کبد چرب در بارداری یک بیماری نادر اما بسیار جدی است که منجر به تجمع چربی در بافت کبد در دوران بارداری می شود. این وضعیت به طور ناگهانی و بدون پیش بینی رخ می دهد و هیچ راهی برای پیشگیری قطعی از آن وجود ندارد، اما نیازمند درمان فوری است تا از بروز عوارض خطرناک و تهدیدکننده حیات جلوگیری شود.در این مقاله در مورد خطرات کبد چرب در بارداری و مدیریت آن در این دوران توضیح خواهیم داد.
کبد چرب حاد بارداری چیست؟
کبد چرب حاد بارداری که با نام علمی AFLP (Acute Fatty Liver of Pregnancy) شناخته می شود، یکی از اختلالات نادر و اورژانسی دوران بارداری است که ممکن است منجر به نارسایی کبد و سایر عوارض شدید در بدن شود. این بیماری زمانی رخ می دهد که مقدار زیادی چربی در سلول های کبدی جمع می شود. درمان فوری و به موقع این بیماری حیاتی است و معمولا شامل زایمان سریع و خارج کردن جنین و جفت می باشد.
شیوع کبد چرب در بارداری چقدر است؟
کبد چرب حاد بارداری بسیار نادر است. به طور میانگین، از هر 10000 تا 20000 بارداری، یک مورد به این بیماری دچار می شود. با این حال، به دلیل خطرات جدی آن، باید در هر مادر بارداری که علائم مشکوک دارد، مورد بررسی قرار گیرد.
علائم و نشانه های کبد چرب در بارداری
چه علائمی ممکن است در کبد چرب بارداری بروز کند؟
این بیماری معمولا در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می شود؛ به طور میانگین در هفته 36 بارداری تشخیص داده می شود، اما ممکن است زودتر یا حتی تا زمان زایمان نیز بروز کند.
برخی از شایع ترین علائم عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- درد شکمی، به ویژه در قسمت بالای سمت راست شکم (ناحیه کبد)
- احساس خستگی شدید
- احساس ناخوشی عمومی و بی حالی
- بی اشتهایی
- عطش زیاد و غیرعادی
- یرقان (زردی پوست و سفیدی چشم ها)
- گیجی یا اختلال در تمرکز
نکته مهم: علائم این بیماری می توانند شبیه به بسیاری از اختلالات دیگر در بارداری باشند. بنابراین اگر هر یک از این نشانه ها را دارید، فورا با پزشک یا ماما مشورت کنید. کبد چرب بارداری یک وضعیت اورژانسی است و تأخیر در درمان می تواند پیامدهای جدی داشته باشد.
علت بروز کبد چرب در بارداری چیست؟
علت دقیق این بیماری هنوز کاملا مشخص نیست. به طور طبیعی، کبد وظیفه ی شکستن و تجزیه اسیدهای چرب را بر عهده دارد. در AFLP، به دلیل اختلال در این فرآیند، چربی در کبد تجمع می یابد و عملکرد طبیعی آن را مختل می کند.
در صورت عدم درمان، این وضعیت می تواند منجر به آسیب شدید و حتی مرگ شود.
آیا کبد چرب در بارداری می تواند ژنتیکی باشد؟
مطالعات نشان می دهند که کبد چرب در بارداری ممکن است ریشه ژنتیکی داشته باشد. یکی از عوامل مهم در این زمینه، کمبود آنزیمی به نام LCHAD (لانگ چین 3-هیدروکسی آسیل کوآ دهیدروژناز) است.
این کمبود یک بیماری ژنتیکی اتوزوم مغلوب محسوب می شود، یعنی باید هر دو والد، ناقل ژن معیوب باشند تا نوزاد به آن مبتلا شود. در این وضعیت، جنین نمی تواند اسیدهای چرب را تجزیه کند و این اسیدها از طریق جفت وارد جریان خون مادر شده و باعث تجمع چربی در کبد او می شوند.
عوامل خطر ابتلا به کبد چرب در بارداری
با اینکه AFLP اغلب به صورت ناگهانی و بدون علائم قبلی رخ می دهد، برخی شرایط می توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- بارداری اول
- بارداری دوقلو یا چندقلویی
- بارداری پسر
- ابتلا به دیابت بارداری
- ابتلا به کلستاز داخل کبدی بارداری (نوعی اختلال کبدی)
- پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
- چاقی یا اضافه وزن قبل از بارداری
توجه: حتی اگر مادر همه ی این عوامل را داشته باشد، باز هم نمی توان با قطعیت پیش بینی کرد که دچار AFLP خواهد شد یا نه. این بیماری هم غیرقابل پیش بینی است و هم قابل پیشگیری نیست.
عوارض کبد چرب در بارداری
اگر کبد چرب بارداری به موقع تشخیص داده نشود و تحت درمان فوری قرار نگیرد، می تواند عوارض جدی و مرگباری را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نارسایی کبد
- نارسایی کلیه
- اختلال در عملکرد ریه ها
- عفونت های شدید سیستمیک
- خونریزی های شدید و کنترل نشده
در مواردی، این وضعیت نیاز به بستری در بخش مراقبت های ویژه (ICU) دارد و حتی ممکن است پیوند کبد مورد نیاز باشد.
تشخیص کبد چرب در بارداری چگونه انجام می شود؟
تشخیص سریع و دقیق AFLP بسیار مهم است. تأخیر در شناسایی آن ممکن است منجر به نارسایی چند ارگان بدن شود.
روش های تشخیصی عبارتند از :
- بیوپسی کبد (نمونه برداری): دقیق ترین راه تشخیص است، اما در دوران بارداری ممکن است خطرناک باشد.
- آزمایش خون: پزشک با بررسی آنزیم های کبدی بالا رفته، قند خون پایین، آمونیاک و اسید اوریک بالا و نارسایی کلیه یا اختلال در لخته شدن خون می تواند به AFLP مشکوک شود.
- تصویربرداری: سونوگرافی یا سی تی اسکن (CT) برای بررسی وضعیت کبد و تأیید تشخیص استفاده می شود.
درمان و مدیریت کبد چرب در بارداری
تنها راه مؤثر درمان AFLP، زایمان فوری است. پزشک متخصص بارداری شما توصیه می کند هر چه زودتر جنین و جفت خارج شوند تا فشار از روی کبد برداشته شود.
بعد از زایمان، در بسیاری از موارد، کبد به صورت خودبه خود شروع به ترمیم و بازیابی عملکرد طبیعی خود می کند.
چشم انداز و پیش آگهی بیماری کبد چرب در بارداری
اگر دچار کبد چرب در بارداری شوم، چه انتظاری باید داشته باشم؟
در صورت ابتلا به کبد چرب حاد بارداری، باید زایمان فوری انجام شود تا از عوارض شدیدتر پیشگیری شود. معمولا عملکرد کبد مادر طی 10 روز پس از زایمان به حالت طبیعی بازمی گردد.
با این حال، ممکن است نیاز باشد چند روز تا چند هفته در بیمارستان بستری بمانید تا مقادیر آنزیم های کبدی و سایر شاخص های آزمایشگاهی به سطح نرمال برسند.
آیا احتمال ابتلای مجدد به کبد چرب در بارداری های آینده وجود دارد؟
پاسخ قطعی برای این سؤال وجود ندارد. با اینکه AFLP نادر است، اما اگر سابقه آن را داشته اید، احتمال تکرار مجدد آن منتفی نیست. پزشک شما ممکن است آزمایش های ژنتیکی برای بررسی وجود اختلال در متابولیسم اسیدهای چرب تجویز کند. همچنین توصیه می شود در بارداری های آینده توسط یک متخصص طب مادر و جنین تحت نظر قرار بگیرید.
چه بلایی سر جنین می آید؟
شدت بیماری AFLP در مادر می تواند اثر مستقیمی بر سلامت جنین داشته باشد. در موارد شدیدتر، جنین نیز در معرض خطر قرار می گیرد.
برخی از نوزادان ممکن است پس از تولد دچار مشکلاتی مانند:
- هیپوگلیسمی غیرکتوتیک (نوعی اختلال در تجزیه آمینواسیدها)
- کاردیومیوپاتی اتساعی (بزرگ شدن عضله قلب)
- نوروپاتی یا اختلالات عصبی
در مجموع، اگرچه جنین هم در معرض خطر است، اما خطر اصلی بیشتر متوجه مادر است.
پیشگیری از کبد چرب در بارداری
آیا راهی برای جلوگیری از AFLP وجود دارد؟
متأسفانه خیر. این بیماری بسیار نادر است و هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری یا پیش بینی قطعی آن وجود ندارد. تنها اقدام مؤثر، مراقبت دقیق، بیان کامل سوابق پزشکی و پیگیری علائم در دوران بارداری است.
زندگی با AFLP
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر در دوران بارداری علائم غیرطبیعی دارید، بهتر است در اولین فرصت به پزشک یا مامای متخصص بارداری مراجعه کنید. صداقت در بیان علائم و سوابق پزشکی، بهترین راه برای دریافت مراقبت مناسب است.
علائمی که نیاز به مراجعه فوری دارند عبارتند از:
- درد مداوم شکم یا لگن
- خستگی شدید یا احساس ناخوشی
- تهوع و استفراغ پایدار
- سردردهای مزمن یا مقاوم به دارو
چه سؤالاتی از پزشک بپرسم؟
اگر پزشک شما AFLP را تشخیص داد، ممکن است سؤالاتی ذهن تان را مشغول کند. برخی از پرسش های مفید:
- آیا نیاز فوری به زایمان دارم؟
- آیا جان من یا نوزادم در خطر است؟
- آیا AFLP به خودی خود بهبود می یابد؟
- چه درمان هایی برایم نیاز است؟
- آیا در بارداری های آینده دوباره به این بیماری مبتلا می شوم؟
- دلیل بروز این بیماری در من چه بوده است؟
سخنی از نی نی تینی
کبد چرب در بارداری (AFLP) یک بیماری نادر اما بسیار خطرناک است که در دوران بارداری بروز می کند. چون قابل پیش بینی یا پیشگیری نیست، لازم است در دوران بارداری با پزشک خود درباره ی سوابق سلامت، علائم و نشانه ها گفت وگو کنید. این کار کمک می کند تا در صورت بروز مشکلات احتمالی، سریع تر تشخیص داده شده و درمان مناسب انجام شود.
آیا شما یا یکی از اطرافیان تان تجربه ای درباره کبد چرب در بارداری داشته اید؟ لطفا تجربه یا پرسش خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا به آگاهی دیگر مادران کمک کنیم. همچنین اگر سؤالی درباره پیگیری وضعیت کبد یا عملکرد جنین دارید، خوشحال می شویم آن را بشنویم و پاسخ دهیم.
