خونریزی زیر پوستی در نوزادان وضعیتی است که در آن خون بین جمجمه و پوست سر نوزاد جمع می شود. این اتفاق معمولا پس از زایمان طبیعی سخت، به ویژه زمانی که پزشک برای کمک به خروج نوزاد از دستگاه هایی مانند وکیوم (مکش) استفاده می کند، رخ می دهد. این نوع خونریزی می تواند بسیار خطرناک باشد، اما اگر به موقع درمان شود، نوزاد می تواند به طور کامل بهبود یابد.در این مقاله به طور کامل در مورد این عارضه توضیح خواهیم داد.
خونریزی زیر پوستی در نوزادان چیست و چگونه اتفاق می افتد؟
خونریزی زیر پوستی در نوزادان به تجمع خون در لایه های بافت نرم سر، بین لایه بافت همبند فیبری محکم (گالئا آپونوروتیکا) و غشای روی سطح جمجمه (پریوستئوم) گفته می شود. زمانی که در حین زایمان طبیعی، رگ های خونی کوچکی به نام “وریدهای امی سری” در پوست سر نوزاد پاره می شوند، خون در این فضا جمع می شود و منجر به خونریزی زیر پوستی می شود.
این نوع خونریزی می تواند خطرناک باشد؛ چون نوزاد ممکن است تا 40% از حجم خون خود را از دست بدهد. با این حال، اگر مراقبت پزشکی به موقع انجام شود، معمولا طی دو تا سه هفته بهبود پیدا می کند.
چه نوزادانی در معرض خونریزی زیر پوستی هستند؟
هر نوزادی که از طریق زایمان طبیعی به دنیا می آید ممکن است دچار خونریزی زیر پوستی شود. با این حال، احتمال وقوع آن زمانی بیشتر می شود که زایمان دشوار باشد و پزشک مجبور شود از ابزارهایی مانند فورسپس یا دستگاه وکیوم برای کمک به خروج نوزاد استفاده کند.
شیوع خونریزی زیر پوستی در نوزادان چقدر است؟
این وضعیت نادر است. بر اساس آمار، از هر 10 هزار زایمان طبیعی بدون ابزار، فقط حدود 4 مورد خونریزی زیر پوستی در نوزادان گزارش می شود. اما اگر از دستگاه وکیوم استفاده شود، این عدد به حدود 60 مورد در هر 10 هزار زایمان افزایش می یابد. به عبارت دیگر، استفاده از ابزار در زایمان، به طور قابل توجهی خطر بروز این عارضه را بالا می برد.
علل خونریزی زیر پوستی در نوزادان
پوپورا در نوزادان زمانی رخ می دهد که رگ های خونی کوچک در ناحیه پوست سر هنگام عبور از یک مجرای همبند پاره شوند. در نتیجه، خون در فضای بین پوست و استخوان جمجمه جمع می شود.
برخی شرایط که احتمال این اتفاق را بیشتر می کند عبارتند از:
- عدم تناسب سر نوزاد با لگن مادر (Cephalopelvic Disproportion)
- حرکت کند یا توقف نوزاد در کانال زایمان (Fetal Dystocia)
- درشت بودن نوزاد (ماکروزومی)
- طولانی شدن زایمان بیش از 20 ساعت
- زایمان خیلی سریع (کمتر از 3 ساعت از شروع دردها)
از همه مهم تر، استفاده از وکیوم یکی از رایج ترین دلایل وقوع این نوع خونریزی است. در این حالت، فنجان وکیوم به سر نوزاد چسبیده و باعث کشیده شدن پوست سر از جمجمه می شود. این کشش، بافت های همبند را سست کرده و فضای کافی برای تجمع خون ایجاد می کند.
علائم خونریزی زیر پوستی در نوزادان چیست؟
معمولا بعد از تولد، علائم این عارضه آشکار می شود. برخی از علائم قابل مشاهده خونریزی زیر پوستی در نوزادان شامل موارد زیر است:
- کبودی روی پوست
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
- فشار خون پایین
- رنگ پریدگی پوست
- کاهش سطح هموگلوبین و هماتوکریت در آزمایش خون (به دلیل از دست دادن خون)
- تورم نرم و مایع مانند در سر نوزاد که در اثر خونریزی داخلی ایجاد شده است
در موارد شدیدتر، که در کمتر از 25% از موارد اتفاق می افتد، علائم خطرناک تری ظاهر می شود، مانند:
- خونریزی یا لخته شدن بیش از حد در بدن (اختلالات انعقادی)
- شوک خون ریزی دهنده یا کاهش حجم مایع در بدن که باعث اختلال در عملکرد قلب می شود
- مشکل در تنفس
- کمبود اکسیژن به مغز نوزاد حین زایمان (هیپوکسی)
- نارسایی اندام های حیاتی
چگونه خونریزی زیر پوستی در نوزادان تشخیص داده می شود؟
پس از تولد، پزشک علائم جسمی مانند رنگ پریدگی، تورم در پوست سر و کبودی را بررسی می کند. در صورت مشکوک بودن به خونریزی زیر پوستی در نوزادان، پزشک برای تشخیص دقیق از تصویربرداری هایی مانند سونوگرافی سر، سی تی اسکن، ام آر آی یا عکس برداری با اشعه ایکس استفاده می کند.
اگر پزشک در حین زایمان از وکیوم استفاده کرده باشد، حتی اگر نوزاد علائم اولیه نداشته باشد، او را در بخش مراقبت نوزادان تحت نظارت دقیق قرار می دهد. چون علائم خونریزی زیر پوستی در نوزادان ممکن است به تدریج و بین 1 تا 72 ساعت پس از تولد ظاهر شود.
روش های درمان خونریزی زیر پوستی در نوزادان
اگر این عارضه تشخیص داده شود، پزشک فورا درمان را آغاز می کند. در این مرحله:
- نوزاد در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) بستری می شود.
- پزشکان با تزریق خون و پلاسما حجم خون از دست رفته را جبران می کنند.
- مرتبا سطح هموگلوبین و هماتوکریت خون نوزاد بررسی می شود تا از کم خونی شدید پیشگیری شود.
- محیط دور سر نوزاد اندازه گیری می شود تا از میزان ورم اطلاع پیدا کنند.
اگر خونریزی زیر پوستی در نوزادان شدید باشد و انتقال مایعات پاسخ مناسبی ندهد، ممکن است عمل جراحی فوری در ناحیه پوست سر برای جلوگیری از خونریزی بیشتر انجام شود.
روند بهبودی نوزاد پس از خونریزی زیر پوستی چقدر طول می کشد؟
پس از توقف خونریزی داخلی ناشی از خونریزی زیر پوستی در نوزادان و شروع درمان، تورم به تدریج کاهش یافته و علائم طی چند هفته از بین می رود. این فرآیند معمولا بین دو تا سه هفته طول می کشد. با این حال، بسیار مهم است که بعد از ترخیص از بیمارستان، نوزاد تحت معاینات منظم در طول سال اول زندگی خود قرار گیرد تا پزشک مطمئن شود هیچ علامت پنهان یا عارضه ای بر رشد و تکامل کودک تأثیر نگذاشته باشد.
خبر خوب این که در بیش از 75 درصد موارد، درمان موفقیت آمیز است و نوزاد می تواند پس از بهبودی کامل، در کنار شما از بیمارستان مرخص شود.
پیش آگهی یا چشم انداز خونریزی زیر پوستی در نوزادان چگونه است؟
با وجود اینکه بین 10 تا 25 درصد نوزادانی که دچار پوپورا در نوزادان یا همان خونریزی زیر پوستی می شوند، به دلیل شدت خونریزی داخلی در هفته های نخست پس از تولد جان خود را از دست می دهند، اما بیش از 75 درصد از نوزادان با درمان به موقع، پیش آگهی خوبی خواهند داشت.
مهم ترین نکته، تشخیص زودهنگام و آغاز سریع درمان است. با مداخله ی سریع پزشکی، خطرات جدی کاهش یافته و نوزاد می تواند سلامت خود را بازیابد.
خونریزی زیر پوستی در نوزادان تا چه زمانی ادامه دارد؟
علائم این نوع خونریزی معمولا طی دو تا سه هفته پس از درمان ناپدید می شوند. پس از آن، پزشک معالج با بررسی عملکرد اندام ها، سطح هموگلوبین خون و میزان تورم سر، به طور مداوم وضعیت سلامت نوزاد را زیر نظر دارد تا از موفقیت آمیز بودن درمان اطمینان حاصل کند.
چگونه می توان از بروز خونریزی زیر پوستی در نوزادان پیشگیری کرد؟
پیشگیری از خونریزی زیر پوستی در نوزادان دشوار است، زیرا این مشکل اغلب نتیجه ی زایمان های طبیعی سخت است که تا لحظه ورود به مرحله فعال زایمان، قابل پیش بینی نیستند.
با این حال، در معاینات و سونوگرافی های دوران بارداری، پزشک می تواند موقعیت جنین را بررسی کند و بر اساس اندازه، موقعیت سر و لگن مادر، درباره ی مناسب بودن زایمان طبیعی تصمیم بگیرد. در برخی موارد ممکن است توصیه به سزارین شود تا از خطرات احتمالی زایمان طبیعی جلوگیری شود.
مراقبت از نوزاد مبتلا به خونریزی زیر پوستی چگونه باید باشد؟
نوزادی که مبتلا به خونریزی زیر پوستی است، معمولا تا زمان اطمینان کامل از وضعیت سلامتش، در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) باقی می ماند. پس از درمان و بهبود اولیه، بررسی های دوره ای در طول سال اول زندگی برای ارزیابی رشد ذهنی و جسمی کودک انجام خواهد شد.
در عین حال، مراقبت از خود مادر نیز بسیار اهمیت دارد. روبه رو شدن با چنین شرایطی، آن هم درست پس از زایمان، می تواند باعث بروز استرس، اضطراب یا حتی افسردگی شود. در چنین مواقعی، کمک گرفتن از اعضای خانواده، دوستان و همچنین گفت وگو با روانشناس یا پزشک می تواند بسیار کمک کننده باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر نوزاد شما یکی از علائم زیر را پس از درمان نشان داد، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- تورم سر پس از درمان کاهش نیافته یا مجددا افزایش یافته است.
- پوست نوزاد رنگ پریده یا زردرنگ شده است.
- نوزاد در رسیدن به مراحل رشدی طبیعی خود تأخیر دارد (مثل غلتیدن، نشستن، برقراری ارتباط چشمی و غیره).
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟
اگر نوزاد دچار تشنج شود، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید. تشنج یکی از علائم نگران کننده ی خونریزی زیر پوستی در نوزادان است. علائم تشنج در نوزادان شامل:
- از دست دادن هوشیاری برای مدت کوتاه
- لرزش و حرکات غیرارادی دست و پا
- چهره نگران، گیج یا مضطرب
تشنج معمولا بین 30 ثانیه تا دو دقیقه طول می کشد، اما اگر بیش از 5 دقیقه ادامه یابد یا با تنگی نفس همراه باشد، فورا با اورژانس تماس بگیرید.
پرسش هایی که بهتر است از پزشک بپرسید:
- شدت بیماری نوزاد من چقدر است؟
- آیا نوزاد نیاز به جراحی دارد؟
- چه زمانی می توانم فرزندم را به خانه ببرم؟
تفاوت بین خونریزی زیر پوستی و هماتوم زیر پوستی چیست؟
هر دو مورد به ناحیه ی بین پوست سر و جمجمه مربوط می شوند. در حالی که خونریزی زیر پوستی به وجود خون فعال در این ناحیه اشاره دارد (خون هنوز جاری است)، هماتوم زیر پوستی به خونریزی ای گفته می شود که لخته شده و از حالت مایع به نیمه جامد تبدیل شده است.
هر دوی این وضعیت ها معمولا بر اثر آسیب یا پارگی رگ های خونی ناحیه سر نوزاد به وجود می آیند و نیاز به مراقبت و پیگیری دقیق دارند.
سخنی از نی نی تینی
اگر فرزندتان در جریان یک زایمان دشوار دچار خونریزی زیر پوستی شده باشد، احتمالا با نگرانی و استرس زیادی مواجه هستید. این احساس کاملا طبیعی است. آنچه اهمیت دارد، اقدام سریع تیم درمانی برای تشخیص و شروع درمان است.
در این دوران حساس، حمایت عاطفی خانواده و دوستان نقش مهمی در آرامش مادر و پدر خواهد داشت. با مراقبت پزشکی به موقع، بسیاری از نوزادان با موفقیت درمان شده و می توانند با سلامت کامل به خانه بازگردند.
اگر شما هم تجربه ای از زایمان دشوار یا بروز علائمی مشابه در نوزاد خود دارید، خوشحال می شویم آن را در بخش دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین اگر سؤالی در زمینه مراقبت های پس از زایمان یا تشخیص زودهنگام بیماری های نوزادی دارید، از طریق کامنت ها بپرسید تا پاسخ دقیق و تخصصی دریافت کنید. حضور و همراهی شما باعث می شود این محتوا برای والدین دیگر نیز مفیدتر باشد.
