عارضه‌ های نوزادان بستری در بخش NICU

نوزادان نارس و دیگر نوزادانی که در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) بستری هستند، معمولا با برخی عارضه های مشابه روبه رو می شوند. در ادامه، به بررسی چند مورد از این عارضه های نوزادان بستری در بخش NICU می پردازیم. البته توجه داشته باشید که ممکن است تمام این شرایط برای نوزاد شما صدق نکند. توصیه می کنیم تنها مطالبی را بخوانید که برای شما مفید و کاربردی است.

اگر فرزندتان در بخش NICU بستری است، منابع حمایتی خانواده های دارای نوزاد در NICU می تواند در کاهش نگرانی ها بسیار کمک کننده باشد.

عارضه های نوزادان بستری در بخش NICU

کم خونی (Anemia)

کم خونی یکی از عارضه های نوزادان بستری در بخش NICU است که در آن بدن نوزاد به اندازه کافی گلبول قرمز ندارد، یا گلبول های قرمز کوچک تر از حد طبیعی هستند. گلبول قرمز مسئول انتقال اکسیژن در بدن است. این مشکل بیشتر در نوزادان نارس دیده می شود.

دلایل کم خونی در نوزادان:

• تولد زودهنگام و نارس بودن نوزاد
• خون گیری های مکرر برای آزمایش
• عدم تولید کافی گلبول قرمز توسط بدن نوزاد

روش های درمان:

• مکمل آهن برای کمک به تولید گلبول قرمز
• داروهای خاص برای تحریک تولید سلول های خونی
• در موارد شدید، تزریق خون (انتقال خون به بدن نوزاد)

آپنه (Apnea)

آپنه نوزادی به توقف موقت تنفس در نوزاد گفته می شود. نوزاد ممکن است برای چند ثانیه تنفس نداشته باشد. این حالت بیشتر در نوزادانی که زودتر از موعد متولد شده اند دیده می شود.

نشانه ها:

• تنفس نامنظم، مثلا یک تنفس طولانی، سپس کوتاه، و بعد توقفی 15 تا 20 ثانیه ای
• کاهش ضربان قلب (که به آن برادی کاردی گفته می شود)

در NICU، پرستاران این حالت را به صورت اصطلاحی با A و B (Apnea & Bradycardia) بیان می کنند. حسگرهایی روی سینه نوزاد نصب می شود تا تنفس و ضربان قلب او به صورت دائم مانیتور شود. در صورت توقف تنفس، زنگ هشدار فعال می شود و پرستار با تحریک آرام یا تغییر موقعیت نوزاد، به او کمک می کند دوباره نفس بکشد.

درمان آپنه:

• داروهای محرک تنفسی
• استفاده از دستگاه های تنفس مصنوعی در صورت نیاز
• تغییر موقعیت نوزاد برای بهبود تنفس

نقایص مادرزادی (Birth Defects)

نقایص مادرزادی شامل ناهنجاری هایی هستند که از بدو تولد وجود دارند و ممکن است شکل یا عملکرد یک یا چند عضو بدن را تغییر دهند. این نقص ها یکی از عارضه های نوزادان بستری در بخش NICU هستند و گاهی به تنهایی یا در کنار سایر مشکلات ظاهر می شوند.

نمونه هایی از نقص های مادرزادی شایع:

• مشکلات قلبی
• شکاف کام و لب
• سندرم داون
• ناهنجاری های ستون فقرات

درمان:
بسته به نوع نقص، درمان می تواند شامل جراحی، دارو یا اقدامات حمایتی باشد. هر نوزاد مسیر درمانی متفاوتی دارد.

برادی کاردی (Bradycardia)

برادی کاردی به کاهش غیرطبیعی ضربان قلب گفته می شود که اغلب در نتیجه آپنه (توقف تنفس) به وجود می آید. در نوزادان نارس این مشکل بسیار رایج است.

تشخیص در NICU:
با استفاده از حسگرهای غیرتهاجمی روی قفسه سینه نوزاد که اطلاعات را به مانیتور منتقل می کنند. اگر ضربان قلب نوزاد از حد طبیعی پایین تر بیاید، هشدار داده می شود.

درمان:

• داروهای خاص برای افزایش ضربان قلب
• کمک تنفسی در صورت لزوم

مشکلات تنفسی

یکی دیگر از عارضه های نوزادان بستری در بخش NICU مشکلات تنفسی است. نوزادان نارس اغلب به دلیل نارس بودن ریه ها دچار مشکل در تنفس می شوند. اما حتی نوزادان کامل هم می توانند به علت عفونت، ناهنجاری های مادرزادی یا سختی زایمان دچار این مشکل شوند.

درمان های رایج:

• داروهایی برای باز کردن راه های تنفسی
• استفاده از ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی)
• گاهی ترکیب هر دو مورد

دیسپلازی برونک و ریوی (Bronchopulmonary Dysplasia – BPD)

دیسپلازی ریوی در نوزادان، معمولا در نوزادان نارسی دیده می  شود که به سندرم زجر تنفسی نوزاد (RDS) مبتلا هستند. همچنین ابتلا به بیماری  هایی مانند ذات  الریه می تواند باعث شود که حتی نوزادان ترم نیز به این عارضه دچار شوند.

درمان:

• اکسیژن درمانی با استفاده از دستگاه CPAP یا ونتیلاتور
• داروهای کمکی برای بهبود تنفس
  طول درمان این بیماری در هر نوزاد متفاوت است.

تنگی آئورت (Coarctation of the Aorta)

در این نقص مادرزادی، شریان آئورت که خون را از قلب به سایر قسمت های بدن می برد به طور غیرطبیعی باریک است.

درمان ها:

• وارد کردن لوله ای نازک با بالون در انتهای آن به درون آئورت و باز کردن آن با باد کردن بالون
• در مواردی نیز نیاز به جراحی کامل برای اصلاح ناهنجاری وجود دارد

مشکلات تغذیه ای

نوزادان بستری در بخش NICU ممکن است در روزهای اول نتوانند با شیر مادر یا شیشه شیر تغذیه شوند. این مشکل ممکن است دلایل متعددی داشته باشد:

دلایل مشکلات تغذیه در نوزادان:

• ناتوانی در هماهنگی مکیدن، بلعیدن و تنفس
• ضعف جسمی یا بیماری
• وجود نقص مادرزادی در دهان، گلو یا دستگاه گوارش

درمان ها:

• تغذیه از راه وریدی (تزریق مواد مغذی از طریق رگ)
• تغذیه از طریق لوله ای از بینی یا دهان تا معده یا روده (به نام گاواژ)
• کمک گرفتن از کاردرمان یا گفتاردرمان برای آموزش تغذیه دهانی
• اگر نوزاد نتواند برای مدت طولانی از راه دهان تغذیه شود، ممکن است جراح لوله ای به نام “گاستروستومی” را به شکم وارد کند تا شیر و دارو از آن طریق داده شود.

گاستروشیزیس (Gastroschisis)

در گاستروشیزیس که عارضه ای نادر است، بخشی از روده ها یا سایر اندام های داخلی نوزاد بیرون از بدن و در ناحیه شکم قرار دارد.

درمان:

• جراحی برای بازگرداندن اندام ها به درون بدن و بستن شکاف
• اگر فضای کافی در شکم نوزاد نباشد، اندام ها به تدریج و طی چند روز به بدن بازگردانده می شوند و سپس شکاف بسته می شود. به این روش “استفاده از ساک سیلو” گفته می شود.
• در این مدت، تغذیه دهانی به تعویق می افتد و از روش های جایگزین استفاده می شود.

ناهنجاری دریچه های قلب در نوزادان

وقتی دریچه های قلب نوزاد بیش از حد باریک، بسته، مسدود یا به درستی بسته نمی شوند، جریان خون در قلب مختل می شود. دریچه های قلب همان بخش هایی هستند که با هر ضربان قلب باز و بسته می شوند.
در برخی موارد، پزشکان می توانند دریچه را با استفاده از یک لوله ی نازک که در انتهای آن بالون کوچکی قرار دارد، باز کنند. این لوله به داخل دریچه هدایت می شود و سپس بالون با هوا پر شده و دریچه را باز می کند. اگر این روش مؤثر نباشد، ممکن است جراحی لازم باشد.

افت قند خون در نوزادان (هیپوگلیسمی)

وقتی سطح قند خون نوزاد پس از تولد خیلی پایین است، اصطلاحا دچار هیپوگلیسمی می شود. این مشکل در نوزادان بیمار، نوزادان نارس و نوزادان متولدشده از مادران دیابتی بیشتر دیده می شود.
برای پیشگیری و درمان این وضعیت، به نوزادان از طریق سرم (لوله ای باریک که در رگ قرار می گیرد) محلول قندی تزریق می شود تا سطح قند خون به حد نرمال برسد.

آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن (HIE)

HIE یا «انسفالوپاتی ایسکمیک هیپوکسی»، زمانی رخ می دهد که مغز نوزاد اکسیژن و خون کافی دریافت نمی کند. در برخی نوزادان، این مشکل با تشنج همراه است.
در موارد شدید، از پتوی خنک کننده یا کلاهک خنک کننده برای پایین آوردن دمای بدن نوزاد استفاده می شود. این درمان می تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند یا آن ها را کاهش دهد.

محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)

این وضعیت زمانی است که نوزاد در رحم رشد کافی ندارد و هنگام تولد از اندازه ی طبیعی کوچکتر است. اغلب با سونوگرافی در دوران بارداری تشخیص داده می شود.
برای کمک به افزایش وزن نوزاد، از شیرهای تقویتی با کالری بالا استفاده می شود. همچنین ممکن است نوزاد در داخل انکوباتور یا تخت گرم کننده قرار گیرد تا گرم نگه داشته شود.

خونریزی مغزی در نوزادان (IVH)

در این شرایط، در مغز نوزاد خونریزی رخ می دهد که بیشتر در نوزادان نارس (قبل از هفته 37 بارداری) دیده می شود. این خونریزی معمولا در 4 روز اول بعد از تولد اتفاق می افتد.
با سونوگرافی مغز می توان شدت خونریزی را تشخیص داد که در 4 درجه (از خفیف تا شدید) طبقه بندی می شود. خونریزی های خفیف معمولا خودبه خود بهبود می یابند. در موارد شدید، ممکن است نیاز به گذاشتن شانت (لوله ای برای تخلیه مایع از مغز) باشد.

زردی نوزادان

زرد شدن پوست و چشم نوزاد نشان دهنده ی زردی است. این وضعیت به دلیل کامل  نبودن عملکرد کبد نوزاد ایجاد می شود.
آزمایش خون برای اندازه گیری سطح بیلی روبین (ماده ی زردرنگ حاصل از تجزیه گلبول های قرمز) انجام می شود. بیشتر موارد بدون درمان خاص برطرف می شوند. اما در موارد متوسط تا شدید، از نوردرمانی با نورهای مخصوص (بیلی لایت) استفاده می شود. نوزاد در این حالت چشم بند دارد و در انکوباتور قرار می گیرد.
اگر زردی درمان نشود، ممکن است تعویض خون انجام شود که طی آن مقدار کمی از خون نوزاد با خون اهدایی جایگزین می شود.

ماکروزومی (وزن بالا هنگام تولد)

نوزادانی که با وزن بیش از 4500 گرم متولد می شوند، دچار ماکروزومی جنین هستند. این وضعیت اغلب در نوزادان مادران دیابتی دیده می شود.
پزشک قند خون نوزاد را بررسی می کند و در صورت پایین بودن، محلول قندی از طریق سرم به نوزاد تزریق می شود.

بیماری نکروز روده ای (NEC)

در این بیماری، روده های نوزاد دچار التهاب یا در موارد شدید، دچار سوراخ (پرفوراسیون) می شوند که باکتری ها می توانند وارد ناحیه آسیب دیده شوند. علائم انتروکولیت نکروزان شامل مشکل در تغذیه و ورم شکم است.
این بیماری اغلب در نوزادان نارس دیده می شود و درمان آن با آنتی بیوتیک و تغذیه از طریق سرم انجام می شود. گاهی نیز نیاز به جراحی برای برداشتن قسمت آسیب دیده روده است.

مجرای باز شریانی (PDA)

در این حالت، یکی از رگ های نزدیک قلب نوزاد بعد از تولد بسته نمی شود و باعث اختلال در جریان خون می شود. این مجرا معمولا در رحم باز است و بعد از تولد باید بسته شود. اگر بسته نشود، خون از مسیر طبیعی عبور نمی کند.
PDA معمولا در نوزادان نارس دیده می شود. پزشک ممکن است با رادیوگرافی، نوار قلب یا اکوکاردیوگرافی آن را بررسی کند. در بیشتر موارد، مجرا به طور طبیعی بسته می شود، اما گاهی نیاز به دارو یا جراحی دارد.

فشار خون ریوی پایدار نوزادی (PPHN)

در این مشکل، رگ های خونی ریه نوزاد باز نمی شوند و خون نمی تواند اکسیژن کافی دریافت کند. در حالت طبیعی، با تولد نوزاد، رگ های ریوی گشاد می شوند تا جریان خون بیشتر شود، اما در PPHN این اتفاق نمی افتد.
درمان شامل استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) و داروی تنفسی نیتریک اکسید است تا رگ های ریه باز شوند و اکسیژن رسانی بهتر شود.

ذات الریه (پنومونی)

ذات الریه در نوزادان یا همان عفونت ریه معمولا توسط ویروس ها، باکتری ها یا میکروب های دیگر ایجاد می شود. علائم شامل مشکل در تنفس، تغییر در سرعت تنفس یا وقفه های تنفسی است.
پزشک با گوش دادن به صدای ریه و گرفتن عکس از قفسه سینه (رادیوگرافی) آن را تشخیص می دهد. درمان با آنتی بیوتیک انجام می شود و در صورت لزوم، به نوزاد برای تنفس کمک می شود.

تولد زودرس (نوزاد نارس)

نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری متولد می شوند، زودرس محسوب می شوند. این نوزادان ممکن است مشکلات سلامتی بیشتری داشته باشند یا مدت طولانی تری در بیمارستان بمانند.
همچنین احتمال دارد در درازمدت با مشکلات رشدی و جسمی روبرو شوند. معاینه های منظم برای بررسی وضعیت رشد و سلامت نوزاد بسیار ضروری است.

سندرم زجر تنفسی نوزاد (RDS)

سندرم زجر تنفسی نوزاد بیشتر در نوزادان متولدشده قبل از هفته 34 بارداری دیده می شود. علت اصلی آن کمبود سورفکتانت است، ماده ای که از جمع شدن کیسه های هوایی ریه در انتهای هر نفس جلوگیری می کند.
درمان شامل تجویز سورفکتانت به نوزاد و استفاده از دستگاه CPAP (فشار مثبت پیوسته) یا در موارد شدیدتر، ونتیلاتور است.

رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP)

رتینوپاتی نوزادان نارس که به اختصار ROP نیز نامیده می شود، به حالتی گفته می شود که رگ های خونی چشم نوزاد به درستی رشد نمی کنند. این مشکل بیشتر در نوزادانی دیده می شود که قبل از هفته 30 بارداری متولد شده اند.

در موارد شدید، این اختلال ممکن است باعث خونریزی یا ایجاد بافت اسکار (جای زخم) در شبکیه چشم شود. شبکیه لایه ای در پشت چشم است که تصاویر را به مغز می فرستد. آسیب به شبکیه می تواند باعث کاهش بینایی خفیف تا شدید شود.

علائم و درمان ROP

• چشم پزشک (متخصص چشم) با بررسی منظم چشم نوزاد می تواند علائم ROP را شناسایی کند.
• در بیشتر موارد خفیف، این بیماری بدون درمان خاصی بهبود می یابد و آسیبی به بینایی وارد نمی کند.
• در موارد شدید، ممکن است از لیزر یا روش های درمانی دیگر برای جلوگیری از خونریزی یا بهبود جای زخم استفاده شود تا از آسیب بیشتر به چشم جلوگیری شود.

سپسیس (عفونت شدید خونی) در نوزادان

سپسیس یک عفونت جدی در خون است که ممکن است توسط باکتری، ویروس یا سایر میکروب ها ایجاد شود. نوزادان، به ویژه نوزادان نارس، سیستم ایمنی ضعیف تری دارند و به همین دلیل مستعد ابتلا به سپسیس هستند.

نشانه های سپسیس در نوزاد:

• ناتوانی در تنظیم دمای بدن (بالا یا پایین بودن غیرعادی دما)
• مشکلات تنفسی
• پایین بودن یا نوسانات قند خون
• کاهش فشار خون

برای تشخیص سپسیس، تیم NICU (مراقبت های ویژه نوزادان) ممکن است از آزمایش خون و عکس برداری با اشعه ایکس استفاده کند.

درمان سپسیس در نوزادان

• آنتی بیوتیک ها برای مقابله با عفونت های باکتریایی تجویز می شوند.
• درمان سریع سپسیس بسیار حیاتی است و می تواند از عوارض شدید جلوگیری کند.

نقص های دیواره قلب (سپتوم) در نوزادان

نقص دیواره قلب یا سوراخ بودن قلب نوزاد یکی از رایج ترین مشکلات مادرزادی قلبی در نوزادان است که در آن در دیواره ی بین قسمت های قلب سوراخ وجود دارد. این دیواره را سپتوم می نامند.

انواع نقص سپتوم

• اگر سوراخ بین دهلیزها (قسمت بالای قلب) باشد: ASD (نقص دیواره دهلیزی)
• اگر سوراخ بین بطن ها (قسمت پایین قلب) باشد: VSD (نقص دیواره بطنی)

در این حالت، گردش خون طبیعی دچار مشکل می شود و قلب باید بیش از حد فعالیت کند.

روش های درمان

• سوراخ های کوچک ممکن است خودبه خود ترمیم شوند.
• در موارد دیگر، ممکن است از روش کاتتر (لوله ای که از طریق رگ وارد قلب می شود) یا جراحی قلب برای بستن سوراخ استفاده شود.

مشکلات تنظیم دمای بدن در نوزادان

برخی نوزادان، به ویژه آن هایی که زودتر از موعد (قبل از 37 هفته بارداری) یا با وزن کم به دنیا می آیند، ممکن است در حفظ دمای بدن خود دچار مشکل شوند. این نوزادان معمولا چربی کافی برای گرم ماندن ندارند و بدن آن ها نمی تواند دما را به درستی تنظیم کند.

اقدامات مراقبتی در NICU

• این نوزادان معمولا در انکوباتور (تخت پلاستیکی شفاف با دمای کنترل شده) یا زیر دستگاه گرم کننده تابشی قرار می گیرند.
• یک دماسنج کوچک که روی شکم نوزاد چسبانده می شود، به طور مداوم دمای بدن او را اندازه گیری کرده و سیستم گرمایشی را تنظیم می کند.
• حفظ دمای طبیعی بدن، که حدود ۳۷ درجه سانتی گراد (۹۸.۶ درجه فارنهایت) است، به رشد سریع تر نوزاد کمک می کند.

تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot)

تترالوژی فالوت یکی از بیماری های مادرزادی قلب است که در آن چهار نقص قلبی باعث می شوند مقدار کافی از خون اکسیژن دار به ریه ها نرسد. این موضوع می تواند باعث رنگ پریدگی یا کبودی پوست نوزاد شود؛ حالتی که به آن سیانوز می گویند.

عوارض و درمان

• این مشکل ممکن است باعث کاهش رشد یا ضعف جسمی در نوزاد شود.
• بیشتر نوزادان برای درمان این بیماری به جراحی قلب باز نیاز دارند.
• در برخی موارد، پزشک ممکن است یک شنت (لوله باریک) در قلب قرار دهد تا جریان خون به سمت ریه ها را افزایش دهد.

تاکی پنه گذرای نوزاد (TTN)

تاکی پنه گذرا یا TTN، زمانی رخ می دهد که نوزاد پس از تولد دچار تنفس سریع می شود. این حالت اغلب به این دلیل است که مایع داخل ریه ها دیرتر از معمول تخلیه می شود یا مقدار آن زیاد است.

نشانه ها و درمان

• نوزاد سریع تر از حد معمول نفس می کشد و ممکن است صداهای خرخر یا ناله مانند داشته باشد.
• این مشکل معمولا کمتر از ۳ روز طول می کشد.
• پزشکان با آزمایش خون و عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص TTN کمک می کنند.
• اکسیژن درمانی با ماسک، لوله بینی یا دستگاه مخصوص (هود اکسیژن) برای کمک به تنفس نوزاد استفاده می شود.

پس از رفع TTN، بیشتر نوزادان به سرعت بهبود می یابند و مشکل تنفسی خاصی در آینده ندارند.

ترانسپوزیشن عروق بزرگ قلب

در ترانسپوزیشن عروق بزرگ (TGA)، جای دو سرخرگ اصلی قلب (آئورت و شریان ریوی) برعکس است. این مشکل باعث می شود بدن اکسیژن کافی دریافت نکند و می تواند خطرناک باشد.

راه درمان TGA

• این وضعیت یک عارضه قلبی مادرزادی جدی است.
• تنها راه مؤثر برای درمان، جراحی اصلاحی است که در آن جایگاه رگ ها به وضعیت طبیعی بازگردانده می شود.