کم کاری تیروئید در نوزادان، به شرایطی گفته می شود که در آن نوزاد با کمبود هورمون تیروئید متولد می شود. این مشکل زمانی رخ می دهد که غده تیروئید نوزاد به درستی تشکیل نشده یا عملکرد مناسبی ندارد. در صورتی که تیروئید در نوزادان به موقع بررسی و درمان نشود، می تواند منجر به تأخیر در رشد جسمی و ذهنی کودک شود. اما خبر خوب این است که اگر کم کاری تیروئیدزود تشخیص داده شود و درمان آغاز گردد، از بروز بسیاری از این عوارض جلوگیری می شود.
در این مقاله به طور کامل در مورد این بیماری مادرزادی توضیح خواهیم داد.
چرا تشخیص زودهنگام کم کاری تیروئید در نوزادان حیاتی است؟
از آنجا که کم کاری تیروئید در نوزادان یکی از شایع ترین دلایل قابل پیشگیری برای عقب ماندگی ذهنی در آن ها به شمار می رود، غربالگری این بیماری بعد از تولد بسیار مهم است. در کشورهایی مانند ایالات متحده، انجام تست تیروئید برای تمام نوزادان تازه متولدشده الزامی است. این تست با یک نمونه خون ساده از پاشنه پای نوزاد انجام می شود.
طبق آمارهای جهانی، از هر 3 تا 4 هزار نوزاد، یک نوزاد به این بیماری مبتلاست. همچنین تحقیقات نشان داده اند که احتمال بروز این بیماری در نوزادان دختر دو برابر نوزادان پسر است.
در بیشتر موارد، کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید نیاز به مصرف مادام العمر داروهای جایگزین هورمون تیروئید دارند. با این حال، برخی نوزادان دچار نوع موقت این بیماری هستند که ممکن است در عرض چند هفته یا ماه به طور طبیعی برطرف شود. خبر خوب اینجاست که در صورت درمان مناسب و به موقع، این کودکان می توانند زندگی کاملا طبیعی و سالمی داشته باشند.
علائم و دلایل کم کاری تیروئید در نوزادان
علائم کم کاری تیروئید در نوزادان چیست؟
در بسیاری از موارد، علائم کم کاری تیروئید در نوزادان در روزهای اولیه زندگی کاملا مشهود نیست. به همین دلیل، غربالگری هورمون تیروئید بعد از تولد اهمیت ویژه ای دارد. برخی علائم اولیه که ممکن است در چند هفته اول زندگی ظاهر شوند، عبارت اند از:
- یبوست
- کاهش تون عضلانی (شل بودن بدن نوزاد)
- مشکل در شیر خوردن
- زردی پوست که مدت زیادی باقی می ماند
- خواب آلودگی یا بی حالی شدید
- خش دار بودن صدای گریه
- پایین بودن دمای بدن (هیپوترمی)
در صورتی که این بیماری درمان نشود، علائم شدیدتر و طولانی تری ممکن است در کودک بروز کنند، از جمله:
- تورم و بزرگ شدن شکم
- کم خونی
- کاهش سرعت ضربان قلب (برادی کاردی)
- خشک و زبر شدن موها
- سردی و خشکی پوست
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- افت فشار خون
- بزرگ شدن زبان (ماکروگلوسیا)
- پف کردگی اطراف چشم ها
علت های اصلی کم کاری تیروئید در نوزادان چیست؟
شایع ترین دلیل این بیماری، گروهی از اختلالات است که با نام “ناهنجاری های تکاملی غده تیروئید” شناخته می شوند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
- تیروئید نابجا: یعنی غده تیروئید در محل طبیعی خود قرار ندارد.
- تیروئید نداشتن (آژنزی تیروئید): غده تیروئید به طور کامل تشکیل نشده است.
- تیروئید ناقص (هیپوپلازی): غده تیروئید رشد کامل نکرده و بسیار کوچک است.
دلایل کمتر شایع نیز عبارت اند از:
- جهش های ژنتیکی که روند تولید هورمون تیروئید را مختل می کنند.
- کمبود ید در دوران بارداری مادر، که برای تولید هورمون تیروئید حیاتی است.
- مصرف برخی داروها در بارداری مانند لیتیوم یا داروهای ضدتیروئید که ممکن است تولید هورمون تیروئید را کاهش دهند.
- درمان سرطان تیروئید با ید رادیواکتیو در زمان بارداری.
عوارض کم کاری تیروئید در نوزادان
در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده نشود و درمان نگردد، می تواند عواقب جدی برای نوزاد به همراه داشته باشد، از جمله:
- کم خونی مزمن
- تأخیر در رشد مغزی و جسمی
- کاهش شنوایی
- نارسایی قلبی
- مشکلات بینایی
- عقب ماندگی ذهنی
این عوارض قابل پیشگیری هستند، اما فقط در صورتی که روند تشخیص و درمان، سریع و اصولی انجام شود.
چگونه کم کاری تیروئید در نوزادان تشخیص داده می شود؟
در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، غربالگری کم کاری تیروئید بخشی از برنامه های سلامت نوزاد است. این غربالگری از طریق گرفتن یک نمونه خون از پاشنه پای نوزاد انجام می شود که در آن دو هورمون مهم اندازه گیری می شوند:
- TSH (هورمون محرک تیروئید) که تولید هورمون تیروئید را تنظیم می کند.
- T4 (تیروکسین) که نقش مهمی در رشد و متابولیسم بدن دارد.
اگر نتیجه تست اولیه مشکوک یا غیرعادی باشد، پزشک ممکن است از روش های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا اسکن تیروئید برای بررسی دقیق تر عملکرد و ساختار غده تیروئید استفاده کند.
درمان و مدیریت کم کاری تیروئید در نوزادان
چگونه کم کاری تیروئید در نوزادان درمان می شود؟
درمان کم کاری تیروئید در نوزادان معمولا با مصرف دارویی انجام می شود که جایگزین هورمون تیروئید از دست رفته در بدن نوزاد شود. متداول ترین داروی مورد استفاده، لووتیروکسین است که یک هورمون مصنوعی و مشابه هورمون T4 طبیعی بدن نوزاد است. این دارو به شکل قرص عرضه می شود و شما باید آن را به صورت خرد شده در شیر مادر، شیر خشک یا آب مخلوط کنید و به نوزاد بدهید. متخصص غدد کودک شما آموزش می دهد که چطور این کار را به درستی انجام دهید و همچنین به شما اطلاع می دهد که اگر از شیر خشک هایی خاص استفاده می کنید (مثل برخی شیر خشک های سویا)، باید مراقب باشید چون ممکن است جذب هورمون تیروئید را کاهش دهند.
مصرف دارو برای درمان کم کاری تیروئید در نوزادان را از چه زمانی شروع کنیم؟
مهم است که نوزاد در یک ماه اول زندگی مصرف دارو را شروع کند تا از بروز مشکلات دائمی در رشد و عقب ماندگی ذهنی جلوگیری شود. پزشک معالج، میزان هورمون تیروئید در خون نوزاد را به صورت منظم بررسی می کند تا مطمئن شود که دوز دارو مناسب است و کودک مقدار کافی هورمون دریافت می کند. معمولا آزمایش خون به این صورت انجام می شود:
- هر یک تا دو ماه تا زمانی که نوزاد به شش ماهگی برسد
- هر دو تا سه ماه پس از شش ماهگی
اکثر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید نیاز دارند دارو را تا پایان عمر مصرف کنند. البته برخی موارد، نیاز به درمان موقت دارند که این موضوع را پزشک متخصص غدد بر اساس وضعیت خاص کودک شما تعیین خواهد کرد.
پیش آگهی و چشم انداز زندگی در کم کاری تیروئید در نوزادان
طول عمر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید چقدر است؟
طول عمر کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید، اگر درمان را به موقع شروع کنند، کاملا طبیعی و برابر با افراد سالم است. شروع سریع درمان چشم انداز بسیار خوبی برای رشد و زندگی سالم کودک فراهم می کند.
وقتی کودکتان به بزرگسالی برسد، او قادر خواهد بود در هر شغل یا حرفه ای که دوست دارد فعالیت کند و اگر بخواهد تشکیل خانواده دهد، مشکلی نخواهد داشت. تنها تفاوتی که وجود دارد این است که باید روزانه داروی جایگزین هورمون تیروئید را مصرف کند و بقیه زندگی اش مانند یک فرد سالم خواهد بود.
پیشگیری از کم کاری تیروئید در نوزادان
آیا می توان از کم کاری تیروئید در نوزادان پیشگیری کرد؟
از آنجا که ژنتیک نقش مهمی در این بیماری دارد، همیشه نمی توان از بروز آن جلوگیری کرد. اما اگر شما در دوران بارداری هستید، بهتر است حتما با پزشک خود مشورت کنید تا راه هایی برای کاهش ریسک ابتلای نوزاد شما به این بیماری پیدا شود. پزشک ممکن است سطح ید بدن شما را اندازه گیری کند و در صورت نیاز، توصیه هایی برای اصلاح رژیم غذایی یا داروهای مصرفی ارائه دهد تا احتمال کم کاری تیروئید کاهش یابد.
زندگی با کم کاری تیروئید در نوزادان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر فرزند شما مبتلا به کم کاری تیروئید است، باید به صورت منظم توسط متخصص غدد کودکان معاینه و آزمایش شود تا میزان هورمون تیروئید او کنترل شود. البته در صورتی که پس از شروع دارو علائم بیماری دوباره بروز کرد یا کودک رفتار یا وضعیت متفاوتی نشان داد، حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید؛ ممکن است نیاز به تنظیم دوز دارو باشد.
چه سوالاتی را باید از پزشک بپرسم؟
در ملاقات با متخصص غدد کودک خود، بهتر است سوالات زیر را آماده کنید تا تمام نگرانی ها و ابهامات شما رفع شود:
- دلیل کم کاری تیروئیدفرزندم چیست؟
- آیا این بیماری دائمی است یا موقتی؟
- آیا فرزندم باید همیشه دارو مصرف کند؟
- چگونه مقدار مناسب دارو برای فرزندم تعیین می شود؟
- چطور دارو را به نوزادم بدهم؟
- اگر یک دوز دارو فراموش شد، چه کار کنم؟
- آزمایش های تیروئید هر چند وقت یکبار باید انجام شود؟
سخنی از نی نی تینی
به عنوان یک مادر، شما آرزو دارید که نوزاد دلبندتان وارد دنیایی پر از امید و فرصت های خوب شود. شنیدن این خبر که کودکتان دچار بیماری تیروئید است ممکن است ترسناک و گیج کننده باشد. طبیعی است که سوالات زیادی در ذهن داشته باشید، مثل اینکه: «تشخیص کم کاری تیروئید در نوزادان چه معنایی دارد؟» یا «این بیماری چطور روی زندگی او تأثیر می گذارد؟»
پزشک معالج شما اینجا است تا به تمام سوالات تان پاسخ دهد و منابع لازم را در اختیارتان بگذارد. خبر خوب این است که با شروع درمان دارویی مناسب، کودک شما می تواند زندگی شاد، سالم و کاملا طبیعی ای داشته باشد.
اگر شما هم تجربه مراقبت از نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید را دارید یا سوالی درباره این بیماری و روند درمان آن دارید، خوشحال می شوم تجربیات و سوالات تان را با من و سایر مادران به اشتراک بگذارید. مشارکت شما می تواند به دیگر خانواده ها کمک کند تا بهتر این مسیر را طی کنند و نگرانی هایشان کاهش یابد. منتظر پیام های گرم و پرسش های دقیق شما هستم.
