تب غدد که با نام علمی “مونونوکلئوز عفونی” نیز شناخته می شود، یک بیماری ویروسی است که اغلب از طریق بزاق دهان منتقل می شود. این بیماری بیشتر در میان کودکان بزرگ تر و نوجوانان دیده می شود و به همین دلیل گاهی از آن با عنوان “بیماری بوسه” نیز یاد می شود. در ادامه این مقاله، با علائم، نحوه انتقال، راه های تشخیص و مراقبت های لازم مربوط به بیماری تب غدد در کودکان آشنا می شویم.
نکات کلیدی درباره تب غدد در کودکان
- عامل این بیماری ویروسی، ویروس اپشتین–بار (EBV) است.
- معمولا کودکان بزرگ تر و نوجوانان را درگیر می کند.
- از راه بزاق و تماس مستقیم دهانی (مثل بوسیدن یا استفاده مشترک از وسایل شخصی) منتقل می شود.
- علائم شایع آن شامل گلودرد، تورم غدد لنفاوی و خستگی شدید است.
- در برخی کودکان، مونوکلئوز می تواند باعث بزرگ شدن طحال یا کبد شود.
تب غدد در کودکان چیست و چرا به آن بیماری بوسه می گویند؟
تب غدد در کودکان نوعی عفونت ویروسی است که با نام پزشکی “مونونوکلئوز عفونی” نیز شناخته می شود. عامل آن ویروسی به نام اپشتین–بار است که در خانواده ویروس های هرپس قرار دارد. این ویروس از طریق بزاق دهان انتقال می یابد، به همین دلیل به آن «بیماری بوسه» نیز می گویند.
این بیماری معمولا در کودکان بالای 5 سال و نوجوانان دیده می شود و در اغلب موارد، به صورت خفیف تا متوسط بروز می کند. اما گاهی می تواند باعث ضعف و خستگی طولانی مدت شود که نیاز به مراقبت و پیگیری دارد.
علائم تب غدد در کودکان چیست؟
علائم این بیماری ممکن است چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند و در برخی موارد، مدت زمان نقاهت طولانی تر شود. شایع ترین نشانه ها عبارتند از:
- گلودرد شدید که ممکن است چند هفته ادامه داشته باشد
- تب بالای 38 درجه سانتی گراد
- احساس خستگی و ضعف مفرط
- تورم غدد لنفاوی به ویژه در ناحیه گردن (گاهی در زیر بغل یا کشاله ران نیز دیده می شود)
- دانه های قرمز پوستی در ناحیه قفسه سینه، پشت و شکم
- درد شکم، به ویژه اگر طحال یا کبد بزرگ شده باشد
نکته مهم اینکه: در برخی موارد، علائم خستگی و بی حالی ممکن است تا چند هفته یا حتی چند ماه باقی بماند.
تب غدد در کودکان چگونه منتقل می شود؟
ویروس اپشتین–بار از طریق تماس با بزاق آلوده از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. راه های انتقال شایع تب غدد در کودکان عبارتند از:
- بوسیدن کودک توسط فرد آلوده
- استفاده مشترک از لیوان، قاشق، چنگال یا بطری آب
- مسواک یا اسباب بازی هایی که کودک در دهان می گذارد
علائم این بیماری معمولا 4 تا 6 هفته پس از تماس با ویروس ظاهر می شوند.
چه کسانی در معرض ابتلا به تب غدد هستند؟
این بیماری بیشتر در نوجوانان و کودکان بزرگ تر شایع است. پس از یک بار ابتلا، بدن کودک معمولا ایمنی نسبت به این ویروس پیدا می کند و احتمال ابتلای مجدد بسیار پایین است.
نوزادان و کودکان خردسال به ندرت علائم شدیدی از خود نشان می دهند، اما در نوجوانان علائم معمولا واضح تر است.
چگونه تب غدد در کودکان تشخیص داده می شود؟
اگر فرزندتان علائمی مشابه با تب غدد دارد و نگران هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است بر اساس معاینه بالینی مشکوک به این بیماری شود و برای تأیید تشخیص، آزمایش خون درخواست کند تا نشانه های ویروس اپشتین–بار یا بالا بودن گلبول های سفید را بررسی کند.
چه زمانی باید فورا به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فرزند شما به تب غدد مبتلا شده و هر یک از علائم زیر را دارد، لازم است سریعا به پزشک مراجعه شود:
- گلودردی که بعد از 5 روز بهبود نیافته است
- تورم غدد لنفاوی که برای چند روز باقی مانده و دردناک است
- خستگی شدید و ماندگار که با استراحت هم بهتر نمی شود
- درد شکم، مخصوصا در سمت چپ بالای شکم (ممکن است نشانه بزرگ شدن طحال باشد)
اگر به هر دلیلی نسبت به وضعیت فرزندتان نگران هستید، مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازید.
روش های مراقبت از کودک مبتلا به تب غدد
تا این لحظه شاید از خودتان بپرسید: «اگر فرزندم به تب غدد مبتلا شد، چه کارهایی باید انجام بدهم؟»
باید بدانید که هیچ داروی خاصی برای درمان مستقیم این بیماری وجود ندارد، چون منشأ آن ویروسی است. اما راهکارهای مراقبتی و حمایتی زیادی وجود دارد که به تسکین علائم و بهبود حال عمومی کودک کمک می کنند.
1- کاهش درد و تب کودک
اگر کودک شما درد دارد یا تب کرده، می توانید با تجویز پزشک از داروی استامینوفن (پاراستامول) استفاده کنید تا او احساس راحتی بیشتری داشته باشد. نکات مهمی که باید رعایت کنید:
- دُز مصرفی دقیق را طبق نوشته روی بطری یا تجویز پزشک رعایت کنید.
- هرگز بدون تجویز پزشک، دوز را افزایش ندهید چون ممکن است باعث مسمومیت دارویی شود.
- آسپرین به هیچ وجه به کودک ندهید چون خطر بروز سندروم خطرناکی به نام “ریِی” (Reye syndrome) را افزایش می دهد.
2- استراحت کافی در دوران بیماری
یکی از مهم ترین کارهایی که باید انجام شود، استراحت کافی است. سیستم ایمنی بدن برای مقابله با ویروس به انرژی نیاز دارد. بنابراین اقدامات زیر را انجام دهید:
- کودک را تشویق کنید در خانه بماند و به بدنش فرصت استراحت بدهد.
- از انجام فعالیت های شدید بدنی یا بازی های پرتحرک تا زمان بهبودی کامل خودداری شود.
- وقتی حال عمومی کودک بهتر شد، می تواند به تدریج فعالیت هایش را بیشتر کند.
3- تغذیه مناسب برای تقویت بدن
تغذیه سالم یکی از کلیدهای اصلی بهبودی سریع تر است. برای کمک به فرزندتان:
- از مواد غذایی سبک، سالم و خانگی استفاده کنید.
- میوه های تازه، سبزیجات بخارپز، سوپ های مغذی و آش های سنتی مانند آش جو، انتخاب های خوبی هستند.
- نوشیدن آب کافی، آبمیوه های طبیعی یا آب ولرم با کمی عسل و لیمو می تواند به کاهش التهاب گلو و تقویت بدن کمک کند.
عوارض احتمالی تب غدد در کودکان
در اغلب موارد، تب غدد در کودکان با مراقبت مناسب به خوبی کنترل می شود. اما در برخی از کودکان یا نوجوانان ممکن است عوارض نادری بروز کند از جمله:
- عفونت ریه (مانند ذات الریه)
- التهاب کبد (هپاتیت ویروسی خفیف)
- بزرگ شدن طحال یا کبد
اگر پزشک نسبت به بزرگی طحال یا کبد نگران باشد، احتمال دارد توصیه کند که کودک تا 3 ماه از ورزش های برخوردی مثل فوتبال یا کشتی پرهیز کند. چون ضربه به شکم می تواند باعث پارگی طحال شود که یک موقعیت اورژانسی محسوب می شود.
تب غدد چه مدت طول می کشد؟
اکثر کودکان و نوجوانان بین 2 تا 4 هفته بعد از شروع علائم بهبود می یابند. با این حال، برخی علائم به ویژه خستگی و بی حالی ممکن است تا چند ماه باقی بماند. در صورتی که کودک بعد از چند هفته هنوز:
- احساس ضعف و بی حالی دارد
- اشتهایش بازنگشته
- یا حال عمومی اش بهتر نشده
حتما باید مجددا به پزشک مراجعه شود تا از نبود عوارض مطمئن شوید.
چگونه از انتقال تب غدد در کودکان پیشگیری کنیم؟
یکی از دغدغه های مادران این است که «آیا تب غدد واگیردار است و باید کودک را در خانه نگه داشت؟»
پاسخ این است:
وقتی حال عمومی کودک بهتر شد و تب نداشت، می تواند به مدرسه یا مهدکودک برگردد. نیازی نیست فقط برای جلوگیری از انتشار این بیماری، او را در خانه نگه دارید.
اما برخی نکات بهداشتی مهم را باید جدی بگیرید:
- آموزش درست شستن دست ها با آب و صابون به کودک
- جلوگیری از استفاده مشترک از لیوان، بطری آب، قاشق و مسواک
- تمیز کردن مرتب اسباب بازی هایی که با دهان کودک تماس دارند
این اقدامات نه تنها در مورد مونوکلئوز در کودکان، بلکه برای پیشگیری از سایر بیماری های ویروسی هم مؤثر هستند.
سخنی از نی نی تینی
اگر کودک شما دچار تب، گلودرد، خستگی طولانی مدت یا تورم غدد لنفاوی شده و به ویژه در سنین نوجوانی قرار دارد، احتمال ابتلا به تب غدد یا همان مونوکلئوز در کودکان وجود دارد. نگران نباشید؛ بیشتر موارد با استراحت، تغذیه مناسب و مراقبت خانگی بهبود می یابند. اما در صورت طولانی شدن علائم یا بروز درد شدید شکم، حتما به پزشک مراجعه کنید.
همچنین، با رعایت اصول بهداشتی مانند شستن دست ها و پرهیز از استفاده مشترک از وسایل شخصی، می توانید از انتقال این بیماری به دیگران جلوگیری کنید.
آیا فرزند شما هم سابقه ابتلا به تب غدد داشته است؟ چه علائمی را تجربه کرد و چگونه با آن مقابله کردید؟ تجربیات ارزشمندتان را در بخش نظرات با دیگر والدین به اشتراک بگذارید. اگر سوالی در مورد مونوکلئوز در کودکان دارید، همین جا بپرسید تا پاسخ دهیم.
