بیماری لایم چیست و چطور کودکان را درگیر می کند؟
بیماری لایم در کودکان نوعی عفونت باکتریایی است که توسط باکتری ای به نام بورلیا بورگدورفری ایجاد می شود. این باکتری ها معمولا از طریق نیش کنه به بدن منتقل می شوند. گرچه این بیماری در تمام طول سال ممکن است دیده شود، اما شیوع آن بیشتر در فصل های بهار و تابستان است؛ زمانی که کنه ها بیشترین فعالیت را دارند. این بیماری می تواند علائم خفیف و کوتاه مدت ایجاد کند، اما اگر به موقع درمان نشود، ممکن است باعث مشکلات طولانی مدت در سلامتی کودک شود.
بیماری لایم در کودکان چگونه ایجاد می شود؟
علت اصلی بیماری لایم در کودکان، گزش کنه ای است که حامل باکتری بیماری زا است. این کنه ها در محیط های خاصی زندگی می کنند و دو گونه از آن ها بیشتر شناخته شده اند:
- کنه پا سیاه گوزن
- کنه پا سیاه غربی
نکته مهم این است که همه کنه ها آلوده به باکتری لایم نیستند. میزان آلودگی کنه ها در مناطق مختلف متفاوت است؛ به طور تقریبی، در برخی مناطق ممکن است کمتر از یک درصد کنه ها آلوده باشند، در حالی که در مناطق دیگر این عدد می تواند به بیش از پنجاه درصد برسد.
چه کودکانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
احتمال ابتلا به بیماری لایم در کودکانی که در بهار و تابستان در فضای باز وقت می گذرانند، بیشتر است. کنه ها بیشتر در مناطق جنگلی، چمنزارهای کم ارتفاع و حتی حیاط خانه ها زندگی می کنند. بنابراین اگر کودکی به همراه خانواده اش به طبیعت می رود یا حیوان خانگی دارد که در این محیط ها پرسه می زند، در معرض گزش کنه قرار دارد.
اگرچه این بیماری در اکثر نقاط دنیا مشاهده شده، اما در برخی مناطق شیوع بیشتری دارد. مناطقی که بیشترین آمار ثبت شده بیماری را داشته اند عبارت اند از:
- استان های شمالی ایران به ویژه نواحی مرطوب با پوشش گیاهی متراکم
- مناطق جنگلی و کوهستانی مانند ارتفاعات البرز و زاگرس
- بخش هایی از اروپا و آسیا که دارای شرایط آب و هوایی و زیست محیطی مشابه هستند
این نکته مهم است که در ایران نیز مواردی از بیماری لایم در کودکان گزارش شده، گرچه میزان شیوع آن به گستردگی برخی کشورهای غربی نیست. با این حال، آگاهی و پیشگیری بسیار ضروری است.
علائم بیماری لایم در کودکان چیست؟
علائم بیماری لایم در کودکان بسته به شرایط بدنی هر کودک ممکن است متفاوت باشد. علائم معمولا بین 3 تا 30 روز پس از گزش کنه ظاهر می شوند. این بیماری دو مرحله دارد:
مرحله اولیه و مرحله پیشرفته. درمان در مرحله اولیه بسیار راحت تر و موفق تر است، اما در صورت تأخیر در درمان، علائم پیشرفته تری بروز می کند.
یکی از رایج ترین نشانه های اولیه بیماری لایم در کودکان، راش پوستی حلقه ای شکل است که شبیه هدف تیراندازی به نظر می رسد. این راش در همه کودکان مبتلا دیده نمی شود، اما در صورت بروز، ویژگی های زیر را دارد:
- ممکن است چند روز پس از گزش کنه ظاهر شود
- بین چند روز تا چند هفته باقی بماند
- اندازه آن ممکن است از چند میلی متر تا 30 سانتی متر متفاوت باشد
- ممکن است با سایر مشکلات پوستی مانند کهیر، آفتاب سوختگی، اگزما یا گزش حشرات اشتباه گرفته شود
- ممکن است خارش دار یا گرم باشد، یا حتی هیچ حسی نداشته باشد
- در برخی موارد، راش ممکن است مدتی ناپدید شده و بعد از چند هفته دوباره ظاهر شود
دیگر علائم مرحله اولیه بیماری شامل:
- سردرد
- خشکی یا گرفتگی گردن
- درد عضلات و مفاصل
- تب خفیف همراه با لرز
- خستگی مفرط
- بی اشتهایی
- تورم غدد لنفاوی
اگر بیماری لایم در کودکان در مراحل اولیه درمان نشود، ممکن است هفته ها یا ماه ها بعد، علائم شدیدتری ظاهر شوند مانند:
علائم عصبی:
- التهاب پرده های مغزی (مننژیت در کودکان)
- فلج عضلات صورت (فلج بل)
مشکلات قلبی:
- التهاب عضله و پرده قلب
- بی نظمی در ضربان قلب
مشکلات چشمی:
- التهاب درون چشم ها
سایر نشانه ها:
- مشکلات پوستی مزمن
- ضعف و بی حالی شدید
در موارد نادر، ماه ها یا حتی چند سال پس از گزش، علائم زیر ممکن است بروز کنند:
- التهاب مفاصل (آرتریت)، به خصوص در زانوها
- علائم عصبی پایدار مانند:
- بی حسی در دست و پا
- گزگز و دردهای مزمن
- مشکلات گفتاری، حافظه یا تمرکز
توجه داشته باشید که علائم بیماری لایم در کودکان ممکن است شبیه به سایر بیماری ها یا مشکلات پزشکی باشند. بنابراین اگر کودکتان علائم مشکوکی دارد، حتما به پزشک یا متخصص اطفال مراجعه کنید تا بررسی و تشخیص دقیق انجام شود.
بیماری لایم در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص بیماری لایم در کودکان، ابتدا درباره علائم و سوابق پزشکی کودک شما سؤال می کند. همچنین، درباره گزش احتمالی توسط کنه و قرار گرفتن در معرض آن بررسی خواهد کرد و معاینه فیزیکی انجام می دهد.
تشخیص بیماری لایم در کودکان معمولا کار دشواری نیست و از طریق معاینه یا آزمایش خون انجام می شود. با این حال، برخی بیماری ها علائمی مشابه دارند. اگرچه شایع ترین نشانه بیماری لایم در کودکان بروز یک جوش حلقه ای شکل شبیه به هدف تیراندازی است، اما بیش از 20٪ افراد مبتلا به لایم این جوش را ندارند.
در مراحل ابتدایی، تشخیص معمولا بر اساس علائم و سابقه گزش توسط کنه انجام می شود. اما در مراحل پیشرفته تر، آزمایش خون نقش مهمی در تشخیص دقیق دارد. گاهی نیز نیاز است مایع نخاعی یا مفصلی برای بررسی وجود باکتری نمونه برداری شود.
نکته مهم: مراقب پزشکانی باشید که صرفا بر اساس خستگی مزمن یا علائم مبهم دیگر، تشخیص بیماری لایم در کوکان می دهند. چون این نشانه ها می توانند دلایل مختلفی داشته باشند. حتما با پزشک در مورد نوع آزمایش های خونی مناسب برای تشخیص مشورت کنید.
درمان بیماری لایم در کودکان چگونه انجام می شود؟
درمان بیماری لایم در کودکان معمولا با آنتی بیوتیک انجام می شود. اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان مؤثرتر است و احتمال عوارض درازمدت کمتر می شود.
پزشک با توجه به موارد زیر برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد خواهد کرد:
- علائم و نتایج آزمایش های کودک
- سابقه گزش توسط کنه
- نتیجه آزمایش کنه (در صورت در دسترس بودن)
- زندگی در مناطق پرخطر از نظر آلودگی کنه ها
دوره درمان اغلب بین 2 تا 4 هفته طول می کشد. از درمان های طولانی مدت و غیرضروری با آنتی بیوتیک یا روش های غیرعلمی خودداری کنید، چرا که ممکن است به کودک آسیب برساند یا باعث تأخیر در تشخیص و درمان درست شود.
عوارض احتمالی بیماری لایم در کودکان چیست؟
برخی کودکان ممکن است دچار سندروم پس از بیماری لایم (PLDS) شوند؛ یعنی علائم تا بیش از 6 ماه باقی می مانند. این علائم عبارت اند از:
- دردهای ماندگار عضلانی یا عصبی
- خستگی زیاد
- مشکلات حافظه
در این مرحله، چون دیگر عفونت فعالی وجود ندارد، آنتی بیوتیک ها تأثیری ندارند و درمان ها بیشتر بر کنترل علائم متمرکز هستند.
چگونه می توان از بیماری لایم در کودکان پیشگیری کرد؟
هیچ واکسنی برای بیماری لایم وجود ندارد و حتی اگر کودک یک بار مبتلا شده باشد، باز هم ممکن است دوباره دچار بیماری شود. اما راهکارهای مؤثری برای پیشگیری وجود دارد:
پوشش مناسب برای جلوگیری از گزش کنه
- پیراهن آستین بلند که داخل شلوار گذاشته شود
- شلوار با پایین زدگی داخل جوراب
- کفش بسته و جوراب
- انتخاب لباس های روشن برای بهتر دیدن کنه
بررسی دقیق بدن کودک پس از حضور در طبیعت
نواحی مهم برای بررسی:
- پشت زانو، بین انگشتان دست و پا، زیر بغل، کشاله ران
- داخل ناف
- پشت گوش، خط مو، گردن و فرق سر
- نواحی ای که لباس یا کش لباس با پوست تماس دارد
برای اطمینان، با نوک انگشت پوست را لمس کنید و با شانه دندانه ریز، موی کودک را بررسی کنید.
استفاده ایمن از مواد دافع کنه
- از محصولات دارای DEET (حداکثر 30٪ برای کودکان) استفاده کنید، ولی نه روی پوست نوزاد زیر 2 ماه و نه نزدیک دهان، چشم یا زخم
- از پرمیترین فقط روی لباس و وسایل استفاده کنید (نه روی پوست)
حمام بعد از بازگشت از فضای باز
کنه ها ممکن است تا 4 تا 6 ساعت برای چسبیدن به پوست زمان نیاز داشته باشند؛ دوش گرفتن می تواند از چسبیدن آن ها جلوگیری کند.
بررسی حیوانات خانگی
حیوانات می توانند کنه را با خود به خانه بیاورند. از دامپزشک درباره داروی ضد کنه برای حیوانات مشورت بگیرید.
چه زمانی باید با پزشک کودک تماس بگیرید؟
در موارد زیر حتما با پزشک تماس بگیرید:
- اگر علائم کودک بهبود نیافت یا بدتر شد
- اگر علائم جدیدی بروز کرد
نکات کلیدی درباره بیماری لایم در کودکان
- بیماری لایم در کودکان یک عفونت باکتریایی است که معمولا از طریق نیش کنه منتقل می شود.
- این بیماری در تمام طول سال ممکن است رخ دهد، اما بیشترین شیوع آن در فصل های بهار و تابستان است.
- کنه ها معمولا در مناطق جنگلی، علفزارهای کم ارتفاع و حتی در حیاط خانه زندگی می کنند. بنابراین کودکانی که زمان زیادی را در این محیط ها می گذرانند یا در تماس با حیوانات خانگی قرار دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.
- یکی از علائم رایج بیماری لایم، جوش یا راشی به شکل دایره ای است که شبیه به هدف تیراندازی به نظر می رسد. مرکز این راش صورتی است و حلقه ای قرمزتر دور آن را احاطه کرده است. اما باید توجه داشت که این علامت در همه کودکان مبتلا دیده نمی شود.
- تشخیص بیماری لایم معمولا برای پزشک کار سختی نیست. پزشک براساس علائم، معاینه فیزیکی و سابقه نیش کنه یا احتمال قرار گرفتن در معرض کنه تشخیص را می دهد. گاهی برای تأیید تشخیص، آزمایش خون نیز تجویز می شود.
- درمان بیماری لایم معمولا با آنتی بیوتیک انجام می شود. اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان آن ساده تر و مؤثرتر خواهد بود. استفاده مکرر از آنتی بیوتیک برای سندرم پس از لایم (PLDS) مفید نیست و توصیه نمی شود.
- در حال حاضر واکسنی برای بیماری لایم وجود ندارد. اما می توانید با محافظت از کودک در برابر نیش کنه، از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید.
بیماری لایم در کودکان و گام های مهم برای والدین
برای آنکه از مراجعه به پزشک کودک تان بیشترین بهره را ببرید، به نکات زیر توجه کنید:
- هدف از مراجعه را مشخص کنید و بدانید دنبال چه چیزی هستید.
- سوالات تان را از قبل یادداشت کنید تا در جلسه مشاوره فراموش نشوند.
- در زمان مراجعه، نام بیماری، داروها، درمان ها یا آزمایش های جدید را یادداشت کنید.
- بدانید چرا دارو یا درمان خاصی تجویز شده و چگونه به بهبود کودک کمک می کند. همچنین از عوارض جانبی احتمالی آن باخبر شوید.
- از پزشک بپرسید آیا روش های درمانی جایگزین وجود دارد یا خیر.
- دلایل انجام یک آزمایش یا روش خاص را جویا شوید و بدانید نتایج آن چه معنایی دارند.
- درک کنید که اگر کودک دارو را مصرف نکند یا آزمایش را انجام ندهد، چه پیامدهایی ممکن است رخ دهد.
- اگر کودک تان نیاز به مراجعه بعدی دارد، زمان و هدف آن را یادداشت کنید.
- بدانید چگونه می توانید خارج از ساعت های کاری یا در ایام تعطیل با پزشک تماس بگیرید، در صورتی که کودک بیمار شود یا سوالی برای تان پیش بیاید.
اگر تجربه ای درباره بیماری لایم در کودک خود یا اطرافیانتان دارید، لطفا آن را با ما و سایر والدین در میان بگذارید. آیا با علائم این بیماری مواجه شده اید؟ روند تشخیص و درمان برای کودک تان چگونه بود؟ دانسته ها و تجربه های شما می تواند به والدین دیگر کمک کند که زودتر متوجه این بیماری شوند و مراقبت های لازم را انجام دهند. اگر سوالی هم درباره پیشگیری یا درمان بیماری لایم دارید، همین جا بپرسید تا با هم گفت وگو کنیم.
د
