مضرات کشیدن قلیان در بارداری

باور اشتباه بسیاری از مادران این است که قلیان نسبت به سیگار کم ضررتر است. اما تحقیقات پزشکی خلاف این را ثابت کرده اند، به ویژه زمانی که پای سلامت جنین در میان باشد. قلیان در دوران بارداری می تواند تأثیرات جدی و گاه جبران ناپذیری بر رشد و بقای جنین بگذارد. در این مقاله در مورد مضرات کشیدن قلیان در بارداری و راهکارهای ترک آن توضیح خواهیم داد.

قلیان چیست و چرا محبوب شده است؟

قلیان، که در برخی مناطق به آن “چِلیم” هم گفته می شود، وسیله ای برای کشیدن تنباکو است که در آن دود حاصل از حرارت تنباکو از درون آب عبور داده می شود. بسیاری از افراد به دلیل وجود طعم دهنده هایی مانند سیب، شکلات، بلوبری، انگور یا هندوانه به قلیان گرایش پیدا کرده اند. این طعم ها دود را خوش بو و طعم آن را خوشایند تر می کنند و همین امر باعث شده تا بسیاری تصور کنند قلیان نسبت به سیگار کم ضررتر است.

اما آیا این باور درست است؟ آیا قلیان در بارداری واقعا بی خطر است؟

آیا قلیان به اندازه سیگار خطرناک است؟

در هنگام کشیدن قلیان، دود تنباکو پس از عبور از آب و طی مسیر یک شلنگ لاستیکی، به دهان فرد می رسد و از آنجا وارد ریه ها می شود. عبور دود از آب باعث نمی شود ترکیبات مضر آن حذف شود؛ فقط دمای آن را پایین می آورد و در نتیجه کشیدن آن راحت تر به نظر می رسد. این در حالی است که همان مقدار نیکوتین و مواد سمی دیگر وارد بدن می شود، آن هم در حجم بیشتر!

تحقیقات پزشکی نشان داده اند که کشیدن قلیان در بارداری درست به اندازه کشیدن سیگار خطرناک است. نیکوتین، فلزات سنگین، مونوکسید کربن و سایر مواد سمی که در دود قلیان وجود دارند می توانند روند بارداری را مختل کنند، باعث آسیب به جنین شوند و حتی شانس بارداری موفق را کاهش دهند.

برخی مادران تصور می کنند که چون قلیان فقط در جمع های خانوادگی یا تفریحی و به صورت گه گاهی مصرف می شود، نمی تواند خطری جدی برای جنین داشته باشد. اما واقعیت این است که حتی مصرف گه گاهی قلیان در بارداری هم می تواند عوارض جبران ناپذیری برای جنین به همراه داشته باشد.

ترک دخانیات و قلیان در بارداری؛ چرا و چگونه؟

اگر قصد بارداری دارید یا هم اکنون باردار هستید و هنوز هم قلیان می کشید، وقت آن است که جدی به فکر ترک باشید. استفاده از تنباکو در هر شکلی (قلیان، سیگار، سیگار الکترونیکی یا ویپ) می تواند سلامت شما و جنین تان را به خطر بیندازد.

علاوه بر مصرف مستقیم، قرار گرفتن در معرض دود دست دوم (مثلا وقتی دیگران در اطرافتان قلیان می کشند) نیز می تواند برای جنین خطرناک باشد. مطالعات ثابت کرده اند که حتی دود غیرفعال هم حاوی ترکیبات سمی است که می تواند از طریق خون مادر به جنین برسد.

خوشبختانه، امروزه در بسیاری از کشورها (و در ایران هم در برخی مراکز ترک اعتیاد) خدمات مشاوره و ترک سیگار و قلیان برای مادران باردار در دسترس است. در ایران، مراکز بهداشت و خانه های بهداشت روستایی نیز مشاوره رایگان برای ترک دخانیات ارائه می دهند. اگر در مسیر بارداری هستید یا تازه متوجه بارداری خود شده اید، در اولین فرصت با پزشک یا ماما صحبت کنید تا راهکار مناسب برای ترک قلیان در دوران بارداری را دریافت کنید.

عوارض کشیدن قلیان در بارداری چیست؟

عوارض کشیدن قلیان در بارداری تفاوتی با عوارض سیگار ندارد و گاهی حتی بیشتر هم هست. دود قلیان حاوی نیکوتین، مونوکسیدکربن و ترکیبات سمی دیگر است که می تواند مستقیما بر رشد و تکامل جنین تأثیر منفی بگذارد.

برخی از خطرات مصرف قلیان در بارداری عبارتند از:

• وزن کم هنگام تولد: کشیدن قلیان می تواند باعث کاهش جریان اکسیژن به جنین شود، در نتیجه رشد او را کند کرده و نوزاد با وزن کم به دنیا بیاید، حتی اگر بارداری به طور کامل طی شده باشد.
• زایمان زودرس: نوزاد ممکن است پیش از موعد به دنیا بیاید (پیش از هفته 37 بارداری) که در این صورت احتمال بروز مشکلاتی مثل ناتوانی در حفظ دمای بدن یا اختلال در مکیدن شیر زیاد می شود.
• اختلالات رشد مغز و ریه: دود قلیان می تواند به شکل مستقیم مغز و ریه های در حال رشد جنین را تخریب کند و در هنگام تولد نوزاد دچار مشکلات تنفسی باشد.
• افزایش خطر خونریزی: کشیدن قلیان در بارداری می تواند احتمال خونریزی غیرطبیعی در بارداری و زایمان را تا دو برابر افزایش دهد. این خونریزی ها گاه می توانند برای مادر و نوزاد خطر جانی ایجاد کنند.
• ناهنجاری های مادرزادی: استفاده از قلیان در بارداری خطر بروز نواقص مادرزادی مانند شکاف لب و کام، مشکلات قلبی، ناهنجاری های اندامی و نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا را افزایش می دهد.
• مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS): نوزادانی که در دوران بارداری یا بعد از تولد در معرض دود قلیان بوده اند، بیشتر در معرض سندرم مرگ ناگهانی نوزاد قرار دارند. این یکی از خطرناک ترین پیامدهای مصرف دخانیات در بارداری است.

راهکارهای خانگی برای ترک قلیان در بارداری

1- جایگزین های سالم برای عادت به دود

خیلی از افراد نه به نیکوتین، بلکه به عادت دود گرفتن یا در دست داشتن قلیان وابسته شده اند. برای این دسته از مادران روش های زیر برای ترک قلیان در بارداری پیشنهاد می شود:

• از بخورهای گیاهی با عطر آرامش بخش (مانند بخور گل محمدی یا اسطوخودوس) استفاده کنید.
• نوشیدنی های گرم مثل دمنوش بابونه، زنجبیل یا نعناع را جایگزین لحظات قلیان کشیدن کنید.

2- ایجاد تنفر ذهنی نسبت به قلیان

روشی ساده اما مؤثر است:

• روی برگه ای بنویسید: «قلیان ممکن است باعث مرگ ناگهانی نوزادم شود.» یا «هر پک از قلیان یعنی یک قدم به سمت مشکل قلبی برای جنینم.»
• این برگه را جایی بچسبانید که همیشه مقابل چشمتان باشد؛ مثل روی یخچال یا آینه.
• حتی می توانید عکس هایی از عوارض قلیان در بارداری  بر جنین (مثل نوزاد نارس یا کم وزن) را در گوشی تان ذخیره کرده و گاه به گاه نگاه کنید تا انگیزه بگیرید.

3- حذف محرک ها از محیط

• قلیان و وسایل آن را کاملا از خانه خارج کنید.
• از جمع های خانوادگی یا دوستانه ای که در آن ها قلیان کشیده می شود، فعلا فاصله بگیرید.
• جایگزین هایی مثل بازی های گروهی، پیاده روی سبک یا کارهای هنری خانگی را در این جمع ها مطرح کنید.

4- مدیریت استرس و بی قراری

در بسیاری از موارد، قلیان در بارداری برای فرار از استرس استفاده می شود. پس برای این موضوع کارهای زیر را انجام دهید:

• نفس  عمیق: روزی چند بار تنفس عمیق شکمی انجام دهید؛ دم از بینی، بازدم از دهان
• یوگا یا حرکات کششی سبک مخصوص بارداری را امتحان کنید
• نوشتن در دفترچه روزانه: احساساتتان را بنویسید. این کار کمک می کند کمتر به دنبال قلیان بروید

5- مکالمه با جنین

با جنین تان حرف بزنید؛ مثلا بگویید:

«امروز به خاطر تو قلیان نکشیدم، چون سلامتت برام از همه چی مهم تره.»
این روش، پیوند عاطفی شما با فرزندتان را تقویت می کند و به شما انگیزه ترک بیشتری می دهد.

6- حمایت همسر و خانواده

ترک قلیان در بارداری نیاز به حمایت عاطفی دارد:

• با همسرتان صحبت کنید که در جمع های قلیانی شرکت نکند یا در خانه از قلیان استفاده نکند.
• از خانواده بخواهید شما را تشویق کنند، نه سرزنش.
• حتی می توانید همراهی یک دوست یا خواهر برای ترک دسته جمعی داشته باشید.

نکته مهم:

اگر احساس کردید که ترک قلیان در بارداری برایتان بسیار دشوار است یا با علائم ترک شدید مواجه شده اید، حتما با یک پزشک، ماما یا روانشناس صحبت کنید. استفاده از روش های روان درمانی، گروه های حمایتی یا جلسات ترک اعتیاد در مراکز سلامت بانوان همگی می توانند نقش کلیدی داشته باشند.

سخنی از نی نی تینی

اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، قلیان را جدی بگیرید؛ نه به عنوان یک سرگرمی، بلکه به عنوان خطری واقعی برای سلامت خودتان و جنین. حتی مصرف گه گاه قلیان در بارداری هم می تواند آسیب های ماندگار ایجاد کند. حذف قلیان از زندگی، یکی از بهترین هدیه هایی است که می توانید به نوزادتان بدهید. با ایجاد تغییرات کوچک اما مداوم در سبک زندگی، می توانید این مسیر را با آرامش و اطمینان طی کنید. از پزشک، ماما یا مشاور ترک دخانیات کمک بگیرید و حمایت خانواده را دست کم نگیرید.