش میکرواینجکشن.
با این حال، در تحقیقات، احتمال کمی برای افزایش برخی اختلالات ژنتیکی مشاهده شده است:
- سندرم آنجلمن (Angelman Syndrome)
- اوتیسم
- سندرم بک ویت-ویدمن (Beckwith-Wiedemann Syndrome)
- اختلالات تمایز جنسی
- هیپوسپادیاس (مشکل در جایگاه مجرای ادراری)
- ناتوانی های ذهنی
تأکید می شود که این احتمال ها بسیار کم و نادر هستند، و در بیشتر موارد، نوزادان کاملا سالم به دنیا می آیند.
چشم انداز پس از میکرواینجکشن چگونه است؟
بهبودی و آینده فرد پس از انجام ICSI بستگی به جزئیات خاص هر مرحله از IVF دارد. در صورت موفقیت لقاح، جنین مناسب انتخاب و به رحم منتقل می شود، و روند بارداری ادامه می یابد. در غیر این صورت، ممکن است نیاز به تکرار فرآیند باشد یا از جنین های فریز شده قبلی استفاده شود.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟
اگر پس از انجام میکرواینجکشن یا انتقال جنین هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید سریعا با پزشک تماس بگیرید:
- بارداری خارج از رحم (ایکتوپیک)
- علائم عفونت
- سقط جنین
- زایمان زودرس
آیا میکرواینجکشن احتمال دوقلویی یا چندقلویی را افزایش می دهد؟
برای افزایش شانس بارداری، ممکن است چند تخمک بارور شده با روش ICSI آماده و چند جنین منتقل شوند. در صورت انتقال بیش از یک جنین، احتمال بارداری دوقلو، سه قلو یا بیشتر افزایش می یابد. باید در نظر داشته باشید که حاملگی چندقلویی می تواند با عوارض بیشتری برای مادر و جنین ها همراه باشد؛ از جمله خطر زایمان زودرس یا وزن پایین نوزادان در هنگام تولد.
سخنی از نی نی تینی
اگر شما یا همسرتان در مسیر فرزندآوری با مشکل مواجه هستید، میکرواینجکشن می تواند یکی از بهترین گزینه های درمانی باشد؛ به ویژه در مواردی که ناباروری مردانه وجود دارد. این روش علمی و دقیق شامل مراحلی مثل تحریک تخمک گذاری، جمع آوری تخمک، نمونه گیری اسپرم، لقاح در آزمایشگاه و در نهایت انتقال جنین است.
پیشنهاد می شود حتما با پزشک متخصص ناباروری مشورت کنید تا مشخص شود که آیا ICSI برای شما مناسب است یا خیر.
در پایان اگر تجربه ای درباره استفاده از روش ICSI یا تزریق اسپرم به درون سیتوپلاسم تخمک دارید، خوشحال می شویم آن را با ما و سایر والدینی که در مسیر درمان ناباروری هستند به اشتراک بگذارید. آیا شما یا اطرافیانتان از این روش استفاده کرده اید؟ نتیجه چگونه بود؟ چه نکاتی را به دیگران توصیه می کنید؟
پرسش ها، دغدغه ها و تجربیات خود را در بخش نظرات بنویسید تا با هم درباره این موضوع گفت وگو کنیم. مشارکت شما می تواند چراغ راه دیگران باشد.
