هیستروسکوپی روشی پزشکی است که به پزشک اجازه می دهد داخل رحم شما را بررسی کند تا علت خون ریزی های غیرطبیعی رحم را تشخیص داده یا درمان کند. در این روش، از وسیله ای نازک و مجهز به منبع نور به نام هیستروسکوپ استفاده می شود که از طریق واژن وارد بدن شده و دهانه رحم و حفره داخلی رحم را مورد بررسی قرار می دهد.
در مواردی که هدف درمان باشد، پزشک می تواند از هیستروسکوپی درمانی برای برداشتن پولیپ، فیبروم یا چسبندگی های داخل رحم استفاده کند. این روش در بسیاری از موارد جایگزین جراحی باز است و می تواند در مطب یا اتاق عمل به صورت سرپایی انجام شود.در این مقاله در مورد این روش تشخیصی و درمانی توضیح خواهیم داد.
هیستروسکوپی چیست؟
در پاسخ به سؤال «هیستروسکوپی چیست؟» باید گفت این روش، یکی از ابزارهای مهم در تشخیص و درمان مشکلات رحم است که به ویژه در بررسی دلایل خونریزی غیرطبیعی رحم کاربرد دارد. پزشک با استفاده از هیستروسکوپ، که لوله ای باریک و دارای چراغ است، می تواند ساختار داخلی رحم را مشاهده کرده و مشکلات احتمالی مانند زائده های غیرطبیعی، بافت های اضافی یا تغییرات در دیواره رحم را بررسی کند.
این روش اغلب هم برای تشخیص و هم برای درمان به کار می رود و گاهی هر دو نوع آن در یک جلسه انجام می شود تا از جراحی مجدد جلوگیری شود.
هیستروسکوپی تشخیصی چیست؟
هیستروسکوپی تشخیصی برای شناسایی ناهنجاری های ساختاری رحم به کار می رود. این ناهنجاری ها ممکن است علت خونریزی های غیرطبیعی رحم باشند. همچنین، این روش می تواند برای تأیید نتایج سایر آزمایش ها مانند سونوگرافی یا هیستروسالپنگوگرافی (HSG) نیز استفاده شود.
برای مثال، در روش HSG از ماده حاجب و تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده می شود تا باز یا بسته بودن لوله های فالوپ بررسی شود. بسته بودن این لوله ها می تواند یکی از دلایل ناباروری باشد. اما با انجام این روش، پزشک می تواند نگاهی دقیق تر و مستقیم به رحم بیندازد.
هیستروسکوپی درمانی چیست؟
هیستروسکوپی درمانی زمانی انجام می شود که طی مرحله تشخیص، یک مشکل خاص در رحم شناسایی شده باشد. در چنین مواردی، پزشک می تواند در همان جلسه با استفاده از ابزارهای خاص، زائده ها یا مشکلات موجود در دیواره رحم را از بین ببرد.
از جمله اقداماتی که طی این نوع روش انجام می شود، می توان به برداشتن فیبروم، پولیپ یا چسبندگی های داخل رحمی اشاره کرد. گاهی اوقات نیز این روش برای انجام ابلیشن آندومتر یا از بین بردن لایه داخلی رحم برای درمان خون ریزی شدید قاعدگی به کار می رود.
چرا به هیستروسکوپی نیاز دارم؟
پزشک ممکن است این روش را برای بررسی و درمان شرایطی انجام دهد که با خون ریزی غیرعادی رحم، قاعدگی های بسیار شدید یا لکه بینی بین دوره ها همراه است. این روش حتی در مواردی که فرد پس از یائسگی دچار خون ریزی می شود نیز می تواند مفید باشد.
برخی از دلایلی که ممکن است هیستروسکوپی برای آن ها انجام شود عبارتند از:
- پولیپ ها و فیبروم ها: این روش می تواند این زائده ها را تشخیص داده و در صورت لزوم آن ها را بردارد. اگر پولیپ برداشته شود، به آن “هیستروسکوپی پولیپکتومی” گفته می شود و در مورد فیبروم، “هیستروسکوپی میومکتومی”.
- چسبندگی های رحمی (سندرم آشرمن): این چسبندگی ها می توانند باعث تغییر در الگوی قاعدگی یا ناباروری شوند. این روش کمک می کند تا محل چسبندگی شناسایی و برطرف شود.
- سپتوم رحمی: نوعی ناهنجاری مادرزادی در ساختار رحم که ممکن است علت سقط های مکرر یا ناباروری باشد و با این روش قابل تشخیص و درمان است.
موارد دیگر کاربرد هیستروسکوپی
علاوه بر موارد بالا، پزشک ممکن است Hysteroscopy را در شرایط زیر نیز تجویز کند:
- بررسی علت سقط مکرر یا ناباروری.
- یافتن موقعیت IUD (وسیله جلوگیری از بارداری داخل رحمی) در صورت جابجایی یا عدم خروج آن.
- بررسی و برداشت باقی مانده های جفت پس از زایمان طبیعی یا سزارین.
چه کسانی می توانند هیستروسکوپی انجام دهند؟
تصمیم گیری درباره انجام Hysteroscopy بر اساس بررسی سابقه پزشکی و وضعیت سلامت عمومی فرد انجام می شود. اگرچه این روش برای بسیاری از زنان ایمن و مؤثر است، اما در برخی موارد خاص نباید انجام شود، از جمله:
- اگر باردار هستید.
- اگر دچار عفونت لگنی یا رحمی هستید.
در چنین شرایطی، پزشک ممکن است گزینه های درمانی جایگزین را پیشنهاد دهد.
جزئیات درمان با هیستروسکوپی
هیستروسکوپی چه زمانی باید انجام شود؟
اگر سیکل قاعدگی شما منظم باشد، پزشک معمولا توصیه می کند که هیستروسکوپی را در هفته ی اول پس از پایان قاعدگی انجام دهید. در این زمان، دیواره ی رحم کمترین ضخامت را دارد و پزشک می تواند نمای واضح تری از داخل رحم داشته باشد. اما اگر چرخه های قاعدگی تان نامنظم هستند، باید زمان مناسب انجام این روش را با پزشکتان هماهنگ کنید.
در صورتی که وارد دوران یائسگی شده اید، این عمل می تواند در هر زمانی از ماه انجام شود، چون دیگر قاعدگی ای در کار نیست.
پیش از هیستروسکوپی چه اتفاقی می افتد؟
پیش از انجام این عمل، پزشک مطمئن می شود که شما گزینه مناسبی برای این روش هستید، مراحل عمل را برایتان توضیح می دهد و به سؤالات احتمالی شما پاسخ می دهد. معمولا چند مرحله برای آمادگی لازم است:
- گرفتن شرح حال پزشکی کامل: پزشک از داروهایی که مصرف می کنید—including مکمل ها و ویتامین ها—سؤال می کند. اگر داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین مصرف می کنید، ممکن است نیاز باشد مصرف آن ها را موقتا قطع کنید.
- انجام معاینه فیزیکی و لگنی: همچنین ممکن است تست بارداری و در برخی موارد آزمایش خون یا سایر آزمایش های تشخیصی برای ارزیابی وضعیت عمومی بدن انجام شود.
- دستورالعمل های آمادگی: مثلا اینکه چه لباسی بپوشید، آیا نیاز به ناشتا بودن دارید، یا اینکه آیا کسی باید همراهتان باشد تا بعد از انجام هیستروسکوپی شما را به خانه برگرداند یا خیر.
در روز عمل هیستروسکوپی چه می شود؟
در روز عمل، از شما خواسته می شود مثانه خود را تخلیه کرده و لباس مخصوص بیمارستان بپوشید. ممکن است بسته به نوع عمل، بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی دریافت کنید. نوع بی حسی به این بستگی دارد که این روش در مطب انجام می شود یا بیمارستان، و آیا هم زمان با آن روش های دیگری هم انجام می شود یا خیر.
پس از اینکه روی تخت معاینه قرار گرفتید و پاها در وضعیت مناسب قرار گرفت، مراحل زیر انجام می شود:
- معاینه لگنی توسط پزشک
- باز کردن دهانه رحم برای ورود هیستروسکوپ
- وارد کردن هیستروسکوپ از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم
- تزریق محلول مایع از طریق هیستروسکوپ به داخل رحم که باعث باز شدن فضای داخلی و شفاف شدن تصویر می شود
- بررسی حفره رحم و دهانه لوله های فالوپ توسط نور دستگاه
- در صورت نیاز، ورود ابزارهای جراحی از داخل هیستروسکوپ برای برداشتن زائده ها یا بافت های غیرطبیعی
مدت زمان این عمل می تواند از 5 دقیقه تا بیش از یک ساعت متفاوت باشد. این روش تشخیصی معمولا زمان کمتری نیاز دارد، در حالی که اگر هم زمان درمان هم انجام شود یا روش های دیگری مانند لاپاراسکوپی همراهش باشد، زمان آن طولانی تر خواهد بود.
بعد از هیستروسکوپی چه انتظاری باید داشت؟
اگر در حین انجام عمل بی هوش شده اید، ممکن است لازم باشد چند ساعتی در بخش ریکاوری تحت نظر بمانید. بسیاری از افراد پس از این عمل احساس گرفتگی شبیه به درد قاعدگی یا خون ریزی خفیف دارند که معمولا در عرض چند روز برطرف می شود. گاهی ممکن است احساس ضعف یا تهوع خفیفی هم تجربه کنید، که طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
آیا بعد از هیستروسکوپی باید در بیمارستان بمانم؟
خیر. هیستروسکوپی جزو جراحی های کوچک و سرپایی محسوب می شود و معمولا نیاز به بستری شدن شبانه در بیمارستان ندارد. مگر در شرایط خاصی که مثلا واکنش غیرمنتظره ای به بیهوشی داده باشید، که در این صورت پزشک ممکن است تصمیم بگیرد برای احتیاط، شما را یک شب در بیمارستان نگه دارد.
مزایا و خطرات هیستروسکوپی
مزایای هیستروسکوپی چیست؟
- تشخیص و درمان هم زمان مشکلات رحمی در یک جلسه
- جراحی کم تهاجمی و دقیق که نیاز به برش باز ندارد
- امکان بررسی مستقیم داخل رحم با کمترین آسیب به بافت های اطراف
- کاهش زمان بهبودی نسبت به جراحی های باز
- کاهش عوارض و خطرات ناشی از جراحی های سنتی
آیا هیستروسکوپی روش ایمنی است؟
بله، هیستروسکوپی یکی از ایمن ترین روش های جراحی در زنان است. با این حال، مانند هر روش پزشکی دیگر، خطراتی هرچند نادر وجود دارد. عوارض احتمالی که در کمتر از ۱٪ موارد دیده می شود، عبارتند از:
- عفونت
- خون ریزی شدید
- ایجاد چسبندگی یا زخم داخل رحم
- آسیب به دهانه رحم، رحم، مثانه یا روده
- واکنش به ماده بیهوشی یا محلول گسترش دهنده ی رحم
با انتخاب پزشک متخصص و رعایت دقیق دستورالعمل های پیش و پس از عمل، احتمال بروز این عوارض بسیار کاهش می یابد.
دوران بهبودی و مراقبت های بعد از هیستروسکوپی
چقدر طول می کشد تا از هیستروسکوپی بهبود پیدا کنم؟
مدت زمان بهبودی بستگی به نوع هیستروسکوپی دارد؛ اگر فقط تشخیصی باشد، بهبودی ممکن است در کمتر از 24 ساعت حاصل شود. اما در مواردی که هیستروسکوپی درمانی انجام شده، احتمالا تا چند روز نیاز به مراقبت و استراحت خواهید داشت.
پزشکان معمولا توصیه می کنند که:
- تا دو هفته پس از عمل از شست وشوی واژن (دوش واژینال)، نزدیکی جنسی و استفاده از تامپون خودداری کنید.
- در این مدت استخر، وان داغ یا جکوزی نیز استفاده نشود.
- داروهای تجویزی، مخصوصا آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد درد را طبق دستور مصرف کنید.
پیروی از توصیه های پزشک نقش مهمی در جلوگیری از عوارض و تسریع بهبود دارد.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر پس از انجام هیستروسکوپی هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک یا مرکز درمانی تماس بگیرید:
- تب یا لرز
- درد شدید شکم که با داروهای معمولی تسکین پیدا نمی کند
- خون ریزی واژینال شدید که شبیه به قاعدگی های سنگین یا بیشتر از آن است
این علائم ممکن است نشانه ی وجود یک عارضه نادر باشند و بررسی فوری آن ها ضروری است.
هیستروسکوپی چقدر دردناک است؟
تجربه درد در هیستروسکوپی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. مطالعات نشان داده اند که عواملی مانند طول مدت عمل، اینکه آیا فرد قبلا زایمان طبیعی داشته یا نه، و میزان اضطراب پیش از عمل، در درک درد تأثیرگذار هستند.
اگر درباره ی میزان درد نگرانی دارید، قبل از عمل حتما با پزشک خود صحبت کنید. او می تواند اطلاعات دقیقی درباره ی نوع بی حسی یا بیهوشی که برای شما در نظر گرفته شده، ارائه دهد. آگاهی از این موارد می تواند به آرامش خاطر شما کمک کند.
آیا در زمان انجام هیستروسکوپی بیدار هستم؟
این موضوع بستگی به نوع بیهوشی یا بی حسی دارد. پزشک ممکن است از یکی از روش های زیر استفاده کند:
- بی حسی موضعی: فقط ناحیه ی کوچکی از بدن (مثلا دهانه رحم) بی حس می شود. این روش برای مدت کوتاهی مؤثر است و در مطب نیز قابل انجام است.
- بی حسی منطقه ای (مثلا اسپاینال): ناحیه ی وسیع تری از بدن (معمولا پایین تنه) بی حس می شود. اثر آن چند ساعت باقی می ماند.
- بیهوشی عمومی: در این حالت، شما کاملا در خواب خواهید بود و از روند عمل چیزی احساس نمی کنید.
اگر قرار است بیهوشی عمومی داشته باشید، معمولا نباید از چند ساعت قبل غذا یا مایعات مصرف کنید. پزشک زمان دقیق آن را به شما اطلاع خواهد داد.
آیا هیستروسکوپی جراحی سنگینی محسوب می شود؟
خیر. هیستروسکوپی درمانی معمولا به عنوان یک جراحی سبک و کم تهاجمی در نظر گرفته می شود. در اغلب موارد، نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست و فرد همان روز به خانه بازمی گردد.
برخلاف روش هایی که برای دسترسی به اندام های داخلی نیاز به باز کردن شکم دارند، هیستروسکوپی از طریق واژن انجام می شود و عوارض آن بسیار کمتر است.
آیا هیستروسکوپی همان کورتاژ است؟
خیر. گرچه هر دو روش به پزشک اجازه می دهند بافت هایی را از داخل رحم بردارند، اما تفاوت هایی مهم میان آن ها وجود دارد:
- در هیستروسکوپی، پزشک با استفاده از ابزارهای دقیق و با دید مستقیم می تواند زائده ها یا ناهنجاری ها را با دقت بالا بردارد.
- در کورتاژ (D&C)، پزشک از یک ابزار برای تراشیدن آرام لایه داخلی رحم استفاده می کند تا بافت را برای بررسی های پاتولوژیک جمع آوری کند. در این روش دید مستقیم به رحم وجود ندارد.
بسته به شرایط، پزشک ممکن است از یکی یا ترکیبی از این روش ها استفاده کند.
آیا باید نگران هیستروسکوپی باشم؟
به هیچ وجه. هیستروسکوپی در حال حاضر یکی از ایمن ترین روش های تشخیصی و درمانی در حوزه ی بیماری های زنان است. این روش کم تهاجمی است، نیاز به برش ندارد و معمولا با کمترین عوارض همراه است.
تنها کافی است که اطلاعات کافی از پزشک خود دریافت کرده و آمادگی های لازم را رعایت کنید تا تجربه ای آرام و موفق از این روند درمانی داشته باشید.
سخنی از نی نی تینی
هیستروسکوپی این امکان را فراهم می کند تا پزشک تان بتواند مشکلاتی مثل خون ریزی های غیرطبیعی، فیبروم، پولیپ یا ناباروری را به شکل مؤثر تشخیص داده و درمان کند. برای آماده سازی بهتر، حتما درباره موارد زیر از پزشک خود سؤال کنید:
- عمل چقدر زمان می برد؟
- دوره ی نقاهت چقدر است؟
- آیا هم زمان با هیستروسکوپی، روش دیگری مثل لاپاراسکوپی نیز انجام خواهد شد؟
آگاهی کامل از روند عمل، به شما کمک می کند تا با خیال آسوده تری به استقبال این تجربه بروید.
اگر تجربه ای از انجام هیستروسکوپی داشته اید یا سؤالی ذهن تان را مشغول کرده، در بخش دیدگاه ها با ما در میان بگذارید. با به اشتراک گذاری تجربه هایتان، می توانید به مادران و بانوانی که در شرایط مشابه هستند، آرامش و آگاهی بیشتری بدهید.
