سندرم زجر تنفسی نوزاد زمانی رخ می دهد که نوزاد زودتر از موعد طبیعی متولد شده و ریه هایش هنوز به‌طور کامل رشد نکرده اند. هرچه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، احتمال ابتلا به این سندرم بیشتر می شود و ممکن است نیاز به اکسیژن و کمک تنفسی داشته باشد.
یکی از اصلی ترین دلایل بروز سندرم زجر تنفسی نوزاد، کمبود ماده ای به نام سورفاکتانت در ریه های نوزاد است. سورفاکتانت مایعی است که ریه ها آن را حدود هفته بیست وششم بارداری تولید می کنند و با رشد جنین، میزان تولید آن بیشتر می شود.
سورفاکتانت سطح داخلی کیسه های هوایی ریه را می پوشاند و مانع از فروپاشی یا بسته شدن این کیسه های کوچک می شود. این کیسه ها باید باز بمانند تا اکسیژن بتواند وارد خون شود و دی اکسیدکربن از خون خارج شود. اگر این کیسه ها بسته شوند، تبادل گازها مختل شده و نوزاد نمی تواند به درستی نفس بکشد. گرچه این بیماری بیشتر در نوزادان نارس دیده می شود، اما گاهی در نوزادان با تولد کامل نیز ممکن است ایجاد شود.
عوامل افزایش دهنده خطر سندرم زجر تنفسی نوزاد
برخی نوزادان بیش از دیگران در معرض ابتلا به این سندرم هستند. عواملی که احتمال بروز RDS را افزایش می دهند عبارتند از:
- داشتن خواهر یا برادر با سابقه RDS
- دوقلو یا چندقلوزایی
- زایمان سزارین، به ویژه اگر بدون شروع درد زایمان انجام شود
- ابتلای مادر به دیابت بارداری
- وجود عفونت در زمان بارداری یا هنگام زایمان
- بیمار بودن نوزاد در لحظه تولد
- قرار گرفتن در معرض سرما، استرس یا هیپوترمی (افت دمای بدن) که موجب ناتوانی نوزاد در گرم نگه داشتن بدن خود می شود
علائم و نشانه های سندرم زجر تنفسی نوزاد
اگر نوزادی به این سندرم دچار باشد، ممکن است یکی یا چند مورد از نشانه های زیر را نشان دهد:
- تنفس سریع بلافاصله پس از تولد
- صداهای ناله یا خرخر هنگام هر نفس (مثل صدای «اوف»)
- تغییر رنگ لب ها، انگشتان دست و پاها (کبود شدن)
- باز شدن بیش از حد سوراخ های بینی در هنگام نفس کشیدن
- فرورفتگی در قفسه سینه (به ویژه بین دنده ها و بالای شکم) هنگام دم که نشان می دهد نوزاد برای نفس کشیدن تلاش زیادی می کند
چگونه سندرم زجر تنفسی نوزاد تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص سندرم زجر تنفسی نوزاد، پزشک ابتدا نوزاد را از نظر تنفسی معاینه می کند. سپس تصویربرداری از قفسه سینه (رادیوگرافی) و آزمایش خون برای بررسی سطح اکسیژن و دی اکسیدکربن در خون انجام می شود. این اطلاعات به پزشکان کمک می کند تا شدت بیماری و نوع درمان موردنیاز را مشخص کنند.
درمان سندرم زجر تنفسی نوزاد
درمان سندرم زجر تنفسی نوزاد بسته به شدت آن متفاوت است. هدف اصلی درمان، تامین اکسیژن کافی برای نوزاد و حمایت از ریه ها تا زمانی است که بدن نوزاد بتواند به تنهایی نفس بکشد. روش های درمانی شامل موارد زیر است:
اکسیژن درمانی
نوزادان مبتلا به RDS معمولا به اکسیژن اضافه نیاز دارند که به روش های مختلفی می توان آن را به آن ها رساند:
- کانول بینی: یک لوله باریک با دو شاخه کوچک که در سوراخ های بینی نوزاد قرار می گیرد و اکسیژن را به آرامی وارد می کند.
- دستگاه CPAP (فشار مثبت مداوم): این دستگاه هوای فشرده یا اکسیژن را به آرامی وارد ریه ها می کند تا کیسه های هوایی باز بمانند.
- ونتیلاتور (در موارد شدید): اگر نوزاد نتواند به تنهایی نفس بکشد، به کمک این دستگاه تنفس می کند. در این روش، یک لوله تنفسی به داخل نای نوزاد وارد می شود (فرایندی به نام لوله گذاری یا اینتوباسیون) و سپس دستگاه ونتیلاتور به آن متصل می شود.
استفاده از سورفاکتانت مصنوعی
برای جبران کمبود سورفاکتانت در ریه نوزاد، می توان سورفاکتانت مصنوعی را مستقیما از طریق لوله تنفسی وارد ریه ها کرد. این ماده کمک می کند کیسه های هوایی باز شوند و بهتر کار کنند.
تزریقات وریدی (IV) از طریق بند ناف
یک لوله بسیار نازک (کاتتر) ممکن است وارد یکی از رگ های بند ناف شود تا از این طریق، مایعات، داروها و مواد مغذی مورد نیاز به نوزاد برسد. همچنین از این مسیر می توان برای گرفتن نمونه خون جهت بررسی وضعیت سلامتی نوزاد استفاده کرد.
داروها
اگر پزشک به وجود عفونت مشکوک باشد، ممکن است آنتی بیوتیک ها برای نوزاد تجویز شود. همچنین گاهی برای کاهش درد و آرام سازی نوزاد از داروهای آرام بخش استفاده می شود.
هشدار ایمنی درباره وسایل پزشکی
لوله های دستگاه های پزشکی ممکن است در اطراف گردن نوزاد یا کودک پیچیده شوند. این موضوع خطر خفگی یا حتی مرگ را در پی دارد.
برای پیشگیری از چنین حوادثی:
- هرگز لوله های دستگاه های پزشکی را در دسترس نوزاد یا کودک رها نکنید.
- اگر کودک شما قبلا دچار درهم پیچیدگی در لوله ها شده، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
- درباره راهکارهای ایمن سازی لوله ها و کاهش خطر خفگی از پزشک مشورت بگیرید، مثلا با دور نگه داشتن لوله ها از محل خواب کودک.
- اگر خدای نکرده کودک شما به دلیل این لوله ها آسیب دید، این موضوع را به سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) گزارش کنید. این گزارش ها به ایمن تر شدن تجهیزات پزشکی برای سایر کودکان کمک می کند. برای گزارش، می توانید به سایت رسمی این سازمان مراجعه کنید.
در نوزادان مبتلا به RDS انتظار چه چیزی را باید داشت؟
فرایند بهبودی در هر نوزاد متفاوت است. در بسیاری از موارد، سندرم دیسترس تنفسی (RDS) پیش از آن که بهتر شود، ممکن است بدتر شود. برخی نوزادان به اکسیژن بیشتری نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر باید درمان با سورفکتانت را دریافت کنند. به تدریج که تنفس نوزاد بهتر می شود، میزان اکسیژن و کمک های تنفسی کمتری لازم خواهد بود.
چگونه بفهمیم نوزاد در حال بهبود است؟
نشانه هایی وجود دارد که می توان از آن ها فهمید نوزاد در مسیر بهبودی قرار دارد. این علائم عبارتند از:
- تنفس نوزاد آرام تر و آسان تر می شود و ظاهر او در حین نفس کشیدن راحت تر به نظر می رسد.
- نیاز نوزاد به اکسیژن کمتر می شود.
- اگر از دستگاه CPAP یا ونتیلاتور استفاده شده باشد، تنظیمات دستگاه کاهش می یابد یا به تدریج کمتر می شود. در نهایت، نیازی به استفاده از دستگاه های کمک تنفسی نخواهد بود.
توصیه: در دوران درمان، ارتباط مداوم با پزشک و پرستار نوزاد بسیار مهم است. درباره تغییرات تنفسی یا رفتارهای نگران کننده نوزاد، بدون تأخیر اطلاع دهید.
با توجه به حساسیت موضوع سندرم زجر تنفسی نوزاد، تجربه ها و نظرات شما می تواند برای دیگر مادران بسیار ارزشمند و راهگشا باشد.
آیا نوزاد شما هم با این مشکل مواجه بوده؟
چه چیزی در روند درمان یا مراقبت از فرزندتان به شما کمک کرد؟
آیا نکته ای هست که دوست دارید با مادران دیگر به اشتراک بگذارید؟
لطفا تجربیات، سؤالات یا دغدغه های خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. شاید همین حرف های ساده، دلگرمی بزرگی برای مادری باشد که اکنون درگیر این مسیر پرچالش است.
