کم خونی همولیتیک در کودکان، گروهی از اختلالات است که در آن گلبول های قرمز خون سریع تر از آنچه که مغز استخوان می تواند بسازد، تخریب می شوند. به فرآیند تخریب گلبول های قرمز، «همولیز» گفته می شود. در واقع، وقتی گلبول های قرمز خون عمر کوتاه تری نسبت به حالت طبیعی داشته باشند یا به دلایلی زودتر از بین بروند، کم خونی همولیتیک رخ می دهد. در این مقاله در مورد این بیماری در کودکان بیشتر توضیح خواهیم داد.
چه عواملی باعث کم خونی همولیتیک در کودکان می شوند؟
کم خونی همولیتیک در کودکان دو نوع اصلی علت دارد که عبارتند از:
علل ذاتی (درون زا):
در این نوع، دلیل تخریب گلبول های قرمز، مشکلات و نقص هایی است که در خود گلبول های قرمز وجود دارد. معمولا این نوع ارثی است و شامل بیماری هایی مانند کم خونی داسی شکل، تالاسمی و اریتروسیتوز می شود. در این شرایط، گلبول های قرمز عمر طبیعی ندارند و زودتر از حد معمول می میرند.
علل بیرونی (برون زا):
در این حالت، عوامل خارجی به گلبول های قرمز آسیب می زنند و باعث تخریب آن ها می شوند. این نوع اغلب با عنوان کم خونی همولیتیک خودایمنی شناخته می شود. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت های باکتریایی یا ویروسی
- مصرف برخی داروها مانند آنتی بیوتیک هایی مثل پنی سیلین، سولفونامیدها، داروهای ضد مالاریا یا استامینوفن
- بیماری های سرطانی مانند لوکمیا (سرطان خون)، لنفوم یا سایر تومورها
- بیماری های خودایمنی مانند لوپوس سیستمیک، آرتریت روماتوئید، سندرم ویسکات-آلدریچ یا کولیت اولسراتیو
- بزرگی و فعالیت بیش از حد طحال که باعث تخریب بیش از حد گلبول های قرمز می شود
برخی از انواع کم خونی همولیتیک در کودکان، برون زا موقتی هستند و ظرف چند ماه بهبود پیدا می کنند، اما بعضی دیگر ممکن است مزمن شده و با دوره هایی از بهبود و عود همراه باشند.
علائم کم خونی همولیتیک در کودکان چیست؟
کودکانی که دچار کم خونی همولیتیک هستند ممکن است علائم متعددی داشته باشند، از جمله:
- رنگ پریدگی پوست
- زردی پوست و چشم ها (یرقان)
- ادرار تیره رنگ
- تب
- ضعف و بی حالی
- سرگیجه
- گیجی
- ناتوانی در تحمل فعالیت های بدنی
- بزرگ شدن طحال و کبد
- ضربان سریع قلب
- وجود صدای غیرعادی در قلب (صداهای اضافی قلبی)
این علائم ممکن است شبیه سایر مشکلات سلامتی باشند، بنابراین همیشه باید برای تشخیص دقیق به پزشک کودک مراجعه کنید.
چگونه کم خونی همولیتیک در کودکان تشخیص داده می شود؟
پزشک کودک با توجه به شرح حال و معاینه فیزیکی ممکن است به کم خونی همولیتیک مشکوک شود و آزمایش های زیر را درخواست دهد:
- آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت: میزان هموگلوبین و تعداد گلبول های قرمز را در خون اندازه گیری می کند.
- شمارش کامل خون (CBC): تعداد گلبول های قرمز و سفید، پلاکت ها و گلبول های قرمز جوان (رتیکولوسیت ها) بررسی می شود.
- آزمایش میکروسکوپی خون محیطی: نمونه ای از خون زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا شکل و سلامت گلبول های قرمز مشخص شود.
- آزمایش های تخصصی: مانند بررسی لاکتات دهیدروژناز، بیلی روبین و هپتوگلوبین که نشان دهنده فعالیت همولیز هستند و آزمایش هایی برای یافتن آنتی بادی های مخرب گلبول های قرمز.
- آزمایش ادرار: بررسی وجود هموگلوبین در ادرار که ناشی از تخریب گلبول های قرمز است.
- نمونه برداری از مغز استخوان: این آزمایش شامل برداشت مقدار کمی از مایع یا بافت مغز استخوان (معمولا از استخوان لگن) است تا تعداد، اندازه و بلوغ سلول های خونی بررسی شود. همچنین برای تشخیص سلول های غیرطبیعی نیز انجام می شود.
درمان کم خونی همولیتیک در کودکان چگونه است؟
درمان کم خونی همولیتیک در کودکان بسته به علائم، سن و وضعیت کلی سلامت کودک متفاوت است و شدت بیماری نیز نقش مهمی در تعیین درمان دارد. اغلب کودکان توسط متخصص خون که در زمینه بیماری های خونی تخصص دارد، درمان می شوند.
برخی از کودکان ممکن است به درمان خاصی نیاز نداشته باشند، اما در مواردی که درمان لازم باشد، گزینه های زیر مورد استفاده قرار می گیرند:
- انتقال خون
- داروهای کورتیکواستروئید یا استروئید
- تزریق داخل وریدی ایمونوگلوبولین (IVIg)
- داروی ریتوکسیماب برای کنترل سیستم ایمنی
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت اگر علت کم خونی باشد
- داروهای دیگر بسته به نوع کم خونی همولیتیک
در بعضی موارد که درمان های معمول پاسخ نمی دهند، ممکن است درمان های پیچیده تری انجام شود:
- جراحی برداشتن طحال (اسپلنکتومی): در این جراحی طحال که عامل تخریب گلبول های قرمز است، برداشته می شود.
- درمان های سرکوب کننده سیستم ایمنی: استفاده از داروهایی برای کنترل سیستم ایمنی بدن.
- پلاسمافرزیس: فرآیندی برای حذف آنتی بادی های مخرب از خون.
- پیوند سلول های بنیادی: در موارد شدید، سلول های غیرطبیعی مغز استخوان با سلول های سالم دهنده جایگزین می شوند.
عوارض احتمالی کم خونی همولیتیک در کودکان چیست؟
عوارض کم خونی همولیتیک در کودکان بستگی به علت بیماری دارد و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- عوارض جانبی داروها، مانند افزایش خطر عفونت در اثر مصرف کورتیکواستروئیدها
- تشکیل سنگ کیسه صفرا
- لخته شدن خون و لخته خون در ریه ها (آمبولی ریوی)
- نارسایی کلیه
- شوک
- نارسایی قلبی
چگونه می توانم به کودک خود در زندگی با کم خونی همولیتیک کمک کنم؟
مدیریت کم خونی همولیتیک در کودکان به شدت علائم کودک بستگی دارد. کودکانی که علائم خفیف دارند، نیاز به آزمایش های منظم خون خواهند داشت.
کودکانی که علائم شدیدتری دارند، مدیریت پیچیده تری نیاز دارند و باید تحت نظارت منظم پزشکی باشند. این کودکان ممکن است در انجام فعالیت های روزمره به دلیل علائم یا درمان دچار مشکل شوند. اگر دارویی مصرف می کند که خطر عفونت را افزایش می دهد، بهتر است از تماس با افراد بیمار خودداری کند.
چه زمانی باید با پزشک کودک تماس بگیرم؟
اگر تغییرات رفتاری در کودک مشاهده کردید، مثلا کودک دیگر قادر به انجام فعالیت های قبلی خود نیست، حتما با پزشک تماس بگیرید. همچنین اگر زردی پوست، ادرار تیره یا تب در کودک دیده شد، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
نکات کلیدی درباره کم خونی همولیتیک در کودکان
- کم خونی همولیتیک در کودکان گروهی از بیماری ها است که در آن گلبول های قرمز تخریب می شوند.
- این کم خونی ممکن است ارثی باشد یا ناشی از بیماری های خودایمنی، عفونت ها، سرطان ها یا داروها باشد.
- بسیاری از کودکان نیاز به درمان خاصی ندارند، ولی در صورت نیاز، درمان هایی مانند انتقال خون، استروئیدها و داروهای دیگر معمول هستند.
نکات مهم برای استفاده بهتر از ویزیت پزشک کودک
- قبل از مراجعه، هدف خود از ویزیت و انتظارهایتان را مشخص کنید.
- سوالات خود را یادداشت کنید تا در زمان ویزیت فراموش نکنید.
- هنگام ویزیت، نام تشخیص جدید، داروها، درمان ها یا آزمایش های جدید را یادداشت کنید.
- دلیل تجویز دارو یا درمان را بدانید و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید.
- از پزشک بپرسید آیا روش های درمانی دیگری وجود دارد یا خیر.
- از علت و پیامدهای آزمایش یا روش های تشخیصی آگاه باشید.
- بدانید در صورت عدم مصرف دارو یا انجام آزمایش، چه انتظاری باید داشته باشید.
- اگر نوبت بعدی دارید، تاریخ، ساعت و هدف آن را یادداشت کنید.
- اطلاعات تماس پزشک پس از ساعات کاری را داشته باشید تا در صورت بروز مشکل یا سوال بتوانید با او تماس بگیرید.
سخنی از نی نی تینی
کم خونی همولیتیک در کودکان یک بیماری جدی است که در آن گلبول های قرمز خون زودتر از حالت طبیعی تخریب می شوند. این بیماری ممکن است دلایل ارثی یا اکتسابی داشته باشد و بسته به شدت، علائم و عوارض متفاوتی ایجاد کند. تشخیص دقیق و درمان مناسب توسط پزشک متخصص، کلید کنترل و بهبود وضعیت کودک است. مراقبت های منظم، پیگیری مستمر و رعایت نکات بهداشتی می تواند به کودک کمک کند زندگی بهتری داشته باشد.
شما هم اگر تجربه ای درباره کم خونی همولیتیک کودکان دارید یا سوالی در این زمینه دارید، لطفا در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. مشارکت شما به دیگر والدین کمک می کند تا بهتر با این بیماری آشنا شوند و مراقبت های لازم را انجام دهند.
