سندرم تورت در کودکان چیست؟
سندرم تورت در کودکان یکی از اختلالات عصبی است که باعث ایجاد حرکات یا صداهای غیرارادی و تکراری به نام «تیک» می شود. کودکی که به این سندرم مبتلاست، ممکن است به طور ناگهانی و بدون کنترل، مدام گلویش را صاف کند یا پلک بزند. این تیک ها برخلاف میل کودک اتفاق می افتند و او نمی تواند جلوی آن ها را بگیرد.
تیک ها معمولا در سنین 5 تا 7 سالگی ظاهر می شوند و در سنین 8 تا 12 سالگی شدت بیشتری پیدا می کنند. در بسیاری از موارد، این تیک ها در دوران پیش نوجوانی و اوایل نوجوانی شدیدتر هستند اما با گذر زمان، یعنی در بزرگ سالی، ممکن است خفیف تر شده یا حتی کاملا ناپدید شوند. تا رسیدن به این مرحله، استفاده از روش های درمانی رفتاری و حمایت خانواده، مدرسه و مشاوران می تواند به کودک کمک زیادی بکند. در برخی موارد، استفاده از دارو نیز مؤثر است.
نکات مهم درباره سندرم تورت در کودکان
- سندرم تورت در کودکان باعث ایجاد حرکات عضلانی یا صداهای ناگهانی و تکراری به نام تیک می شود.
- کودکان و نوجوانان مبتلا ممکن است حرکاتی مثل لرزیدن، کوبیدن پا، انقباض عضلات یا ایجاد صداهایی مثل خرخر کردن یا ناله کردن داشته باشند.
- درمان این اختلال معمولا شامل نوعی درمان رفتاری خاص است و در برخی موارد از دارو هم استفاده می شود.
- پسرها بیشتر از دخترها به سندرم تورت مبتلا می شوند.
علائم سندرم تورت در کودکان چیست؟
علامت اصلی سندرم تورت در کودکان بروز دو نوع تیک است:
- تیک های حرکتی (Motor Tics)
- تیک های صوتی یا کلامی (Vocal Tics)
تیک های حرکتی
تیک های حرکتی شامل حرکات ناگهانی و غیرقابل کنترلی هستند که ممکن است ساده یا پیچیده باشند:
- تیک های ساده حرکتی: معمولا فقط چند عضله را درگیر می کنند. مثلا کودک ممکن است پلک بزند، اخم کند، سرش را بلرزاند، شانه اش را بالا بیندازد یا شانه هایش را منقبض کند.
- تیک های پیچیده حرکتی: چند عضله را هم زمان درگیر می کنند و ممکن است به صورت یک توالی خاص از حرکات دیده شوند. برای مثال، کودکی ممکن است مدام بدن خود یا اشیاء اطرافش را لمس کند. در موارد نادری، کودک ممکن است تیکی داشته باشد که باعث آسیب به خود شود، مانند کوبیدن سر به دیوار.
تیک های صوتی یا کلامی
تیک های صوتی شامل صداهای تکراری هستند که کودک به طور ناخودآگاه از خود درمی آورد. این تیک ها نیز می توانند ساده یا پیچیده باشند:
- تیک های ساده صوتی: شامل صداهایی مانند صاف کردن گلو، خرخر کردن، فین کردن، سرفه کردن، زمزمه کردن یا صداهای شبیه حیوانات است.
- تیک های پیچیده صوتی: ممکن است شامل گفتن کلمات، تکرار هجاها یا حتی بازگویی کلمات دیگران باشد (که به آن “اکولالیا” گفته می شود). در برخی موارد نادر، ممکن است کودک به طور ناخودآگاه کلمات زشت یا توهین آمیز به زبان بیاورد که به این حالت «کُپرولالیا» می گویند.
تیک ها چه مدت ادامه دارند؟
برای آنکه سندرم تورت در کودکان تشخیص داده شود، باید هر کودک حداقل دو تیک حرکتی و یک یا چند تیک صوتی را به مدت بیش از یک سال و قبل از سن 18 سالگی داشته باشد. گاهی اوقات، چند نوع تیک به صورت هم زمان نیز بروز پیدا می کنند.
کودک ممکن است بتواند برای مدتی کوتاه جلوی بروز تیک را بگیرد، اما این تلاش معمولا باعث ایجاد تنش درونی می شود و در نهایت تیک بروز می کند. تمرکز برای مهار تیک می تواند آن قدر انرژی بر باشد که کودک نتواند بر انجام کارهای دیگر مانند درس خواندن یا صحبت کردن تمرکز کند. این موضوع می تواند باعث اختلال در تعامل های اجتماعی و عملکرد تحصیلی کودک شود.
در اغلب موارد، شدت تیک ها در دوران پیش نوجوانی به اوج می رسد. با این حال، بسیاری از مبتلایان در دوران نوجوانی بهبود می یابند یا تیک هایشان کاهش می یابد. اما برخی افراد ممکن است تا بزرگسالی نیز همچنان دچار تیک باشند.
آیا علائم سندرم تورت در کودکان بهتر یا بدتر می شود؟
نوع تیک ها، تعداد دفعات بروز و شدت آن ها معمولا در طول زمان تغییر می کند. در زمان هایی که کودک خسته، مضطرب یا هیجان زده است مثلا هنگام امتحان یا مهمانی تولد شدت تیک ها بیشتر می شود.
از طرف دیگر، زمانی که کودک آرام است یا روی کاری تمرکز دارد مثلا وقتی که در حال نقاشی کردن یا گوش دادن به موسیقی است ممکن است تیک ها کمتر شوند یا حتی برای مدتی متوقف شوند.
علت سندرم تورت در کودکان چیست؟
علت دقیق سندرم تورت در کودکان هنوز به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، پژوهش ها نشان می دهند که بروز این اختلال احتمالا به ترکیبی از چند عامل بستگی دارد:
- عوامل ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی در برخی از موارد، احتمال ابتلا را افزایش می دهد.
- عوامل محیطی: شرایط خاص در زندگی کودک یا قرار گرفتن در محیط هایی که ممکن است در بروز بیماری مؤثر باشند، می توانند نقش داشته باشند.
- تغییرات در مغز و اختلال در عملکرد سلول های عصبی: به ویژه در نحوه ارتباط بین سلول های عصبی و پیام رسان های شیمیایی مغز (نوروترنسمیترها). این تغییرات ممکن است در شدت و نوع تیک ها تأثیرگذار باشند.
بسیاری از کودکان و نوجوانانی که به سندرم تورت مبتلا هستند، به طور هم زمان دچار اختلالات رفتاری دیگری نیز هستند، مانند:
- اختلال بیش فعالی و کم توجهی (ADHD)
- وسواس فکری-عملی (OCD)
- مشکلات یادگیری
- خشم کنترل نشده یا اضطراب
شناخت و درمان هم زمان این اختلالات می تواند به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک زیادی کند.
سندرم تورت در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر کودک شما علائمی شبیه به سندرم تورت دارد، پزشک کودکتان ممکن است شما را به یک متخصص مغز و اعصاب کودکان (نورولوژیست) ارجاع دهد.
هیچ آزمایش خاص یا قطعی برای تشخیص سندرم تورت وجود ندارد. پزشک برای تشخیص، به موارد زیر توجه می کند:
- معاینه فیزیکی کودک
- بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی
- بررسی نوع و دفعات بروز تیک ها
گاهی پزشک از والدین می خواهد که دفترچه ای برای ثبت تیک ها داشته باشند و زمان، نوع و شدت آن ها را ثبت کنند. اگر کودک مشکلی نداشته باشد، فیلم برداری از حرکات یا صداها نیز می تواند به تشخیص دقیق کمک کند.
برای رد سایر بیماری های مشابه، پزشک ممکن است آزمایش هایی مثل:
- آزمایش خون
- تصویربرداری مغز (MRI یا سی تی اسکن)
- نوار مغزی (EEG)
را نیز انجام دهد.
درمان سندرم تورت در کودکان چگونه است؟
در حال حاضر درمان قطعی برای سندرم تورت در کودکان وجود ندارد. با این حال، خبر خوب این است که اغلب تیک ها به اندازه ای شدید نیستند که زندگی روزمره کودک را مختل کنند. در این حالت، والدین فقط باید وضعیت کودک را زیر نظر بگیرند و نیازی به درمان خاصی نیست.
اما اگر تیک ها باعث آزار کودک یا ایجاد درد جسمی و روانی شوند، پزشک ممکن است استفاده از درمان های رفتاری یا دارویی را توصیه کند.
درمان رفتاری
درمان رفتاری جامع برای تیک ها (CBIT) یکی از مؤثرترین روش ها برای کنترل تیک در کودکان است. این روش توسط درمانگر یا روانشناس آموزش دیده در این زمینه انجام می شود و شامل مراحل زیر است:
- افزایش آگاهی کودک نسبت به تیک ها
- شناسایی عوامل محرک یا تشدیدکننده تیک
- آموزش خانواده و مدرسه برای حمایت بهتر از کودک
- یادگیری و تمرین رفتارهای جایگزین به جای تیک ها (اصطلاحا “وارونه سازی عادت”)
- انجام تمرین های آرام سازی ذهن و بدن
درمانگر همچنین به کودک کمک می کند تا با سایر مشکلات همراه مانند اضطراب یا بیش فعالی بهتر کنار بیاید. اگر این اختلالات شدیدتر از تیک ها باشند، معمولا ابتدا آن ها درمان می شوند.
درمان دارویی
در برخی موارد، پزشک برای کاهش شدت تیک ها دارو تجویز می کند. همچنین اگر کودک هم زمان دچار اضطراب یا ADHD باشد، مصرف دارو برای این اختلالات نیز می تواند به بهبود تیک ها کمک کند.
گفتاردرمانی
گفتاردرمانی می تواند برای کودکانی که مشکل در گفتار یا زبان دارند مفید باشد. برخی از کودکان مبتلا به سندرم تورت نیز ممکن است از گفتاردرمانی برای بهبود توانایی های ارتباطی خود بهره ببرند، به ویژه اگر تیک های صوتی باعث اختلال در حرف زدن شوند.
زندگی با کودکان مبتلا به سندرم تورت
با وجود اینکه سندرم تورت در کودکان می تواند چالش برانگیز باشد، اما با راهکارهای مناسب، کودک می تواند زندگی سالم و فعالی داشته باشد. از آنجا که بسیاری از افراد درک درستی از این بیماری ندارند، ممکن است کودک با تمسخر یا قضاوت دیگران مواجه شود.
در اینجا چند پیشنهاد برای کمک به کودکان و نوجوانان مبتلا به سندرم تورت آورده ایم:
- فعال بمانید: شرکت در فعالیت هایی مانند ورزش، نقاشی، دوچرخه سواری یا موسیقی می تواند باعث کاهش تیک ها شود، زیرا تمرکز ذهن را به چیزهای دیگر معطوف می کند.
- مدیریت استرس را یاد بگیرید: تکنیک هایی مثل تنفس عمیق، تجسم مثبت، ماساژ یا فعالیت های آرامش بخش می تواند به کاهش تیک ها کمک کند.
- به دیگران کمک کنید: بسیاری از کودکان مبتلا به تورت، توانایی همدلی بالایی با دیگران دارند. آن ها می توانند در گروه های داوطلبانه شرکت کنند و این حس مفید بودن، اعتمادبه نفس شان را افزایش می دهد.
- خلاق باشید: انجام کارهای هنری مثل نویسندگی، نقاشی یا موسیقی می تواند راه خوبی برای تخلیه روانی باشد.
- در درمان مشارکت داشته باشید: با افزایش آگاهی از بیماری و طرح سؤالات از پزشک، کودک احساس می کند کنترل بیشتری بر زندگی خود دارد. همکاری با درمانگر برای یادگیری روش های مدیریت تیک ها می تواند بسیار مؤثر باشد.
سندرم تورت تنها یکی از انواع اختلالات تیک است. سایر انواع شامل موارد زیر هستند:
- اختلال تیک موقتی: شایع ترین نوع است که تیک های صوتی یا حرکتی کمتر از یک سال ادامه دارند.
- اختلال تیک مزمن: زمانی است که فقط یکی از دو نوع تیک (حرکتی یا صوتی) برای بیش از یک سال وجود دارد.
درمان این اختلالات بسیار مشابه درمان سندرم تورت است.
سخنی از نی نی تینی
اگر کودک شما مبتلا به سندرم تورت است، لزوما نیاز به مداخله مداوم وجود ندارد. اگر تیک ها برای کودک آزاردهنده نیستند، بهتر است به آن ها توجه نکنید. از گفتن جملاتی مثل «جلوی خودتو بگیر» یا «نکن این کارو» پرهیز کنید. در عوض، کودک را تشویق کنید در جمع های دوستانه حضور داشته باشد. اگر تیک ها اذیت کننده هستند، با پزشک کودک برای تهیه یک برنامه درمانی مناسب مشورت کنید.
اگر فرزند شما مبتلا به سندرم تورت است یا تجربه ای در مواجهه با این اختلال دارید، خوشحال می شویم نظرات، تجربیات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید. تجربه های شما می تواند چراغ راه والدین دیگری باشد که در مسیر مشابهی گام برمی دارند.
همچنین اگر راهکار یا توصیه ای برای آرام سازی کودک، کاهش تیک ها یا برخورد صحیح با دیگران دارید، حتما در بخش دیدگاه ها بنویسید.
