بایدها و نبایدهای مصرف رتینول در بارداری

رتینول یکی از ترکیبات پرکاربرد در محصولات مراقبت از پوست است که به راحتی در داروخانه ها و فروشگاه های آرایشی بهداشتی در دسترس قرار دارد. بسیاری از خانم ها بدون هیچ نگرانی از کرم ها یا سرم های حاوی رتینول استفاده می کنند، اما آیا این ماده در دوران بارداری بی خطر است؟

اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، بهتر است پیش از مصرف هرگونه محصول پوستی حاوی رتینول در بارداری، اطلاعات دقیق تری درباره اش داشته باشید. در ادامه این مقاله به بررسی کامل رتینول در بارداری و جایگزین های ایمن آن می پردازیم.

رتینول چیست و چگونه عمل می کند؟

رتینول یکی از زیرگروه های رتینوئیدهاست که از ویتامین A استخراج می شود. برخلاف رتینوئیدهایی مانند ایزوترتینوئین که تنها با نسخه پزشک در دسترس هستند، رتینول در بسیاری از محصولات پوستی بدون نسخه یافت می شود.

این ترکیب معمولا در کرم ها، ژل ها، سرم ها و لوسیون ها به کار می رود و به دلیل اثرات ضدپیری و ضدجوش محبوبیت زیادی دارد.

رتینول با تحریک تولید کلاژن و الاستین در لایه میانی پوست (درم) به کاهش چین و چروک ها کمک می کند و پوست بالغ را صاف تر و شاداب تر نشان می دهد. همچنین، با لایه برداری ملایم سطح پوست، سلول های مرده، آلودگی ها و باکتری ها را از بین می برد و به بهبود جوش ها کمک می کند.

رتینوئیدهای خوراکی و سندرم رتینوئید جنینی

یکی از مهم ترین هشدارها در مورد مصرف رتینول در بارداری، مربوط به نوع خوراکی آن هاست. مصرف داروهایی مانند ایزوترتینوئین (که با نام های تجاری مختلفی مانند آکوتان، عرضه می شوند) در دوران بارداری به شدت ممنوع است.

این داروها که برای درمان جوش های کیستی تجویز می شوند، ممکن است باعث بروز سندرم رتینوئید جنینی شوند؛ اختلالی جدی که با ناهنجاری های شدید مادرزادی همراه است.

آیا استفاده از رتینول در بارداری مجاز است؟

پاسخ کوتاه این است: خیر، توصیه نمی شود.

اگرچه ویتامین A ماده ای ضروری برای رشد جنین است و در عملکرد بینایی، ایمنی بدن و رشد استخوان ها نقش دارد، اما مصرف بیش از حد آن ( چه از طریق خوراکی و چه پوستی ) می تواند منجر به مسمومیت با ویتامین A شود.

حتی زمانی که رتینول به صورت موضعی روی پوست استفاده می شود، بخشی از آن از طریق پوست جذب شده و وارد جریان خون می شود. این ماده می تواند از جفت عبور کرده و به جنین منتقل شود.

بدن مقادیر اضافی ویتامین A را دفع نمی کند، بلکه در بافت چربی و کبد ذخیره می کند و این موضوع می تواند خطرناک باشد، به ویژه برای جنینی که هنوز مراحل رشدش کامل نشده است.

به همین دلیل، بیشتر پزشکان توصیه می کنند رتینول در بارداری استفاده نشود.این توصیه حتی ممکن است به دوران پیش از بارداری (در زمان تلاش برای باردار شدن) و دوران شیردهی نیز تعمیم داده شود.

در صورت استفاده از رتینول در بارداری چه کنم؟

اگر پیش از اطلاع از خطرات، از محصولات حاوی رتینول در بارداری استفاده کرده اید، نگران نباشید. معمولا مقدار رتینولی که در کرم ها یا سرم ها وجود دارد، آن قدر بالا نیست که بتواند آسیبی جدی به جنین وارد کند، به ویژه اگر استفاده از آن محدود و کوتاه مدت بوده باشد.

اما بهتر است با پزشک یا مامای خود در این باره مشورت کنید. او می تواند با توجه به شرایط شما تصمیم بگیرد که آیا بررسی بیشتری لازم است یا خیر.

در هر حال، برای اطمینان خاطر، بهتر است باقی مانده ی محصولات حاوی رتینول را کنار بگذارید یا به بعد از دوران بارداری موکول کنید.

چرا استفاده از رتینول در بارداری ممکن است خطرناک باشد؟

اگرچه رتینول موجود در محصولات پوستی بدون نسخه، به تنهایی باعث نقص های مادرزادی نشده، اما هم خانواده های آن در گروه داروهای خوراکی، مانند ایزوترتینوئین، علنا با خطر سندرم رتینوئید جنینی (FRS) در ارتباط هستند.

این سندرم ممکن است مشکلات متعددی برای جنین ایجاد کند، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تأخیر در رشد پیش از تولد یا در دوران نوزادی
• ناهنجاری های صورت و جمجمه مانند شکاف کام یا فاصله زیاد بین چشم ها
• ناهنجاری گوش مثل گوش های کوچک، پایین تر از حد معمول یا حتی نبود گوش و کاهش شنوایی
• اختلالات سیستم عصبی مرکزی از جمله تجمع مایع در مغز (هیدروسفالی)
• نارسایی های یادگیری و اختلال رشد ذهنی
• اندازه کوچک غیرطبیعی سر (میکروسفالی)
• نقص های قلبی
• اختلالات غدد حیاتی مانند غدد فوق کلیوی، تیموس و پاراتیروئید

با توجه به این خطرات ثابت شده در مورد رتینوئیدهای خوراکی، پزشکان ترجیح می دهند در مورد مصرف رتینول در بارداری به طور موضعی نیز محتاطانه عمل کنند و مصرف آن را در دوران بارداری منع کنند، حتی اگر هنوز میزان دقیق خطر آن مشخص نباشد.

جایگزین های ایمن رتینول در بارداری

خوشبختانه، اگر به دنبال مراقبت از پوست خود در دوران بارداری هستید، گزینه های ایمن و مؤثری به جای رتینول وجود دارند که می توانید از آن ها استفاده کنید. این ترکیبات نه تنها بی خطرند، بلکه به بهبود بافت و ظاهر پوست در این دوران نیز کمک می کنند.

برخی از جایگزین های مطمئن برای رتینول در بارداری عبارت اند از:

• گلیکولیک اسید
  این ماده نوعی آلفا هیدروکسی اسید (AHA) است که با لایه برداری ملایم، به پاک سازی پوست از سلول های مرده کمک می کند. همچنین در کاهش جوش ها مؤثر است و می تواند ظاهر پوست را شاداب تر کند.
• آزلائیک اسید
  ترکیبی ضدالتهاب و آنتی باکتریال است که برای درمان آکنه، لک های پوستی و قرمزی مفید است. این ماده معمولا توسط متخصصان پوست برای خانم های باردار تجویز می شود، زیرا ایمن و کم عارضه است.
• هیالورونیک اسید
  اگر نگران خشکی پوست یا چین وچروک های سطحی هستید، هیالورونیک اسید انتخابی عالی است. این ماده با جذب آب، پوست را مرطوب و لطیف نگه می دارد.
• مرطوب کننده های طبیعی و گیاهی
  کرم ها و لوسیون هایی که حاوی چای سبز، آلوئه ورا یا کره شی (شی باتر) هستند، به نرمی و تغذیه پوست کمک می کنند و گزینه هایی ایمن به جای رتینول در بارداری به شمار می روند.

نکته مهم:
پیش از استفاده از هر محصول پوستی جدید، حتما ترکیبات تشکیل دهنده آن را با دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که برای دوران بارداری بی خطر است. بهتر است در صورت تردید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

از چه زمانی می توان دوباره از رتینول استفاده کرد؟

هنوز به طور قطعی مشخص نیست که استفاده از رتینول در دوران شیردهی کاملا بی خطر باشد یا نه. به همین دلیل، توصیه می شود در دوران شیردهی نیز از مصرف رتینول خودداری کنید.

اگر نوزادتان را شیر نمی دهید، می توانید پس از پایان بارداری و با نظر پزشک استفاده از رتینول را از سر بگیرید. بسیاری از مادران ترجیح می دهند تا زمانی که بدن به حالت طبیعی بازگردد، صبر کنند و سپس به آرامی روتین مراقبت از پوست قبلی خود را بازسازی کنند.

سخنی از نی نی تینی

استفاده موضعی از رتینول ممکن است باعث افزایش سطح ویتامین A در بدن شود. در موارد استفاده از رتینول در بارداری، این مسئله می تواند آسیب های جدی به جنین وارد کند.

مصرف خوراکی رتینوئیدها مانند ایزوترتینوئین نیز به شدت خطرناک تر است و می تواند به سندرم رتینوئید جنینی (FRS) منجر شود. این سندرم با مشکلات جدی رشدی، جسمی و ذهنی در نوزاد همراه است.

از آنجا که هنوز میزان دقیق و ایمن رتینول در بارداری مشخص نشده، اغلب پزشکان توصیه می کنند که خانم های باردار و شیرده از مصرف محصولات حاوی رتینول پرهیز کنند.

سلامت جنین اولویت اصلی شماست، و خوشبختانه جایگزین های ایمن و مؤثری برای مراقبت از پوست در دوران بارداری وجود دارد.