عفونت در نوزادان (Neonatal Infection) به هر نوع عفونتی گفته می شود که نوزاد در چهار هفته اول زندگی به آن مبتلا شود. این عفونت ها ممکن است خفیف، متوسط یا در مواردی شدید و تهدیدکننده حیات باشند. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع آن ها بسیار حیاتی است، زیرا نوزادان، به ویژه نوزادان نارس، سیستم ایمنی ضعیفی دارند و در برابر میکروب ها آسیب پذیرتر هستند.
چرا نوزادان به راحتی دچار عفونت می شوند؟
نوزاد در بدو تولد هنوز سیستم ایمنی کامل و قدرتمندی ندارد. مهم ترین دلایل آسیب پذیری او در برابر عفونت عبارت اند از:
- نارس بودن سیستم ایمنی: به خصوص در نوزادان نارس که حتی کمتر از نوزادان ترم آنتی بادی دارند.
- عبور ناکامل آنتی بادی ها از مادر به جنین: آنتی بادی IgG از طریق جفت منتقل می شود اما تا هفته های پایانی بارداری کامل نمی شود.
- قرار گرفتن در معرض محیط بیمارستان، ابزارهای تهاجمی (مثل لوله گذاری) یا تماس با افراد بیمار.
- زایمان طولانی یا پارگی زودرس کیسه آب که امکان صعود میکروب ها از واژن به داخل رحم را فراهم می کند.
راه های انتقال عفونت در نوزادان
عفونت در نوزادان ممکن است در مراحل مختلف بارداری و زایمان از راه های گوناگون منتقل شوند. این عفونت ها به سه دسته کلی تقسیم می شوند: پیش از تولد (داخل رحمی)، هنگام زایمان و پس از تولد.
1. عفونت های دوران بارداری (پیش از تولد)
در این مرحله، عفونت در نوزادان می تواند به یکی از روش های زیر به جنین منتقل شود:
- از راه جفت (ترانس پلاسنترال)، یعنی میکروب از خون مادر وارد جریان خون جنین می شود.
- از مسیر صعودی از واژن به رحم، مخصوصا اگر کیسه آب قبل از زایمان پاره شده باشد. در این حالت، میکروب ها می توانند از ناحیه تناسلی مادر (واژن یا دهانه رحم) به بالا حرکت کرده و جنین را آلوده کنند.
2. عفونت های هنگام زایمان (مرحله داخل زایمانی)
در این مرحله، عفونت ممکن است به شکل های زیر به نوزاد منتقل شود:
- در مرحله اول زایمان (پیش از باز شدن کامل دهانه رحم)، اگر کیسه آب پاره شده باشد، میکروب ها ممکن است به صورت صعودی وارد رحم شوند و جنین را درون رحم آلوده کنند.
- در مرحله دوم زایمان (هنگام خروج نوزاد)، تماس مستقیم نوزاد با ترشحات واژنی یا خون آلوده مادر می تواند منجر به انتقال عفونت شود.
3. عفونت های پس از تولد
پس از تولد، نوزاد ممکن است از طریق مسیرهای مختلفی به عفونت مبتلا شود:
- تماس با خون یا ترشحات آلوده مادر
- از راه قطرات تنفسی یا تماس با فرد بیمار (مانند اعضای خانواده، کادر درمان یا سایر نوزادان در بیمارستان)
- از طریق شیر مادر (برخی ویروس ها مانند HIV و CMV از این طریق منتقل می شوند)
ویروس ها و باکتری های شایع در عفونت های نوزادان
ویروس های رایج:
- ویروس تبخال (HSV)
- ویروس HIV
- ویروس سیتومگالوویروس (CMV)
- ویروس هپاتیت B
انتقال این ویروس ها ممکن است از راه واژنی، صعودی، یا در مواردی نادر از طریق جفت انجام شود. برای مثال، CMV معمولا از طریق جفت منتقل می شود، اما HIV و هپاتیت B بیشتر هنگام زایمان از راه تماس با ترشحات واژنی یا خون منتقل می شوند.
باکتری های رایج:
- استرپتوکوک گروه B (یکی از عوامل اصلی عفونت های شدید نوزادان)
- اشرشیا کلی (E. coli) از دسته باکتری های گرم منفی
- لیستریا مونوسیتوژنز
- گنوکوک (عامل سوزاک)
- سفلیس (سیفلیس نوزادی)
- کلامیدیا تراکوماتیس
علائم هشداردهنده عفونت در نوزادان
تشخیص عفونت در نوزادان دشوار است، چون علائم عمومی و غیراختصاصی هستند. برخی نشانه ها که نباید نادیده گرفته شوند:
- تب یا برعکس، کاهش دمای بدن
- بی حالی، خواب آلودگی غیرعادی یا ضعف در مکیدن
- استفراغ یا عدم تحمل شیر
- تنفس سریع یا سخت
- زردی شدید یا طول کشیده
- تغییر رنگ پوست، بوی غیرطبیعی بدن
- اسهال، تورم شکم یا بثورات پوستی
چگونه عفونت در نوزادان تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص عفونت، پزشک معمولا ترکیبی از شرح حال، معاینه و آزمایش های تشخیصی را بررسی می کند:
- شمارش کامل سلول های خونی (CBC)
- CRP یا پروکالسی تونین برای بررسی التهاب
- کشت خون، ادرار، مایع مغزی-نخاعی یا گلو
- آزمایش های تخصصی (مانند PCR) برای تشخیص ویروس هایی مثل HSV یا CMV
درمان عفونت در نوزادان چگونه انجام می شود؟
اگر پزشک به وجود عفونت در نوزادان شک کند، درمان آنتی بیوتیکی فوری آغاز می شود، حتی قبل از مشخص شدن نتایج آزمایش. داروهایی مثل:
- آمپیسلین + جنتامایسین یا
- آمپیسلین + سفوتاکسیم
در صورت تایید ویروس (مثلا تبخال یا HIV)، داروهای ضدویروسی مانند آسیکلوویر یا داروهای ضد HIV استفاده می شوند.
همچنین مراقبت های حمایتی مثل گرم نگه داشتن نوزاد، تأمین مایعات، تنفس مصنوعی یا اکسیژن، در موارد شدید لازم می شود.
چگونه از عفونت در نوزادان پیشگیری کنیم؟
- معاینه و درمان عفونت های مادر در دوران بارداری
- انجام تست های غربالگری پیش از زایمان (مثل تست سیفلیس، HIV، استرپتوکوک B)
- رعایت بهداشت کامل در زایشگاه و بخش نوزادان
- شیردهی با شیر مادر (مگر در صورت وجود بیماری هایی که انتقال از شیر ممکن است)
- واکسیناسیون مناسب نوزاد و مادر (مانند واکسن هپاتیت B و سرخجه)
سخنی از نی نی تینی
عفونت در نوزادان یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به تشخیص سریع و اقدام فوری دارد. والدین باید نسبت به علائم مشکوک در نوزاد، حتی اگر خفیف باشند، حساس باشند و در صورت بروز نشانه ای مانند بی حالی، تب یا اختلال در تغذیه، فورا به پزشک مراجعه کنند.
آیا نوزاد شما تا به حال دچار عفونت شده؟ چه علائمی مشاهده کردید و چطور متوجه شدید؟ تجربه هاتون از مراجعه به پزشک، روند درمان یا حتی نگرانی هایی که داشتید، می تونه راهگشای مادرانی باشه که امروز با همین دغدغه ها روبه رو هستند.
ما مشتاقیم که در بخش دیدگاه ها از تجربه های شما بشنویم.
اگر سؤالی هم درباره علائم، پیشگیری یا درمان عفونت نوزادی دارید، همین جا بپرسید؛ پاسخ دادن به سؤالات شما، اولویت ماست.
