سل یک بیماری عفونی است که توسط نوعی باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می شود. این باکتری ها معمولا به ریه ها حمله می کنند، اما ممکن است اعضای دیگری از بدن مانند مغز، کلیه ها یا ستون فقرات را نیز درگیر کنند. در برخی موارد، سل در بارداری می تواند چند ناحیه از بدن را همزمان تحت تأثیر قرار دهد؛ به طور مثال، ریه ها و غدد لنفاوی می توانند به صورت همزمان درگیر باشند.
وقتی از سل صحبت می کنیم، باید بدانیم که همه افرادی که به باکتری سل آلوده می شوند، لزوما بیمار نمی شوند. در واقع، دو وضعیت مختلف مرتبط با این بیماری وجود دارد: سل نهفته (یا غیر فعال) و سل فعال.
بررسی عفونت سل در بارداری: سل نهفته چیست؟
در برخی از موارد، باکتری سل وارد بدن می شود اما سیستم ایمنی موفق می شود رشد آن را متوقف کند. به این وضعیت «سل نهفته» یا سل غیرفعال گفته می شود. زنان بارداری که به سل نهفته مبتلا هستند:
- هیچ علائمی از بیماری ندارند،
- احساس ناخوشی نمی کنند،
- و مهم تر از همه، نمی توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند.
با اینکه سل نهفته خطر انتقال ندارد، اما در دوران بارداری لازم است به دقت زیر نظر پزشک باشید، چرا که هرگونه ضعف در سیستم ایمنی ممکن است باعث فعال شدن این عفونت شود.
نکته مهم: اگر به سل نهفته مبتلا هستید و قصد بارداری دارید، بهتر است قبل از اقدام، وضعیت خود را با پزشک بررسی کنید تا درمان پیشگیرانه انجام شود.
تاثیر بیماری سل بر جنین: سل فعال چه زمانی نگران کننده می شود؟
وقتی باکتری های سل شروع به رشد و تکثیر در بدن می کنند، بیماری وارد مرحله فعال می شود. در این وضعیت، مادر باردار احساس بیماری خواهد کرد و علائمی مانند:
- سرفه های مداوم،
- تب و لرز،
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص،
- و تعریق شبانه
را تجربه می کند. سل فعال یک بیماری قابل انتقال است و ممکن است از مادر به اطرافیان یا حتی جنین قبل یا بعد از تولد منتقل شود.
عوارض احتمالی سل فعال در بارداری:
- کاهش وزن نوزاد هنگام تولد
- زایمان زودرس
- انتقال مستقیم بیماری به نوزاد در موارد نادر
به همین دلیل، اگر هر گونه نشانه ای از بیماری سل را در خود مشاهده می کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید. تشخیص به موقع می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
روش های درمان سل در بارداری: آیا داروها بی خطر هستند؟
خبر خوب این است که بیماری سل در بارداری قابل درمان است. مادران بارداری که به سل فعال مبتلا می شوند، می توانند تحت نظر پزشک داروهای مخصوص را دریافت کنند. البته برخی داروهای ضد سل در بارداری ممکن است برای جنین بی خطر نباشند، به همین دلیل انتخاب نوع درمان باید با دقت و توسط پزشک متخصص انجام شود.
درمان معمولا شامل مصرف ترکیبی از چند آنتی بیوتیک به مدت حداقل 6 ماه است. پزشک با توجه به شرایط مادر، نوع سل (فعال یا نهفته)، و زمان بارداری، داروها را به گونه ای تنظیم می کند که هم برای مادر و هم برای جنین ایمن باشند.
چه کسانی در دوران بارداری در معرض خطر بیشتری برای سل هستند؟
زنانی که یکی از شرایط زیر را دارند، در دوران بارداری بیش از دیگران در معرض ابتلا به سل فعال هستند و باید مورد آزمایش قرار گیرند:
- تماس مستقیم و مداوم با فردی که سل فعال دارد
- ضعف سیستم ایمنی به دلیل بیماری هایی مانند دیابت، سرطان یا ایدز (HIV)
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
همچنین برخی شرایط محیطی نیز احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می دهند:
- تولد یا سفرهای مکرر به کشورهایی که سل در آن ها شایع است (مانند برخی مناطق آسیا، آفریقا یا آمریکای لاتین)
- زندگی در مکان های شلوغ و عمومی مانند پناهگاه های بی خانمان ها، زندان ها یا خوابگاه های گروهی
- اشتغال در محیط هایی که خطر انتقال سل بیشتر است، مانند بیمارستان ها، خانه های سالمندان یا مراکز نگهداری
پیشنهاد ما: اگر در یکی از شرایط بالا قرار دارید یا مطمئن نیستید، بهتر است آزمایش سل در بارداری بدهید. تشخیص به موقع، کلید پیشگیری از عوارض است.
آزمایش و تشخیص سل در بارداری
چگونه سل در بارداری را تشخیص می دهند؟
اگر خانمی باردار باشد و علائم بیماری سل داشته باشد، یا تست سل (آزمایش خون یا تست پوستی) او مثبت باشد، یا در تماس نزدیک با فردی مبتلا به سل فعال بوده باشد، باید برای ارزیابی پزشکی سل تحت بررسی قرار بگیرد.
مراحل ارزیابی پزشکی سل عبارت اند از:
- بررسی سوابق پزشکی و علائم
- معاینه فیزیکی کامل
- تست عفونت سل (آزمایش خون یا تست پوستی)
- عکس برداری از قفسه سینه
- آزمایش های آزمایشگاهی برای تشخیص وجود باکتری سل (آزمایش خلط یا کشت)
- آزمایش مقاومت دارویی در صورت نیاز
تست های تشخیص عفونت سل در بارداری
دو نوع تست برای شناسایی عفونت سل در بارداری وجود دارد:
- آزمایش خون سل
- تست پوستی سل
آزمایش خون سل (IGRA)
این آزمایش با استفاده از نمونه خون بررسی می کند که آیا بدن شما با باکتری سل واکنش ایمنی داشته یا خیر. آزمایش خون سل در بارداری بی خطر است، اما هنوز به طور کامل برای زنان باردار بررسی نشده است.
نکته مهم: اگر قبلا واکسن BCG (واکسن سل) زده اید، به پزشک خود اطلاع دهید. این واکسن می تواند باعث مثبت شدن کاذب تست پوستی شود، اما بر آزمایش خون سل تأثیر ندارد.
تست پوستی سل
در این روش، پزشک با استفاده از یک سوزن کوچک مقدار کمی از ماده تست را به زیر پوست تزریق می کند. لازم است پس از 2 تا 3 روز مجددا به پزشک مراجعه کنید تا واکنش پوست بررسی شود.
تفسیر نتایج تست سل
نتیجه مثبت:
اگر نتیجه تست سل در بارداری مثبت باشد، به این معنی است که شما به باکتری سل آلوده هستید. پزشک برای بررسی اینکه آیا سل غیرفعال دارید یا بیماری فعال سل، آزمایش های تکمیلی مانند عکس قفسه سینه و آزمایش خلط تجویز خواهد کرد.
نتیجه منفی:
نتیجه منفی به این معنی است که احتمال ابتلا به سل پایین است، اما در برخی شرایط ممکن است آزمایش های بیشتری نیاز باشد، به خصوص اگر:
- علائم بیماری فعال سل مانند سرفه، تب، درد قفسه سینه، کاهش وزن یا خستگی دارید.
- مبتلا به HIV هستید.
- اخیرا در معرض باکتری سل قرار گرفته اید.
عکس برداری از قفسه سینه
پزشکان ممکن است برای بررسی علائم سل ریوی از عکس برداری قفسه سینه استفاده کنند. این روش در دوران بارداری با رعایت اصول ایمنی قابل انجام است.
آزمایش های آزمایشگاهی
نمونه هایی مانند خلط (بلغم) برای تشخیص سل ریوی گرفته می شود. در مواردی ممکن است پزشک نمونه ادرار، نمونه بافت یا آزمایش های دیگر را نیز تجویز کند، به ویژه اگر مشکوک به سل خارج از ریه باشید.
آزمایش های کشت و اسمیر برای شناسایی باکتری سل انجام می شود. اگر باکتری سل شناسایی شود، آزمایش های بعدی برای تعیین حساسیت باکتری به داروهای سل انجام خواهد شد.
تشخیص نهایی سل در بارداری
سل غیرفعال (نهفته)
اگر تست سل شما مثبت باشد، اما در بررسی های بیشتر نشانه ای از بیماری فعال پیدا نشود، پزشک ممکن است سل غیرفعال را تشخیص دهد.
بیماری فعال سل در بارداری
اگر تست سل در بارداری مثبت باشد و همراه با علائم و یافته های پزشکی نشانه ای از بیماری فعال سل وجود داشته باشد، پزشک تشخیص سل فعال خواهد داد.
درمان و بهبودی
درمان سل غیرفعال در بارداری
در بیشتر موارد، اگر در دوران بارداری سل غیرفعال تشخیص داده شود، می توان درمان را تا 2 تا 3 ماه پس از زایمان به تعویق انداخت. اما اگر خطر ابتلا به سل فعال بالا باشد، پزشک ممکن است درمان را در همان دوران بارداری آغاز کند.
درمان بیماری فعال سل در بارداری
اگر سل فعال در دوران بارداری تشخیص داده شود، درمان باید بلافاصله آغاز شود. داروهای توصیه شده برای درمان سل ممکن است از جفت عبور کنند، اما تا کنون عوارض مضر شناخته شده ای برای جنین گزارش نشده است.
شیردهی و داروی ریفامپین
یکی از داروهای رایج در درمان سل به نام ریفامپین ممکن است باعث تغییر رنگ نارنجی در مایعات بدن از جمله شیر مادر شود. این تغییر رنگ بی خطر است و نیاز به نگرانی ندارد.
اگر شما هم تجربه ای از ابتلا به سل در بارداری دارید یا با چالش هایی مثل تشخیص، درمان یا نگرانی برای سلامت جنین روبه رو شده اید، خوشحال می شویم که داستانتان را با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند به بسیاری از زنان بارداری که همین حالا درگیر این بیماری هستند، کمک بزرگی کند.
سؤالی در ذهن دارید؟ بخشی از مقاله برایتان مبهم بود؟ همین حالا در بخش نظرات بنویسید یا از ما بپرسید؛ با کمال میل پاسخگو هستیم.
ما اینجاییم تا همراهتان باشیم؛ چون سلامت شما و فرزندتان اولویت ماست.
