اندوکاردیت در کودکان چیست؟
اندوکاردیت در کودکان به عفونت لایه داخلی قلب (اندوکارد) یا دریچه های قلب گفته می شود. این بیماری در میان کودکان چندان شایع نیست، اما در صورتی که رخ دهد، می تواند آسیب های جدی و حتی دائمی به قلب وارد کند.
این نوع اندوکاردیت زمانی به وجود می آید که باکتری ها وارد جریان خون کودک شده، خود را به قلب رسانده و باعث ایجاد عفونت در آن شده اند. این بیماری اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می تواند خطرات جدی برای سلامت کودک ایجاد کند.
چه چیزی باعث بروز اندوکاردیت در کودکان می شود؟
باکتری ها می توانند از راه های مختلفی وارد بدن کودک شوند. اگر کودک مشکلات قلبی به ویژه در ناحیه دریچه های قلب داشته باشد، احتمال اینکه این باکتری ها به قلب آسیب بزنند بیشتر می شود. در ادامه برخی از رایج ترین راه هایی که باکتری ها می توانند وارد جریان خون شوند را می بینید:
- درمان های دندانپزشکی مانند جرم گیری حرفه ای یا ترمیم دندان ها
- جراحی لوزه ها یا آدنوئیدها (لوزه سوم)
- برخی اقدامات پزشکی تخصصی مانند آندوسکوپی راه های هوایی با برونکوسکوپ
- انواع خاصی از جراحی ها مثل جراحی های دستگاه تنفسی، گوارشی یا دستگاه ادراری
اگر کودک شما نیاز به چنین مداخلاتی دارد، بسیار مهم است که با پزشک درباره پیشگیری از عفونت های قلبی مشورت کنید.
کدام کودکان در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت هستند؟
برخی کودکان به دلیل شرایط خاص پزشکی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت هستند. از جمله این عوامل خطر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن دریچه قلب مصنوعی (پروستتیک)
- سابقه قبلی ابتلا به اندوکاردیت
- ابتلا به بیماری های مادرزادی قلب (از بدو تولد)
- انجام پیوند قلب در حالی که دریچه های قلب به درستی کار نمی کنند
- داشتن کاتتر ورید مرکزی دائمی (مثلا برای دارو یا دیالیز)
- ابتلا به بیماری روماتیسم قلبی
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف (مثلا به دلیل بیماری یا داروهای خاص)
اگر فرزندتان هر یک از این شرایط را دارد، حتما با پزشک کودک در مورد احتمال ابتلا به اندوکاردیت مشورت کنید. پیشگیری در این کودکان بسیار اهمیت دارد.
علائم اندوکاردیت در کودکان چیست؟
علائم اندوکاردیت می توانند در هر کودک متفاوت باشند و معمولا به تدریج ظاهر می شوند. این علائم گاهی شبیه آنفلوآنزا هستند و ممکن است والدین در ابتدا متوجه شدت بیماری نشوند. برخی از علائم رایج عبارت اند از:
- علائم شبیه آنفلوآنزا مانند تب، لرز، خستگی، درد عضلات و مفاصل، تعریق شبانه و سردرد
- تنگی نفس
- سرفه
- تغییراتی در پوست مثل:
- رنگ پریدگی پوست
- برآمدگی های کوچک زیر پوست انگشتان دست و پا
- لکه هایی روی کف دست و کف پا
- نقاط قرمز یا بنفش کوچک زیر ناخن، در سفیدی چشم، داخل دهان یا روی قفسه سینه
- تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و کاهش وزن
- احساس ناراحتی یا درد در ناحیه شکم
- وجود خون در ادرار
- تورم پاها، ساق ها یا شکم
این علائم ممکن است با یک سرماخوردگی ساده اشتباه گرفته شوند، اما در صورت ادامه دار بودن آن ها، لازم است فورا با پزشک مشورت شود.
چگونه اندوکاردیت در کودکان تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص دقیق اندوکاردیت در کودکان، پزشک ابتدا از والدین درباره علائم و سابقه پزشکی کودک سوال می پرسد. سپس کودک را معاینه کرده و به صدای قلب او گوش می دهد. بسته به شرایط، ممکن است آزمایش های زیر نیز انجام شود:
- اکوکاردیوگرافی (اکو): با استفاده از امواج صوتی، تصویری متحرک از ساختار قلب و دریچه ها تهیه می شود. پزشک می تواند عفونت در دریچه قلب را از طریق این روش مشاهده کند.
- کشت خون (Blood Culture): نمونه ای از خون کودک گرفته شده و بررسی می شود تا وجود عفونت یا نوع باکتری مشخص گردد.
- آزمایش شمارش کامل سلول های خونی (CBC): این آزمایش تعداد گلبول های قرمز، سفید و پلاکت ها را بررسی می کند تا نشانه های عفونت یا التهاب شناسایی شود.
آیا اندوکاردیت در کودکان قابل پیشگیری است؟
به طور کامل نمی توان از بروز اندوکاردیت در کودکان جلوگیری کرد، اما با رعایت برخی اقدامات می توان احتمال بروز آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد. این نکات ساده اما حیاتی عبارت اند از:
- مراقبت دقیق و روزانه از بهداشت دهان و دندان کودک (مسواک زدن دوبار در روز، استفاده از نخ دندان در صورت نیاز)
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و جرم گیری تخصصی
- رعایت بهداشت عمومی بدن از جمله شست وشوی منظم دست ها و استحمام منظم
- مصرف کامل و دقیق آنتی بیوتیک های تجویزشده در زمان درمان عفونت هایی مانند گلودرد چرکی
- برخی کودکان با مشکلات قلبی خاص باید قبل از انجام بعضی از درمان های دندانپزشکی یا اقدامات پزشکی خاص، آنتی بیوتیک مصرف کنند. در این زمینه حتما با پزشک کودک مشورت کنید تا مشخص شود آیا این مورد شامل حال فرزند شما می شود یا خیر.
اندوکاردیت در کودکان چگونه درمان می شود؟
درمان اندوکاردیت در کودکان به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله سن کودک، شدت بیماری، نوع باکتری عامل عفونت و وضعیت عمومی قلب کودک. معمولا درمان زیر نظر تیمی شامل متخصص قلب کودکان (کاردیولوژیست اطفال) و متخصص بیماری های عفونی انجام می شود.
-
آنتی بیوتیک درمانی
اولین و اصلی ترین روش درمان اندوکاردیت، استفاده از آنتی بیوتیک های قوی است. این داروها معمولا از طریق سرم (تزریق داخل وریدی) به کودک داده می شوند. جزئیات این درمان به شرح زیر است:
- مدت زمان درمان اغلب بین 4 تا 6 هفته است.
- در بیشتر موارد کودک باید در بیمارستان بستری باشد تا داروها تحت نظر مستقیم کادر درمان تزریق شود.
- در موارد خاص، پس از پایدار شدن شرایط، می توان ادامه ی درمان را در منزل و با کمک تیم مراقبت در منزل ادامه داد.
در طول درمان، کودک باید به طور منظم تحت بررسی قرار گیرد تا اثربخشی داروها و بهبود علائم ارزیابی شود.
-
جراحی قلب
در برخی موارد، مصرف آنتی بیوتیک به تنهایی کافی نیست و کودک نیاز به جراحی دارد. این جراحی معمولا در شرایط زیر انجام می شود:
- آسیب شدید به دریچه های قلب در اثر عفونت
- عدم پاسخ مناسب به آنتی بیوتیک ها و ادامه ی رشد باکتری ها
- تشکیل توده های عفونی بزرگ یا خطرناک که ممکن است به سایر اندام ها منتقل شوند
هدف از جراحی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ترمیم یا تعویض دریچه قلب آسیب دیده
- خارج کردن توده های عفونی یا بافت های آسیب دیده از داخل قلب
جراحی معمولا در بیمارستان های مجهز و توسط جراحان قلب کودک انجام می شود و نیاز به بستری بعد از عمل نیز دارد.
مدیریت و مراقبت از اندوکاردیت در کودکان چگونه انجام می شود؟
پس از درمان اولیه اندوکاردیت، کودک همچنان نیاز به مراقبت های منظم و پیگیری دارد. این مراقبت ها شامل موارد زیر است:
- انجام اکوکاردیوگرافی و آزمایش های خون به صورت دوره ای برای بررسی روند بهبود و اطمینان از پاک شدن کامل عفونت
- مراجعه منظم به پزشک متخصص اطفال یا قلب کودکان برای بررسی سلامت عمومی و قلب
- ادامه ی مراقبت های منظم دندانپزشکی حتی پس از پایان درمان
- رعایت بهداشت دهان و دندان به صورت روزانه به ویژه برای کودکانی که سابقه اندوکاردیت داشته اند یا در معرض خطر آن قرار دارند
چه زمانی باید با پزشک کودک تماس بگیرم؟
در صورت مشاهده ی هر یک از موارد زیر، فورا با پزشک کودک تماس بگیرید:
- تب و لرز بدون دلیل مشخص
- بروز هرگونه علائم اندوکاردیت در کودکان مانند خستگی مفرط، سرفه، بی اشتهایی یا تغییر رنگ پوست
- نشانه های احتمالی نارسایی قلبی مانند تنگی نفس یا ورم در پاها و شکم
مداخله ی سریع در این موارد می تواند از عوارض شدیدتر جلوگیری کند.
نکات کلیدی درباره اندوکاردیت در کودکان
- اندوکاردیت یک عفونت جدی در لایه داخلی قلب و دریچه هاست.
- کودکانی که مشکلات قلبی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- علائم ممکن است شبیه آنفلوآنزا باشند، ولی می توانند شامل تغییرات پوستی، سرفه و ورم هم باشند.
- درمان اندوکاردیت در کودکان معمولا با آنتی بیوتیک ها انجام می شود.
- در صورت آسیب شدید به دریچه های قلب، جراحی تعویض دریچه ممکن است لازم باشد.
- مراقبت دقیق از دندان ها و رعایت بهداشت عمومی نقش مهمی در پیشگیری از اندوکاردیت دارند.
نکاتی برای استفاده بهتر از ویزیت پزشک کودک
برای اینکه بیشترین بهره را از ملاقات با پزشک ببرید، به موارد زیر توجه کنید:
- پیش از مراجعه، دلیل اصلی ویزیت و سوالات خود را یادداشت کنید.
- اگر ممکن است، یک همراه با خود ببرید تا در یادداشت برداری و پرسش سوالات کمکتان کند.
- در حین ویزیت، نام تشخیص جدید، داروها، آزمایش ها و درمان های تجویزشده را یادداشت کنید.
- از پزشک بپرسید که داروی جدید چه تأثیری دارد، عوارض احتمالی آن چیست و آیا گزینه های درمانی دیگری وجود دارد یا نه.
- اگر آزمایش یا پروسیجر خاصی پیشنهاد شده، بپرسید چرا لازم است و نتایج آن چه معنا دارد.
- اگر درمانی را انجام ندهید، چه پیامدهایی ممکن است داشته باشد؟
زمان و هدف دقیق ویزیت های بعدی را یادداشت کرده و از نحوه تماس با پزشک (به خصوص در ساعات غیرکاری) مطلع شوید.
اگر تجربه ای در زمینه درمان یا مراقبت از کودک مبتلا به اندوکاردیت داشته اید یا سوالی در مورد علائم و روش های پیشگیری دارید، لطفا در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند راه گشای خانواده های دیگر باشد. همچنین اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با والدین دیگر نیز به اشتراک بگذارید تا آگاهی بیشتری درباره این بیماری جدی اما قابل کنترل ایجاد شود.
