کیست درموئید تخمدان

کیست درموئید تخمدان نوعی توده خوش خیم است که حاوی بافت های کاملا رشد یافته ای مانند پوست، مو و حتی دندان است. با اینکه این نوع کیست سرطانی نیست، اما در صورتی که رشد کند یا دچار پارگی شود، می تواند برای سلامت فرد خطراتی ایجاد کند. پزشک متخصص زنان می تواند با بررسی کیست، درباره ضرورت خارج سازی آن تصمیم گیری کند، به ویژه اگر خطر آسیب رساندن به تخمدان یا پیچ خوردگی تخمدان وجود داشته باشد.

کیست درموئید تخمدان چیست و چگونه درمان می شود؟

کیست درموئید تخمدان یک کیسه حاوی مایع است که بافت هایی مثل مو، پوست، دندان یا حتی بخش هایی از سیستم عصبی را در خود جای داده است. برخلاف سایر کیست های تخمدان که معمولا در اثر نوسانات هورمونی چرخه قاعدگی به وجود می آیند، این نوع کیست منشأ متفاوتی دارد. کیست های درموئید از دسته ای از بافت های جنینی به وجود می آیند که در محل نادرستی از بدن مانند تخمدان رشد می کنند.

اگرچه کیست درموئید تخمدان معمولا خوش خیم است، اما در برخی موارد، به خصوص زمانی که اندازه اش بزرگ می شود، می تواند باعث بروز عوارض جدی شود. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است جراحی خارج سازی کیست را پیشنهاد کند.

در اصطلاح پزشکی، این کیست ها را تراتومای کیستیک بالغ (Mature Cystic Teratoma) نیز می نامند.

چه کسانی ممکن است دچار کیست درموئید تخمدان شوند؟

هر فردی که تخمدان دارد، ممکن است در طول زندگی خود دچار کیست درموئید شود. جالب است بدانید که این کیست ها معمولا از زمان تولد در بدن فرد وجود دارند، اما اغلب تا زمانی که فرد به طور اتفاقی تحت سونوگرافی یا تصویر برداری قرار نگیرد، کشف نمی شوند.

برای مثال، بسیاری از خانم ها در زمان بارداری و هنگام انجام سونوگرافی های روتین از وجود این کیست مطلع می شوند. بنابراین، ممکن است سال ها بدون هیچ علامتی وجود داشته باشد و به طور کاملا اتفاقی کشف شود.

شیوع کیست درموئید تخمدان چقدر است؟

کیست های درموئید تخمدان شایع ترین نوع تومور خوش خیم سلول های زایای تخمدان هستند. در واقع، در دوران بارداری نیز، این کیست ها بیشتر از سایر انواع تومورهای تخمدانی مشاهده می شوند.

بر اساس آمارها، حدود یک سوم از تومورهای خوش خیم شناسایی شده در دوران بارداری از نوع کیست درموئید تخمدان هستند. همچنین، در حدود 10 تا 15 درصد موارد، این کیست ها به طور هم زمان در هر دو تخمدان ظاهر می شوند.

کیست درموئید تخمدان چه تأثیری روی بدن می گذارد؟

این کیست ها زمانی نگران کننده می شوند که باعث بروز عوارضی در بدن شوند. هر چه اندازه کیست بزرگ تر باشد، احتمال بروز مشکل نیز بیشتر خواهد بود. مهم ترین عوارضی که ممکن است ایجاد شوند عبارتند از:

• پیچ خوردگی تخمدان (Torsion): اگر کیست درموئید خیلی بزرگ شود، می تواند باعث چرخش تخمدان شود. این چرخش ممکن است مانع رسیدن خون به تخمدان شود و در صورت عدم درمان، منجر به از بین رفتن تخمدان شود.
• پارگی کیست (Rupture): در مواردی، کیست ممکن است پاره شده و محتویات خود را وارد حفره شکمی کند. بدن در بسیاری از موارد می تواند این مواد را جذب کند، اما در برخی موارد، ممکن است منجر به عفونت جدی شده و نیاز به مداخله فوری پزشکی داشته باشد.
• تحول بدخیم (سرطانی شدن): کمتر از 2 درصد از کیست های درموئید تخمدان می توانند سرطانی شوند. با این حال، اگر فردی بالای 45 سال باشد، یا کیستش خیلی سریع رشد کند، یا قطر آن بیش از 10 سانتی متر باشد، احتمال خطر بیشتر می شود.

در چنین شرایطی، پزشک با بررسی دقیق، تصمیم می گیرد که آیا برداشتن کیست ضروری است یا نه.

علائم کیست درموئید تخمدان چیست؟

بسیاری از کیست های درموئید هیچ علامتی ندارند، مگر اینکه خیلی بزرگ شوند. در صورت بروز علائم، معمولا شامل احساس درد، فشار یا سنگینی در ناحیه شکم یا لگن هستند.

در برخی موارد نادرتر، این علائم ممکن است ظاهر شوند:

• حالت تهوع
• استفراغ
• یبوست
• کاهش یا تغییر اشتها
• درد هنگام نزدیکی (مقاربت جنسی)

دلایل ایجاد کیست درموئید تخمدان چیست؟

کیست های درموئید تخمدان معمولا قبل از تولد شکل می گیرند. در واقع، برخی از سلول هایی که قرار بوده به پوست، مو، اعصاب و سایر بافت ها تبدیل شوند، به شکل غیرطبیعی رشد می کنند. هنوز مشخص نیست که چه عاملی باعث این رشد غیرمعمول می شود.

این سلول ها به بافت های کامل مانند مو، پوست، دندان، اعصاب و حتی بافت مغزی تبدیل می شوند. سپس این بافت ها در کنار هم جمع شده و توده ای خوش خیم را در تخمدان تشکیل می دهند.

جالب است بدانید که غدد چربی ساز (مثل غدد عرق) هم می توانند در داخل کیست شکل بگیرند. این غدد ماده ای چرب به نام سبوم تولید می کنند که باعث بزرگ تر شدن کیست می شود. البته رشد کیست به طور معمول کند است و بیشتر در سنین باروری (حدود 15 تا 45 سالگی) اتفاق می افتد.

چرا در کیست درموئید مو و دندان وجود دارد؟

این کیست ها از سلول های زایا (Germ cells) به وجود می آیند. این سلول ها همان هایی هستند که بعدها به سلول های تخمک یا اسپرم تبدیل می شوند. این سلول ها سه لایه دارند که در دوران رشد جنینی، به بافت های مختلف بدن تبدیل می شوند:

• لایه بیرونی (اِکتودرم): تبدیل به پوست، مو، دندان و غدد عرق می شود.
• لایه میانی (مِزودرم): به ماهیچه ها و بافت های پیوندی تبدیل می شود.
• لایه داخلی (اِندودرم): تبدیل به روده ها و اندام های داخلی می شود.

در برخی موارد، این لایه ها به طور غیرطبیعی رشد کرده و بافت های بالغ (مانند مو، دندان و پوست) را تشکیل می دهند و همه این ها در داخل یک کیست جمع می شوند.

تشخیص و آزمایش ها

چگونه کیست درموئید تخمدان تشخیص داده می شود؟

از آنجایی که اغلب این نوع کیست ها علائم خاصی ندارند، معمولا هنگام انجام تصویربرداری های روتین (مثلا سونوگرافی) به طور تصادفی کشف می شوند. پزشک شما ممکن است طی سونوگرافی شکمی یا واژینال متوجه وجود این کیست شود. کیست های درموئید ظاهری منحصربه فرد دارند و معمولا به راحتی از طریق تصویربرداری قابل شناسایی هستند. سونولوژیست های با تجربه (افرادی که تفسیر سونوگرافی را انجام می دهند) می توانند تقریبا در 100٪ موارد این کیست ها را تشخیص دهند.

در موارد نادر، برای شفاف سازی بیشتر از تصویربرداری ام آر آی (MRI) نیز استفاده می شود. MRI می تواند جزئیات دقیق تری از ساختار درونی کیست در اختیار پزشک بگذارد، به ویژه اگر اطلاعات حاصل از سونوگرافی کافی نباشد.

مدیریت و درمان

آیا کیست درموئید تخمدان نیاز به جراحی دارد؟

خیر، همیشه نیاز به جراحی نیست. پزشک فقط در صورتی تصمیم به برداشتن کیست می گیرد که:

• اندازه کیست بزرگ تر از حدود 5 سانتی متر باشد؛
• کیست باعث بروز علائم شده باشد؛
• احتمال سرطانی شدن آن وجود داشته باشد.

آیا کیست درموئید خود به خود از بین می رود؟

خیر. برخلاف برخی از انواع دیگر کیست های تخمدان، کیست های درموئید به خودی خود از بین نمی روند. تنها راه حذف آن، جراحی است.

درمان کیست درموئید چگونه انجام می شود؟

درمان به معنای برداشتن کیست است و در موارد نادر، ممکن است تخمدان نیز برداشته شود. نوع درمان بستگی به شدت کیست و همچنین برنامه شما برای بارداری در آینده دارد.

دو روش رایج جراحی عبارت اند از:

• کیستکتومی تخمدان (Ovarian Cystectomy): در این روش فقط بخش دارای کیست از تخمدان خارج می شود، در حالی که بقیه تخمدان سالم باقی می ماند. این روش برای حفظ باروری بسیار مناسب است.
• اووفورکتومی (Oophorectomy): در این روش کل تخمدان همراه با کیست برداشته می شود.

اکثر کیست های درموئید با روش لاپاراسکوپی (جراحی با برش های کوچک در شکم) برداشته می شوند. اگر کیست خیلی بزرگ باشد یا هر دو تخمدان درگیر شده باشند، ممکن است از روش لاپاراتومی (جراحی با برش بازتر) استفاده شود.

پزشک شما با توجه به شرایط اختصاصی شما، بهترین گزینه جراحی را پیشنهاد خواهد داد.

پیش آگهی

افراد دارای کیست درموئید تخمدان، چه انتظاری باید داشته باشند؟

پزشک تان ممکن است پیشنهاد جراحی بدهد، به ویژه اگر خطر ترکیدن کیست یا پیچ خوردگی تخمدان وجود داشته باشد. اگر کیست کوچک و بدون علائم باشد، ممکن است فقط نیاز به پیگیری و سونوگرافی منظم داشته باشید.

آیا کیست های درموئید بعد از جراحی دوباره رشد می کنند؟

در اکثر موارد، جراحی درمان قطعی است. تنها حدود 3 تا 4 درصد از کیست های درموئید پس از جراحی دوباره ایجاد می شوند.

پیشگیری

چگونه می توان از ایجاد کیست درموئید جلوگیری کرد؟

متأسفانه، هیچ راهی برای پیشگیری از کیست درموئید وجود ندارد. این کیست ها از قبل از تولد شکل می گیرند و عوامل محیطی یا سبک زندگی بر آن ها تأثیر نمی گذارند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

علاوه بر ویزیت های منظم برای بررسی کیست، اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید در ناحیه شکم (معمولا در سمت راست پایین)
• تهوع یا استفراغ
• سرگیجه
• خونریزی
• تب

این علائم ممکن است نشانه ترکیدن کیست یا پیچ خوردگی تخمدان باشند که نیاز به رسیدگی فوری دارند.

سخنی از نی نی تینی

شاید شنیدن اینکه درون بدن تان کیستی وجود دارد که شامل مو یا پوست است، عجیب یا حتی نگران کننده باشد. اما خبر خوب این است که این توده ها خوش خیم هستند. تشخیص کیست به پزشک این فرصت را می دهد که آن را زیر نظر بگیرد یا در صورت نیاز، آن را خارج کند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود. اگر نگرانی یا سؤالی دارید، حتما با پزشک خود صحبت کنید.

سوالات متداول