بارداری می تواند باعث تغییراتی در وضعیت آسم شما شود، آسم بیماری ای است که در آن راه های تنفسی شما تنگ می شود و تنفس را دشوار می سازد. حدود 40 درصد از افراد در دوران بارداری علائم بدتری را تجربه می کنند. با همکاری پزشک و تدوین یک برنامه درمانی مناسب، می توان احتمال بروز عوارض آسم در بارداری را کاهش داد. دوری از عوامل محرک آسم و استفاده صحیح از داروها به کنترل این بیماری کمک می کند. خوشبختانه، درمان هایی مانند اسپری های تنفسی (اینالِرها) معمولا در دوران بارداری بی خطر هستند.
آسم در بارداری چیست؟
آسم در بارداری یک بیماری مزمن و طولانی مدت است که باعث تنگ و باریک شدن راه های هوایی شده و تنفس را دشوار می کند. تنگی نفس در بارداری حتی در زنانی که آسم ندارند هم پدیده ای رایج است. حال تصور کنید در کنار این وضعیت طبیعی، آسم هم داشته باشید احساس نفس تنگی شدیدتر خواهد بود. آسم در بارداری می تواند علائمی مانند خس خس سینه، سرفه های مکرر و احساس فشار یا تنگی در قفسه سینه به همراه داشته باشد.
در چنین شرایطی، نگرانی نه فقط بابت سلامت خودتان، بلکه درباره سلامت جنین هم کاملا طبیعی است؛ مخصوصا اگر فکر کنید ممکن است جنین اکسیژن کافی دریافت نکند.
اگر دچار آسم هستید و باردار شده اید، بسیار مهم است که درمان های خود را ادامه دهید تا از بروز حملات یا تشدید بیماری جلوگیری شود. آسم کنترل نشده می تواند برای شما و جنین خطراتی جدی ایجاد کند.
اما خبر خوب این است که اگر طبق برنامه درمانی تان پیش بروید و داروها را به درستی مصرف کنید، دلیلی وجود ندارد که نتوانید یک بارداری سالم و نوزادی سالم داشته باشید.
آیا بارداری آسم را تشدید می کند؟
ممکن است آسم در بارداری بدتر شود، اما این موضوع کاملا بستگی به شرایط فردی شما دارد. پژوهش های اخیر نشان داده اند که حدود 40 درصد از زنان باردار، در این دوران با تشدید علائم آسم مواجه می شوند. اکثر کسانی که علائمشان شدیدتر می شود، پیش از بارداری نیز آسم شدیدی داشته اند، نه آسم خفیف یا متوسط. در مقابل، 60 درصد دیگر یا هیچ تغییری در علائم خود احساس نمی کنند یا حتی شاهد بهبود آن هستند.
بر اساس تحقیقات:
- تشدید آسم در بارداری معمولا بین هفته 29 بارداری تا هفته 36 بارداری رخ می دهد.
- اگر آسم در بارداری بهبود پیدا کند، این روند معمولا به تدریج و در طول بارداری اتفاق می افتد.
- در اغلب موارد، علائم آسم در زمان زایمان و هنگام دردهای زایمانی بدتر نمی شوند.
- تغییرات آسم معمولا ظرف سه ماه اول پس از تولد نوزاد به حالت اولیه بازمی گردد.
- افرادی که در بارداری های قبلی تغییراتی در شدت علائم آسم خود تجربه کرده اند، احتمال زیادی دارد که در بارداری های بعدی نیز همان روند را ببینند.
آیا آسم در بارداری برای جنین خطرناک است؟
آسم در بارداری می تواند در صورت کنترل نشدن، برای جنین خطرناک باشد. این نکته بسیار مهم است: مدیریت هر بیماری در دوران بارداری برای سلامت مادر و جنین حیاتی است. آسم درمان نشده می تواند سطح اکسیژن خون مادر را کاهش دهد، که به نوبه خود ممکن است میزان اکسیژن دریافتی جنین را نیز کم کند. این وضعیت می تواند خطر عوارض بارداری را افزایش دهد.
بیشتر زنانی که با وجود آسم در بارداری دچار مشکل می شوند، کسانی هستند که نمی دانند چطور بیماری خود را کنترل کنند یا نگران هستند که مصرف داروها به جنین آسیب بزند و بنابراین خودسرانه داروهایشان را قطع می کنند.
در حالی که قطع دارو بدون مشورت با پزشک، خطرات بیشتری برای جنین دارد تا مصرف داروهای تأییدشده و مطمئن. پس، اگر درمان را به درستی پیگیری کنید، شانس زیادی برای داشتن یک بارداری طبیعی و تولد نوزادی سالم خواهید داشت.
آسم در بارداری چقدر شایع است؟
حدود 3 تا 8 درصد از زنان باردار به آسم مبتلا هستند. این بیماری شایع ترین بیماری تنفسی است که پزشکان در دوران بارداری با آن مواجه می شوند.
علائم و دلایل آسم در بارداری
علائم آسم در بارداری چیست؟
علائم آسم در بارداری با علائم معمول آسم تفاوتی ندارند. ممکن است این علائم دائمی باشند و نیاز به مراقبت مداوم داشته باشند، یا ممکن است به صورت حملات ناگهانی بروز پیدا کنند، طوری که در یک لحظه حال تان خوب است و لحظه ای بعد دچار تنگی نفس شدید می شوید.
شایع ترین علائم شامل موارد زیر هستند:
- تنگی نفس
- سرفه (به ویژه در شب ها)
- احساس فشار، درد یا تنگی در قفسه سینه
- خس خس سینه (صدای نازک یا خشن هنگام نفس کشیدن که نشانه بسته بودن نسبی راه های هوایی است)
آنچه در دوران بارداری تفاوت دارد، شدت این علائم است. ممکن است علائم در دوران بارداری بهتر شوند، بدتر شوند یا بدون تغییر باقی بمانند.
چه عواملی باعث آسم در بارداری می شوند؟
بارداری خودش باعث آسم نمی شود. اما تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با بارداری می توانند باعث تغییر در نحوه بروز آسم شوند یا شدت آن را افزایش دهند. تغییراتی که بر تنفس تأثیر می گذارند عبارت اند از:
- افزایش اندازه رحم: با رشد جنین، رحم بزرگ تر می شود و دیافراگم (ماهیچه ای که نقش اصلی در نفس کشیدن دارد) را به سمت بالا فشار می دهد. این وضعیت می تواند حرکت دیافراگم را محدود کرده و نفس کشیدن عمیق را دشوارتر کند.
- افزایش هورمون های بارداری: بالا رفتن برخی هورمون ها مثل پروژسترون می تواند سینوس ها را خشک کرده و باعث التهاب آن ها شود. این موضوع ممکن است منجر به گرفتگی بینی شود که تنفس را سخت تر می کند. همچنین پروژسترون باعث افزایش سرعت تنفس نیز می شود.
- افزایش ضربان قلب: قلب برای رساندن خون کافی به مادر و جنین، باید سریع تر کار کند. این کار اضافه ممکن است احساس خستگی یا تنگی نفس ایجاد کند.
اگر قبلا آسم نداشته اید ولی ناگهان دچار تنگی نفس شدید، این موضوع ممکن است به تغییرات طبیعی دوران بارداری مربوط باشد. البته در برخی موارد، زنانی که آسم خفیف و تشخیص داده نشده دارند، در دوران بارداری متوجه علائم آن می شوند، زیرا این تغییرات جسمی باعث تشدید بیماری می شوند.
در هر صورت، برای تشخیص دقیق باید با پزشک مشورت کنید.
عوارض آسم در بارداری و زایمان
آیا آسم باعث بروز عوارض در بارداری یا زایمان می شود؟
در صورتی که آسم به درستی مدیریت نشود، می تواند خطر ابتلا به برخی عوارض دوران بارداری را افزایش دهد. همچنین، افرادی که به آسم شدید مبتلا هستند بیشتر از کسانی که آسم خفیف یا متوسط دارند در معرض این عوارض قرار می گیرند.
از جمله عوارض احتمالی آسم کنترل نشده در بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پره اکلامپسی: یک اختلال خطرناک در فشار خون که می تواند به اندام های بدن آسیب برساند و برای جنین نیز خطرناک باشد.
- زایمان زودرس: تولد نوزاد قبل از هفته ۳۷ بارداری که ممکن است منجر به مشکلات رشد و سلامت شود.
- کوچک بودن جنین نسبت به سن بارداری یا وزن کم هنگام تولد: این نوزادان ممکن است به دلیل رشد ناکامل اندام ها با چالش های سلامتی روبه رو شوند.
حتی اگر آسم شما خفیف یا متوسط باشد، داشتن یک برنامه درمانی مشخص برای پیشگیری و کنترل حملات آسمی می تواند خطر عوارض را برای شما و جنین کاهش دهد.
چه عواملی خطر بروز عوارض ناشی از آسم را در بارداری افزایش می دهند؟
برخی عوامل می توانند احتمال تشدید آسم در بارداری افزایش دهند:
- استعمال سیگار
- عدم مصرف منظم داروهای آسم یا نادیده گرفتن برنامه درمانی
- داشتن اضافه وزن (شاخص توده بدنی بین 25 تا 29 ) یا چاقی (BMI بالاتر از 30)
تشخیص آسم در بارداری
آسم چگونه در بارداری تشخیص داده می شود؟
اغلب افراد قبل از بارداری تشخیص آسم را دریافت می کنند. با این حال، روند تشخیص آسم در دوران بارداری تفاوتی با زمان های دیگر ندارد، فقط در نظر گرفته می شود که تست ها برای شما و جنین بی خطر باشند.
روش های تشخیصی شامل موارد زیر است:
- بررسی شرح حال پزشکی و علائمی که دارید و زمان تشدید آن ها
- معاینه فیزیکی
- اسپیرومتری: آزمایشی که جریان هوای ورودی و خروجی در ریه ها را اندازه گیری می کند
در برخی موارد، پزشک برای رد سایر بیماری های مرتبط با تنفس، ممکن است آزمایش خون یا تصویربرداری نیز درخواست کند.
درمان و مدیریت آسم در بارداری
چگونه می توان آسم را در دوران بارداری درمان کرد؟
شما باید طبق برنامه درمانی خود پیش بروید و داروهای آسم را طبق دستور مصرف کنید. پزشک داروهایی را انتخاب می کند که هم برای شما و هم برای جنین ایمن باشند.
مدیریت صحیح آسم به این معناست که:
- در طول روز هیچ یا علائم بسیار کمی داشته باشید
- در شب بدون علائم تنفسی بخوابید
- بتوانید فعالیت های روزمره را بدون مشکل انجام دهید
- کمتر نیاز به استفاده از اسپری تسکین دهنده (rescue inhaler) داشته باشید
- عملکرد ریه هایتان در حالت طبیعی یا نزدیک به طبیعی باشد
برنامه درمانی خود را با پزشک تنظیم کنید
بسیاری از پزشکان توصیه می کنند قبل از باردار شدن یک ویزیت مشاوره ای داشته باشید تا درباره روش های مدیریت آسم در دوران بارداری صحبت کنید. در این جلسه می توانید درباره داروهای لازم، تغییرات احتمالی پس از بارداری و میزان ایمنی آن ها بپرسید.
پس از باردار شدن نیز باید به طور منظم با پزشک درباره کنترل آسم مشورت کنید.
وضعیت خود را پایش کنید
پایش شرایط خود و جنین، بخش مهمی از مدیریت آسم در بارداری است. پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- بررسی تنفس و عملکرد ریه ها با آزمایش هایی مثل اسپیرومتری در مطب یا بیمارستان
- در صورت لزوم، اندازه گیری روزانه جریان بازدمی (با دستگاه peak flow meter) در خانه
- بررسی سلامت و رشد جنین با سونوگرافی های دوره ای
- اگر آسم متوسط یا شدید باشد یا کنترل نشده باشد، پس از هفته ۳۲ بارداری، آزمایش های بیشتری مثل تست بدون استرس (non-stress test) برای بررسی ضربان قلب جنین انجام می شود
از عوامل تحریک کننده آسم پرهیز کنید
عوامل محرک می توانند باعث شروع حمله آسم شوند. شناسایی این عوامل و دوری از آن ها در دوران بارداری اهمیت ویژه ای دارد. محرک های رایج عبارت اند از:
- دود سیگار
- فضولات حشرات (مثل سوسک یا موش)
- بوی مواد شیمیایی (مثل پاک کننده ها)
- عطرهای تند و قوی
- گرد و غبار
- بیماری هایی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا
- موی حیوانات خانگی
- استرس
- گرده گیاهان
- کپک ها
داروهای آسم را طبق برنامه مصرف کنید
داروهای آسم که در دوران بارداری بی خطر و مؤثر هستند، در قالب های مختلفی مانند اسپری های استنشاقی و داروهای خوراکی (قرص و شربت) عرضه می شوند.
پزشک هنگام تجویز دارو در بارداری موارد زیر را در نظر می گیرد:
- داروهایی که سابقه طولانی استفاده ایمن در دوران بارداری دارند
- داروهایی که بر اساس شدت آسم شما بیشترین اثر را دارند
- داروهای مناسب برای هر سه ماهه بارداری
بیشتر افراد می توانند داروهای قبلی خود را در دوران بارداری، زایمان و حتی شیردهی ادامه دهند.
چشم انداز و پیش آگهی
آینده مادران مبتلا به آسم در دوران بارداری چگونه است؟
مادرانی که آسم دارند، نسبت به افرادی که به این بیماری مبتلا نیستند، اندکی بیشتر در معرض عوارض بارداری هستند. اما نکته مهم اینجاست: اگر آسم شما به خوبی مدیریت نشود، این خطر به مراتب بیشتر خواهد بود.
برای همین است که پایبندی به برنامه درمانی در تمام طول بارداری اهمیت بسیار زیادی دارد. داروهایتان را بدون مشورت با پزشک متوقف نکنید.
پیشگیری
چطور می توانم خطر عوارض آسم در دوران بارداری را کاهش دهم؟
بهترین راه برای کاهش خطر، پیروی دقیق از برنامه درمانی شماست. این برنامه شامل موارد زیر می شود:
- پرهیز از عوامل محرک آسم (مثل گردوغبار، دود، استرس و …)،
- مصرف منظم داروهای تجویز شده.
بسیاری از خانم ها در دوران بارداری مصرف داروهای آسم را به دلیل نگرانی درباره اثر آن بر جنین، متوقف می کنند.
اما واقعیت این است که مدیریت ضعیف آسم خطر بیشتری برای جنین دارد تا عوارض جانبی داروهای رایج.
پزشک شما داروهایی را برایتان انتخاب می کند که هم مؤثر باشند و هم در دوران بارداری بی خطر.
چه سؤالاتی را باید از پزشکم بپرسم؟
در مراجعه های پزشکی، پرسیدن این سؤالات می تواند بسیار کمک کننده باشد:
- چه تخصص هایی (آلرژی، ایمنی شناسی و غیره) در مدیریت آسم من نقش دارند؟
- آیا نیاز است داروهایم تغییر کند یا دوز آن ها تنظیم شود؟
- هر چند وقت یک بار باید برای بررسی آسمم مراجعه کنم؟
- چطور آسم را در خانه پیگیری کنم؟
- چه علائمی به معنای اورژانس است و باید سریع مراجعه کنم؟
سخنی از نی نی تینی
اگر بخواهید بارداری موفقی داشته باشید، مراقبت از خودتان مهم ترین نکته است چه آسم داشته باشید و چه نه.
با پزشک زنان و زایمان خود درباره تأثیر آسم بر بارداری تان صحبت کنید و برنامه ای برای مدیریت آن تدوین نمایید.
پایبندی به این برنامه نه تنها به سلامت خودتان، بلکه به تولد نوزادی سالم هم کمک زیادی می کند.
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه بارداری همراه با آسم را داشته اید؟
چه راهکارهایی برای کنترل بهتر علائم در این دوران به کار بردید؟
اگر دارویی استفاده کرده اید که اثربخش و بی خطر بوده، لطفا در بخش نظرات با سایر مادران به اشتراک بگذارید.
پاسخ شما ممکن است به مادری کمک کند که همین حالا نگران سلامتی خود و فرزندش است.
