پوکی استخوان در کودکان، باعث ضعیف شدن استخوان های آن ها می شود و ممکن است به مشکلات طولانی مدت در سلامت استخوان منجر شود. شناسایی علت زمینه ای این وضعیت می تواند به بازسازی و تقویت استخوان ها کمک کند.
در این مقاله، به بررسی علل پوکی استخوان در کودکان، علائمی که باید والدین مراقب آن ها باشند، و روش های درمانی احتمالی خواهیم پرداخت.
پوکی استخوان در کودکان چیست؟
پوکی استخوان در کودکان و بزرگسالان یک بیماری مربوط به سیستم اسکلتی بدن است که مستقیما بر استخوان ها اثر می گذارد.
در این بیماری، تراکم استخوان ها و همچنین قدرت آن ها کاهش می یابد، و این کاهش تدریجی باعث می شود استخوان ها در برابر فشارها و ضربات روزمره آسیب پذیرتر شوند و به راحتی دچار شکستگی گردند.
این بیماری اغلب با عنوان «بیماری خاموش استخوان» نیز شناخته می شود، چراکه بسیاری از افراد تا زمانی که با شکستگی های متعدد روبه رو نشوند، متوجه وجود آن نمی شوند.
پوکی استخوان بیشتر در زنان بالای 50 سال دیده می شود، اما در برخی موارد نادر، کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. آمار دقیق و مشخصی از تعداد کودکان و نوجوانان مبتلا به پوکی استخوان در کودکان وجود ندارد، اما پزشکان و پژوهشگران می دانند که این بیماری می تواند به شکل قابل توجهی بر روند رشد، تکامل جسمانی و کیفیت زندگی کودک اثر منفی بگذارد.
در صورت عدم درمان، این وضعیت ممکن است به دردهای مزمن، بدشکلی های استخوانی و کاهش سطح تحرک و مشارکت در فعالیت های روزمره منجر شود.
علائم پوکی استخوان در کودکان
علائم پوکی استخوان در کودکان ممکن است در هر فردی متفاوت باشد و شدت آن نیز متغیر است. با این حال، یک علامت شایع و مهم در بیشتر موارد، شکستگی های مکرر است.
کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، اغلب تا سن 10 سالگی، دو یا چند شکستگی در استخوان های بلند بدن مانند ران (فمور)، ساق پا (تیبیا) یا بازو (هومروس) را تجربه می کنند. همچنین این کودکان تا سن 19 سالگی، ممکن است سه شکستگی یا بیشتر در استخوان های بلند داشته باشند.
سایر علائم ممکن پوکی استخوان در کودکان عبارت اند از:
- درد در ناحیه کمر، لگن یا پاها
- لنگ زدن یا دشواری در راه رفتن
- کند شدن رشد قدی نسبت به هم سالان
- کاهش قد، حتی بدون آسیب آشکار
- تغییر شکل ستون فقرات یا اختلال در وضعیت بدنی (مانند قوز کردن)
- خستگی مزمن یا کاهش فعالیت فیزیکی
والدین باید در صورت مشاهده این علائم در فرزند خود، به ویژه اگر با شکستگی های متعدد همراه است، به سرعت با پزشک متخصص مشورت کنند.
علت پوکی استخوان در کودکان چیست؟
در بیشتر موارد، پوکی استخوان در کودکان به دلیل وجود یک بیماری زمینه ای بروز می کند. این بیماری های زمینه ای می توانند شامل اختلالات هورمونی، مشکلات تغذیه ای و متابولیکی، یا بیماری های مزمنی باشند که بر سلامت و تراکم استخوان تأثیر می گذارند.
از سوی دیگر، مصرف برخی داروها نیز می تواند زمینه ساز این مشکل باشد. برای مثال، استفاده طولانی مدت از داروهای کورتونی (کورتیکواستروئیدها) ممکن است روند رشد و معدنی شدن استخوان را مختل کند و در نهایت به بروز این بیماری منجر شود.
بیماری هایی که ممکن است بر توده استخوانی تأثیر بگذارند عبارت اند از:
- بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن که جذب مواد مغذی را مختل می کند)
- فلج مغزی (CP)
- فیبروز کیستیک
- اختلالات تغذیه ای مانند بی اشتهایی عصبی
- بیماری های کلیوی مزمن
داروهایی که ممکن است بر ابتلا به پوکی استخوان در کودکان تاثیر بگذارند عبارتند از:
- داروهای ضد تشنج (آنتی کونوولسانت ها)
- کورتیکواستروئیدها
- سیکلوسپورین
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
رفتارهایی که ممکن است باعث کاهش تراکم مواد معدنی استخوان شوند:
- بی تحرکی ناشی از آسیب یا بیماری
- رژیم غذایی ناسالم که کمبود کلسیم و ویتامین D دارد
- ورزش بیش از حد، به ویژه اگر منجر به قطع قاعدگی در دختران نوجوان شود
در برخی موارد، هیچ علت مشخصی برای بیماری یافت نمی شود. زمانی که پزشکان نتوانند علت زمینه ای خاصی را شناسایی کنند، این وضعیت به نام پوکی استخوان در کودکان با علت ناشناخته (Idiopathic Juvenile Osteoporosis) شناخته می شود. این نوع بیماری معمولا در دوره هایی که رشد بدنی بسیار سریع است، مانند دوران پیش از بلوغ، شروع می شود.
آیا می توان از اسکولیوز و پوکی استخوان در کودکان پیشگیری کرد؟
حتی اگر در خانواده تان سابقه ی اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات) یا پوکی استخوان وجود داشته باشد، باز هم راه هایی وجود دارد که می توانید با آن ها احتمال ابتلا به پوکی استخوان در کودکان را کاهش دهید.
روش های پیشگیری عبارت اند از:
- رژیم غذایی مغذی: مصرف غذاهایی سرشار از کلسیم و ویتامین D می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان در کودکان و حتی برزگسالان را کاهش دهد. از آنجا که در برخی موارد، اسکولیوز به دلیل ضعف استخوانی ناشی از پوکی استخوان ایجاد می شود، رژیم غذایی سالم به طور غیرمستقیم به جلوگیری از اسکولیوز نیز کمک می کند.
- ورزش های تحمل کننده ی وزن: فعالیت هایی مانند وزنه برداری، کوهنوردی، دویدن آهسته، پیاده روی، یا تنیس باعث تقویت استخوان ها و افزایش تراکم آن ها می شود. این ورزش ها به پیشگیری از استخوان های ضعیف کمک می کنند و می توانند از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری کنند. حتی انجام منظم حرکات ساده بدنی در منزل هم برای کودکان و نوجوانان مفید است.
- ویزیت منظم پزشک: اگر کودک شما به پوکی استخوان مبتلاست، مراجعه ی مداوم به پزشک اهمیت زیادی دارد. پزشک می تواند برنامه ای برای کاهش تحلیل استخوان ارائه دهد. این کار خطر شکستگی را کمتر کرده و احتمال انحراف ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان در کودکان را کاهش می دهد.
تشخیص بیماری پاژه استخوان و پوکی استخوان در کودکان
فرآیند تشخیص بیشتر بیماری ها معمولا با چند مرحله ابتدایی آغاز می شود که شامل موارد زیر است:
- بررسی علائم بیمار: پزشک درباره ی نشانه هایی که فرد تجربه می کند، مانند درد استخوان، شکستگی های مکرر یا تغییر در فرم بدن سؤال می کند.
- بررسی سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی: در این مرحله، پزشک بررسی می کند که آیا فرد یا اعضای خانواده اش سابقه ای از بیماری هایی مانند پوکی استخوان یا بیماری پاژه استخوان داشته اند یا خیر.
- معاینه فیزیکی: معاینه ی بدنی برای ارزیابی وضعیت استخوان ها، شکل ظاهری بدن، حساسیت به لمس و علائم ظاهری دیگر انجام می شود.
تست تراکم استخوان برای تشخیص پوکی استخوان در کودکان
پزشک ممکن است آزمایشی برای اندازه گیری تراکم مواد معدنی استخوان تجویز کند تا به تشخیص پوکی استخوان کمک کند.
رایج ترین آزمایش در این زمینه، تست جذب سنجی با اشعه ایکس دوگانه انرژی (Dual-energy X-ray absorptiometry یا DXA) است. این تست بدون درد، سریع و غیرتهاجمی است و می تواند میزان ضعف استخوان را مشخص کند.
آزمایش های تکمیلی برای تشخیص بیماری پاژه استخوان
اگر پزشک به بیماری پاژه استخوان مشکوک باشد، ممکن است آزمایش های بیشتری را برای بررسی وضعیت استخوان ها تجویز کند:
- آزمایش خون: برای بررسی سطح آنزیم هایی مثل آلکالین فسفاتاز که در بیماری پاژه بالا می رود.
- اسکن استخوان: این روش به تشخیص مناطق فعال بیماری در استخوان کمک می کند.
- تصویربرداری با اشعه ایکس: برای مشاهده تغییرات ساختاری و ناهنجاری های استخوانی مانند ضخیم شدن غیرطبیعی یا تغییر شکل استخوان ها.
درمان بیماری پاژه استخوان و پوکی استخوان
در ادامه، نگاهی به روش های درمانی هر دو بیماری می اندازیم.
درمان بیماری پاژه استخوان
درمان این بیماری بسته به شدت و علائم بیمار متفاوت است، اما معمولا شامل موارد زیر می شود:
- داروها: مانند بیس فسفونات ها (که مانع از تجزیه استخوان می شوند) و کلسی تونین (هورمونی که باعث کاهش فعالیت سلول های تجزیه کننده استخوان می شود).
- رژیم غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D: برای حفظ سلامت استخوان ها و کمک به اثربخشی داروها.
- عمل جراحی در صورت بروز عوارضی مانند:
- شکستگی های شدید یا مکرر
- آرتروز مفصلی به دلیل تغییر شکل استخوان
- ناهنجاری های اسکلتی که باعث درد یا اختلال در حرکت می شوند
درمان پوکی استخوان در کودکان
درمان های پیشنهادی برای پوکی استخوان نیز چند بخش را در بر می گیرد:
- تغذیه سالم و متعادل با مصرف کافی کلسیم و ویتامین D
- مصرف مکمل های کلسیم یا ویتامین D در صورت کمبود
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- کاهش مصرف الکل
- ورزش منظم به ویژه تمرین های تحمل کننده ی وزن (مثل پیاده روی یا یوگا)
داروهای تجویزی شامل:
- بیس فسفونات ها (مانند آلندرونات یا رزیدرونات)
- کلسی تونین
- آگونیست ها/آنتاگونیست های استروژن (مثل رالوکسیفن)
- هورمون درمانی با استروژن یا درمان ترکیبی هورمونی (در زنان یائسه، با در نظر گرفتن خطرات احتمالی آن)
چه زمانی باید برای درمان پوکی استخوان در کودکان به پزشک مراجعه کرد؟
اگر در دوران کودکی یا نوجوانی به اسکولیوز مبتلا شده اید، بهتر است با پزشک درباره ی وضعیت فعلی تان مشورت کنید. ممکن است درجه ی انحنای ستون فقرات شما با گذشت زمان افزایش یافته باشد و نیاز به درمان داشته باشید.
همچنین اگر در خانواده تان سابقه ی پوکی استخوان وجود دارد، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. پزشک ممکن است بخواهد آزمایش هایی برای ارزیابی خطر ابتلای شما به این بیماری انجام دهد.
علاوه بر این، در صورت داشتن موارد زیر، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- درد جدید و بی دلیل در ناحیه ی کمر
- احساس درد بعد از حادثه یا زمین خوردن
- عدم تقارن جدید در شانه ها یا باسن (مثلا یک شانه یا یک سمت بدن پایین تر باشد)
- تنگی نفس، که ممکن است ناشی از فشرده شدن قفسه ی سینه در اثر انحراف ستون فقرات باشد
- مشکل در راه رفتن یا احساس ناپایداری در هنگام حرکت
سخنی از نی نی تینی
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و پیگیری وضعیت بدنی توسط پزشک، می تواند تأثیر زیادی در جلوگیری از ابتلا یا پیشرفت بیماری های استخوانی در دوران کودکی و نوجوانی داشته باشد.
اگر تجربه ای در زمینه مراقبت از کودکان مبتلا به پوکی استخوان یا بیماری های استخوانی دارید، خوشحال می شویم که آن را با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. همچنین اگر سوالی درباره پیشگیری، تشخیص یا درمان این بیماری ها دارید، در بخش نظرات مطرح کنید تا بتوانیم به بهترین شکل شما را همراهی کنیم. مشارکت شما می تواند به بسیاری از خانواده ها کمک کند تا سلامت استخوان های فرزندانشان را بهتر مدیریت کنند.
