آنسفالیت در کودکان چیست؟
آنسفالیت به التهاب بافت مغز کودک گفته می شود که این التهاب باعث ورم کردن مغز شده و در نتیجه، عملکرد طبیعی سیستم عصبی کودک را دچار اختلال می کند. علائم این اختلال می تواند شامل سردرگمی، کاهش هوشیاری، و حتی بروز تشنج باشد.
نکته مهمی که باید بدانید این است که مننژیت، یعنی التهاب پرده های اطراف مغز و نخاع، اغلب به طور همزمان با آنسفالیت رخ می دهد. هر دوی این بیماری ها جدی و تهدیدکننده ی حیات کودک هستند و باید بدون تأخیر مورد بررسی و درمان فوری قرار گیرند.
در بسیاری از موارد، تشخیص سریع و رسیدگی فوری به علائم اولیه، نقش مهمی در کنترل شدت بیماری و پیشگیری از آسیب های بلندمدت مغزی دارد. بنابراین، آگاهی مادران نسبت به نشانه ها و عوامل خطر می تواند نقش نجات بخشی داشته باشد.
دلایل بروز آنسفالیت در کودکان چیست؟
پژوهش ها نشان می دهند که عفونت های ویروسی، اصلی ترین عامل ابتلا به آنسفالیت در کودکان هستند. خوشبختانه، امروزه بسیاری از این ویروس ها با واکسیناسیون عمومی، کنترل شده اند. مثلا واکسن هایی مانند سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان به طور گسترده ای از ابتلای کودکان به این بیماری ها و در نتیجه بروز آنسفالیت پیشگیری کرده اند.
اما هنوز هم ویروس های دیگری وجود دارند که می توانند باعث این التهاب خطرناک شوند. از جمله این ویروس ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویروس هرپس سیمپلکس (عامل تب خال)
- ویروس نیل غربی (که بیشتر از طریق نیش پشه منتقل می شود)
- ویروس هاری
گاهی اوقات، آنسفالیت ممکن است چند روز پس از یک بیماری ویروسی معمولی مانند سرماخوردگی یا یک عفونت گوارشی (با علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ یا اسهال) رخ دهد.
علاوه بر ویروس ها، برخی عفونت های باکتریایی نیز می توانند منجر به آنسفالیت شوند. برای مثال:
- بیماری لایم (از طریق نیش کنه)
- سل
- سیفلیس (که انتقال آن بیشتر از طریق مادر باردار به جنین ممکن است رخ دهد)
همچنین برخی انگل ها مانند توکسوپلاسما (که گاهی از طریق تماس با مدفوع گربه یا گوشت نیم پز منتقل می شود)، می توانند عامل این التهاب باشند.
در مواردی خاص، آنسفالیت ممکن است ناشی از واکنش خودایمنی بدن باشد. یعنی سیستم ایمنی کودک به اشتباه به سلول های مغزی حمله می کند. یکی از نمونه های شناخته شده ی این نوع آنسفالیت، زمانی اتفاق می افتد که پادتن هایی علیه گیرنده های NMDA در مغز تولید می شوند. گاهی این واکنش خودایمنی می تواند توسط یک تومور پنهان در بدن تحریک شود.
کدام کودکان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آنسفالیت هستند؟
برخی شرایط یا بیماری ها می توانند احتمال ابتلا به آنسفالیت را در کودکان افزایش دهند. اگر فرزند شما یکی از موارد زیر را تجربه کرده باشد، بهتر است مراقبت بیشتری داشته باشید:
- سرماخوردگی یا عفونت های تنفسی فوقانی
- بیماری های گوارشی همراه با تهوع، اسهال یا استفراغ
- ابتلا یا تماس با بیماری هایی مانند سرخک، اوریون، سرخجه یا آبله مرغان
- ابتلا به ویروس هرپس یا ویروس نیل غربی
- تماس با حیواناتی که ممکن است ناقل ویروس هاری باشند
- سابقه بیماری هایی مانند لایم، سل یا سیفلیس
- قرار گرفتن در معرض انگل هایی مانند توکسوپلاسموز
- سابقه واکنش های خودایمنی یا وجود تومورهای پنهان در بدن
شناخت این عوامل خطر می تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. حتی اگر علائم خفیف باشند، والدین باید محتاط باشند و در صورت مشاهده نشانه های مشکوک، فورا با پزشک مشورت کنند.
علائم آنسفالیت در کودکان چگونه ظاهر می شود؟
نشانه های آنسفالیت ممکن است در کودکان مختلف، متفاوت ظاهر شود. اما به طور کلی، علائم رایج این بیماری شامل موارد زیر است:
- تب
- سردرد
- برجستگی یا برآمدگی در قسمت نرم سر نوزادان (فونتانل)
- حساسیت به نور
- سفتی گردن
- خواب آلودگی یا تمایل به خواب زیاد
- کاهش انرژی و بی حالی
- تحریک پذیری بیش از حد یا گریه های شدید
- بروز تشنج
- بثورات پوستی
- اختلال در گفتار یا تغییر در نحوه ی صحبت کردن
- کاهش سطح هوشیاری
- سردرگمی، توهم یا رفتارهای غیرمعمول
- کاهش اشتها
- عدم تعادل در راه رفتن
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن هوشیاری یا ورود به حالت کما
مهم است بدانید که این علائم می توانند با بیماری های دیگر نیز شباهت داشته باشند. بنابراین، تشخیص قطعی باید توسط پزشک متخصص انجام شود و مراجعه سریع به مراکز درمانی ضروری است.
درمان آنسفالیت در کودکان چگونه است؟
آنسفالیت باید فورا درمان شود و کودک باید در بیمارستان بستری شود تا تحت نظر دقیق قرار گیرد. درمان به سن، علائم، سلامت کلی کودک و شدت بیماری بستگی دارد.
هدف اصلی درمان کاهش تورم مغز و پیشگیری از عوارض است. ممکن است کودک به داروهایی نیاز داشته باشد تا عفونت را متوقف کند و تشنج یا تب را کنترل کند. در موارد شدید، کودک ممکن است به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) نیاز داشته باشد.
در دوران بهبودی، کودک ممکن است به فیزیوتراپی، کاردرمانی یا گفتار درمانی نیاز داشته باشد تا عضلات و مهارت های گفتاری اش را بازیابد.
تیم پزشکی راهنمایی های لازم را درباره مراقبت های خانگی به شما خواهد داد و کودک پس از ترخیص نیاز به ویزیت های منظم خواهد داشت.
همیشه درباره مزایا، خطرات و عوارض جانبی احتمالی داروها و درمان ها با پزشک فرزندتان صحبت کنید.
عوارض احتمالی آنسفالیت در کودکان
اکثر کودکان کاملا بهبود می یابند، اما برخی ممکن است مشکلات دائمی در سیستم عصبی داشته باشند، مثل مشکلات یادگیری، تفکر، گفتار یا حرکت. در این صورت کودک نیازمند پیگیری های پزشکی و درمان های توانبخشی خواهد بود.
چه زمانی باید با پزشک کودک تماس بگیرم؟
آنسفالیت بیماری جدی و تهدیدکننده حیات است و باید فورا بررسی و درمان شود. اگر کودک شما علائم آنسفالیت دارد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
بعد از درمان، اگر علائم کودک بهتر نشد یا بدتر شد، یا علائم جدیدی ظاهر شد، حتما پزشک را مطلع کنید.
نکات کلیدی درباره آنسفالیت در کودکان
- آنسفالیت التهاب مغز است و باعث تورم آن می شود.
- بیماری جدی و تهدیدکننده حیات است که باید سریع درمان شود.
- عمدتا ویروس ها عامل بیماری هستند، ولی باکتری ها و انگل ها نیز ممکن است باعث آن شوند.
- علائم شامل تب، سردرد، خواب آلودگی و تغییرات رفتاری است.
- کودک باید در بیمارستان تحت نظر باشد و ممکن است نیاز به آزمایشاتی مانند MRI، سی تی اسکن و آزمایش خون داشته باشد.
- هدف درمان کاهش تورم و پیشگیری از عوارض است.
- داروها برای کنترل عفونت و تشنج و تب استفاده می شوند و در موارد شدید ممکن است ونتیلاتور لازم باشد.
- بهبودی ممکن است با فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی همراه باشد.
اگر فرزند شما به تازگی از بیمارستان به خاطر بیماری آنسفالیت در کودکان مرخص شده است، این نکات ممکن است به بهبود سریع تر و بهتر او کمک کند.
مراقبت های بعد از ترخیص کودک از بیمارستان
پس از ترخیص از بیمارستان، مراقبت های ویژه ای برای بهبود کامل کودک لازم است:
- پیگیری ویزیت های منظم: برای بررسی وضعیت سلامت کودک و اطمینان از بهبودی کامل.
- ادامه درمان توانبخشی: فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی را طبق نظر پزشک ادامه دهید.
- مراقبت از تغذیه و استراحت: به کودک کمک کنید تا تغذیه مناسب و استراحت کافی داشته باشد.
- کنترل علائم جدید یا عود بیماری: در صورت مشاهده هرگونه علامت جدید یا بازگشت علائم، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
- حمایت روانی: کودکان ممکن است پس از بیماری های شدید، نیاز به حمایت روانی و آرامش بخشی داشته باشند.
چگونه می توانید به پیشگیری از آنسفالیت کمک کنید؟
- واکسیناسیون منظم: مطمئن شوید کودک واکسن های لازم مثل سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان را به موقع دریافت کند.
- رعایت بهداشت: شستن دست ها و پرهیز از تماس با افراد بیمار به کاهش انتقال ویروس ها کمک می کند.
- مراقبت از حیوانات خانگی: دوری از حیوانات آلوده و رعایت نکات ایمنی در صورت تماس با آن ها.
- پرهیز از نیش حشرات: استفاده از پوشاک مناسب و ضدعفونی کننده ها در مناطقی که بیماری های ویروسی مثل ویروس نیل غربی شایع است.
نکات مهم برای مراجعه به پزشک کودک
- هدف از مراجعه را بدانید و انتظارات خود را مشخص کنید.
- قبل از ویزیت، سوالات خود را یادداشت کنید.
- در مطب نام بیماری جدید، داروها، درمان ها و آزمایش های تجویز شده را بنویسید.
- دلیل تجویز دارو یا درمان و عوارض جانبی احتمالی را بپرسید.
- سوال کنید آیا روش های درمانی دیگری نیز وجود دارد یا خیر.
- علت توصیه به آزمایش یا درمان را بپرسید و بدانید نتایج ممکن چه معنایی دارد.
- بدانید اگر دارو یا آزمایش را انجام ندهید چه اتفاقی می افتد.
- تاریخ، ساعت و هدف ویزیت بعدی را یادداشت کنید.
شماره تماس پزشک برای مواقع اضطراری و خارج از ساعات کاری را داشته باشید.
سوال هایی که می توانید از پزشک بپرسید:
- علائم کدام بیماری ها می تواند شبیه آنسفالیت باشد؟
- چه آزمایش هایی برای تشخیص بهتر لازم است؟
- چه داروهایی برای درمان کودک من تجویز می شود و عوارض آن ها چیست؟
- چه مدت درمان و بهبودی طول می کشد؟
- آیا کودک من پس از بهبودی نیاز به حمایت روانی دارد؟
- چگونه می توانم از بازگشت بیماری جلوگیری کنم؟
شما یا اطرافیانتان تجربه ای از آنسفالیت در کودکان داشته اید؟ لطفا در بخش نظرات تجربیات، سوالات یا نکات خود را با ما به اشتراک بگذارید تا به بهبود اطلاعات خانواده ها کمک کنیم.
