واکسن اچ پی وی (HPV) نوعی واکسن ایمن و مؤثر است که از بدن در برابر ابتلا به برخی ویروس های خطرناک پاپیلوما انسانی محافظت می کند. این ویروس ها اغلب از طریق تماس پوستی در روابط جنسی منتقل می شوند و می توانند باعث ایجاد سرطان دهانه رحم، واژن، فرج (وولو)، آلت تناسلی مردانه، مقعد و گلو شوند.
این واکسن همچنین از بروز زگیل تناسلی نیز پیشگیری می کند. به همین دلیل واکسن HPV برای افراد بین 9 تا 45 سال توصیه می شود. در این مقاله در مورد انواع این واکسن توضیح خواهیم داد.
آشنایی با ویروس HPV
ویروس پاپیلوما انسانی (HPV) یکی از شایع ترین عفونت های مقاربتی است که از طریق تماس پوستی منتقل می شود. حدود 40 نوع مختلف از این ویروس وجود دارد که از طریق رابطه جنسی قابلیت انتقال دارند. جالب است بدانید که حدود 80 درصد از افراد فعال از نظر جنسی در طول زندگی خود به یکی از انواع HPV مبتلا می شوند.
در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن می تواند این ویروس را از بین ببرد. اما در برخی افراد، عفونت از بین نمی رود و ممکن است در بلندمدت منجر به بروز سرطان یا زگیل تناسلی شود.
به همین دلیل است که دریافت واکسن اچ پی وی بسیار مهم است. این واکسن از شما در برابر ابتلا به این ویروس ها، پیش از تماس با آن ها، محافظت می کند.
واکسن HPV برای چه چیزی استفاده می شود؟
واکسنی مثل گارداسیل به شما کمک می کند تا از ابتلا به انواع خاصی از ویروس HPV که می توانند منجر به سرطان یا زگیل تناسلی شوند، جلوگیری کنید. این نکته مهم است: واکسن نقش پیشگیری دارد، نه درمان. یعنی اگر قبلا به نوعی از HPV مبتلا شده اید، واکسن نمی تواند آن عفونت را درمان کند.
با این حال، هنوز هم می تواند شما را از انواعی که هنوز در معرض شان قرار نگرفته اید، محافظت کند. این انواع شامل دو دسته هستند:
- انواع پرخطر (High-Risk): می توانند به سرطان منجر شوند.
- انواع کم خطر (Low-Risk): معمولا سرطان زا نیستند، اما ممکن است باعث بروز زگیل تناسلی شوند که دردسرساز و مسری اند.
بیماری هایی که واکسن HPV می تواند از آن ها جلوگیری کند:
- سرطان دهانه رحم
- سرطان واژن
- سرطان فرج (وولو)
- سرطان آلت تناسلی
- سرطان مقعد
- سرطان گلو (نواحی پشت دهان و گلو)
- زگیل تناسلی
نکته مهم این است که همه واکسن های HPV اثر مشابهی ندارند. سه نوع واکسن وجود دارد که هرکدام در برابر انواع خاصی از ویروس HPV مؤثر هستند.
آشنایی با انواع واکسن HPV
گارداسیل-9 (Gardasil-9)
از سال 1396 (2017 میلادی)، واکسن گارداسیل-9 تنها واکسن اچ پی وی است که در ایالات متحده مورد استفاده قرار می گیرد و کامل ترین پوشش را در برابر ویروس های HPV ارائه می دهد.
این واکسن از بدن در برابر موارد زیر محافظت می کند:
- HPV نوع 16 و 18: این دو نوع بیشترین خطر سرطان زایی را دارند و مسئول 70% سرطان های دهانه رحم، 90% سرطان های مقعدی و بخش قابل توجهی از سرطان های ناحیه تناسلی و گلو هستند.
- HPV نوع 31، 33، 45، 52 و 58: این پنج نوع، مسئول 20% دیگر از موارد سرطان دهانه رحم هستند.
- HPV نوع 6 و 11: این دو نوع اگرچه کم خطر هستند و باعث سرطان نمی شوند، اما 90% زگیل های تناسلی را ایجاد می کنند.
در واقع، واکسن گارداسیل-۹ نه تنها از ابتلا به سرطان های مهم پیشگیری می کند، بلکه از شما در برابر زگیل های تناسلی نیز محافظت می کند و از دردسرهای روحی و جسمی آن پیشگیری می شود.
گارداسیل (Gardasil)
گارداسیل اولین واکسن HPV بود که در سال 1385 (2006 میلادی) مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را دریافت کرد.
گارداسیل شما را در برابر موارد زیر محافظت می کند:
- HPV نوع 16 و 18 (که باعث سرطان می شوند)
- HPV نوع 6 و 11 (که باعث زگیل تناسلی می شوند)
اما برخلاف گارداسیل-9، این واکسن پوشش کاملی در برابر سایر انواع سرطان زای HPV ندارد. بنابراین، گارداسیل-9 می تواند تا 90% از خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد، در حالی که گارداسیل اصلی فقط 70% از این خطر را کاهش می دهد.
سرواریکس (Cervarix)
سرواریکس که در سال 1388 (2009 میلادی) تأیید شد، فقط در برابر ویروس های پرخطر HPV مؤثر است.
این واکسن در برابر موارد زیر محافظت می کند:
- HPV نوع 16 و 18
اما این واکسن، برخلاف گارداسیل، هیچ گونه محافظتی در برابر زگیل های تناسلی ندارد.
چه افرادی نباید واکسن HPV بزنند؟
اگر در یکی از دسته های زیر قرار دارید، ممکن است دریافت واکسن HPV برای شما مناسب نباشد:
- زنان باردار: به دلیل نبود مطالعات کافی درباره ایمنی این واکسن در دوران بارداری، توصیه می شود واکسن را پس از زایمان دریافت کنید. البته اگر بدون اطلاع از بارداری، واکسن را دریافت کردید، جای نگرانی نیست؛ زیرا تا به امروز گزارشی مبنی بر آسیب زایی واکسن در بارداری ثبت نشده است.
- کسانی که واکنش آلرژیک داشته اند: اگر قبلا به دوز قبلی واکسن اچ پی وی یا یکی از مواد تشکیل دهنده ی آن واکنش نشان داده اید، حتما به پزشک اطلاع دهید. به ویژه اگر به مخمر یا لاتکس حساسیت دارید، ممکن است در معرض واکنش های شدید باشید.
- افراد دچار بیماری متوسط یا شدید: اگر در حال حاضر به بیماری متوسط یا شدید مبتلا هستید، لازم است واکسیناسیون را تا بهبودی کامل به تعویق بیندازید.
روند تزریق واکسن HPV چگونه است؟
نحوه عملکرد واکسن
واکسن حاوی ویروس زنده نیست، بلکه حاوی پروتئین هایی شبیه به ویروس است که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن می شود تا آنتی بادی هایی علیه HPV تولید کند. در نتیجه، اگر بدن شما در آینده با ویروس واقعی تماس پیدا کند، این آنتی بادی ها جلوی عفونت را می گیرند.
برنامه زمانی تزریق واکسن
واکسیناسیون HPV به صورت سری تزریقات انجام می شود که تعداد آن ها بستگی به سن شروع واکسیناسیون دارد:
- از سن 9 تا 15 سالگی: فقط دو دوز واکسن کافی است. دوز دوم باید 6 تا 12 ماه پس از دوز اول تزریق شود. در این سن، سیستم ایمنی پاسخ قوی تری می دهد و محافظت طولانی مدت تری ایجاد می شود.
- سن 15 سال به بالا: به سه دوز واکسن نیاز است:
- دوز دوم: 1 تا 2 ماه پس از دوز اول
- دوز سوم: 6 ماه پس از دوز اول
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (ایمونوساپرس): صرف نظر از سن، باید برنامه سه دوزی را دنبال کنند.
فواید واکسن HPV چیست؟
واکسن اچ پی وی می تواند به طور مؤثری از ابتلا به سرطان ها و زگیل های تناسلی مرتبط با HPV جلوگیری کند. برای مثال:
- از سال 2006 که واکسن در دسترس زنان قرار گرفت، میزان سرطان دهانه رحم کاهش یافته است.
- موارد عفونت HPV و زگیل تناسلی تا بیش از 80% کاهش یافته اند.
هرچند مجوز واکسن برای مردان در آمریکا تا سال 2011 صادر نشد، اما نرخ واکسیناسیون مردان همچنان پایین است، در حالی که سرطان های حلق و گلو در این گروه رو به افزایش هستند. واکسن می تواند از سرطان های گلو، مقعد و آلت تناسلی مردان نیز جلوگیری کند.
چرا واکسن برای آقایان هم ضروری است؟
حتی اگر خودتان به سرطان دهانه رحم مبتلا نمی شوید، می توانید ناقل ویروس به شریک جنسی خود باشید و او را در معرض خطر قرار دهید. بنابراین، برای محافظت از خود و شریک جنسی تان، واکسیناسیون اهمیت بالایی دارد.
ماندگاری اثر واکسن HPV چقدر است؟
بسیاری از افراد می پرسند که آیا لازم است پس از چند سال، واکسن را تمدید یا دوز تقویتی دریافت کنند؟ پاسخ کوتاه: خیر.
تحقیقات نشان می دهند که واکسن ها سال ها پس از دریافت، همچنان ایمن و مؤثر باقی می مانند:
- گارداسیل (از 2006): حداقل 10 سال اثربخشی
- سرواریکس (از 2009): حداقل 10 سال اثربخشی
- گارداسیل-۹ (از 2014): حداقل 6 سال اثربخشی
و مطالعات همچنان ادامه دارد تا میزان ماندگاری دقیق تر مشخص شود.
عوارض جانبی واکسن HPV
واکسن اچ پی وی به طور کلی ایمن است، اما مانند هر واکسن دیگری، ممکن است عوارض خفیفی پس از تزریق ایجاد شود. برخی از این عوارض عبارت اند از:
- درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
- سردرد یا احساس خستگی
- درد عضلات یا مفاصل
- سرگیجه
- تب
- حالت تهوع
- واکنش های آلرژیک شدید (بسیار نادر)
خبر خوب اینکه هیچ گونه عوارض بلندمدتی از این واکسن گزارش نشده است.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کنیم؟
در صورت وجود هرگونه سؤال یا نگرانی درباره واکسن، حتما با پزشک خود مشورت کنید. اگر فرزندتان باید واکسینه شود یا اگر خودتان بالای 26 یا 45 سال دارید و واکسن نزده اید، از پزشک بپرسید که آیا این واکسن می تواند برایتان مفید باشد یا خیر.
اگر قبلا به HPV مبتلا شده ام، آیا باز هم باید واکسن بزنم؟
بستگی دارد. اگرچه واکسن نمی تواند ویروسی را که هم اکنون در بدن شماست درمان کند، اما می تواند از ابتلا به انواع دیگری که هنوز به آن ها آلوده نشده اید، جلوگیری کند. پزشک می تواند بر اساس سوابق جنسی شما درباره مزایای احتمالی راهنمایی تان کند.
آیا می توان در هر سنی واکسن HPV زد؟
طبق دستورالعمل فعلی، افراد تا سن 45 سالگی می توانند واکسن را دریافت کنند، البته تصمیم نهایی به وضعیت جنسی و سابقه فردی شما بستگی دارد. بهترین زمان برای تزریق، سنین 9 تا 12 سالگی است، پیش از آنکه فعالیت جنسی آغاز شده باشد.
اگر واکسن قدیمی را دریافت کرده ام، لازم است نوع جدید را هم بزنم؟
اگر قبلا گارداسیل یا سرواریکس را دریافت کرده اید، فعلا نیازی به تزریق گارداسیل-9 ندارید. چراکه واکسن های قبلی نیز شما را از انواع خطرناک HPV محافظت می کنند. در کنار آزمایش پاپ اسمیر و تست HPV، همین واکسن ها هم محافظت کافی را ارائه می دهند.
آیا پس از دریافت واکسن، هنوز نیاز به آزمایش پاپ اسمیر هست؟
بله، دریافت واکسن جایگزین آزمایش های غربالگری نمی شود. هیچ کدام از واکسن ها، محافظت 100% در برابر همه انواع HPV ایجاد نمی کنند. بنابراین، اگر دهانه رحم دارید، همچنان باید به طور منظم آزمایش پاپ اسمیر انجام دهید.
چرا برخی افراد از دریافت واکسن HPV صرف نظر می کنند؟
اگرچه واکسن HPV برای اغلب افراد ایمن و مؤثر است، برخی افراد تصمیم می گیرند آن را دریافت نکنند. دلایل این تصمیم متفاوت است و شامل موارد زیر می شود:
1- حساسیت یا آلرژی
برخی افراد به یکی از مواد تشکیل دهنده واکسن آلرژی دارند. برای مثال، حساسیت به مخمر یا لاتکس می تواند موجب واکنش های آلرژیک شود. در چنین مواردی، پزشک توصیه می کند که واکسن تزریق نشود تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
2- اطلاعات نادرست یا باورهای غلط
متأسفانه، درصدی از افراد به دلیل اطلاعات نادرست یا برداشت های اشتباه از دریافت واکسن خودداری می کنند. چند نمونه رایج از این باورهای غلط:
- فقط برای زنان است: بسیاری از مردان تصور می کنند که این واکسن فقط از سرطان دهانه رحم پیشگیری می کند، بنابراین آن را بی فایده می دانند. اما واقعیت این است که واکسن HPV از سرطان های گلو، آلت تناسلی، مقعد و زگیل تناسلی در مردان نیز جلوگیری می کند.
3- نگرانی والدین درباره مسائل جنسی فرزندان
برخی والدین یا سرپرستان به این دلیل که نگران رشد جنسی فرزندشان هستند، از تزریق واکسن به فرزندانشان اجتناب می کنند. آن ها نگرانند که واکسیناسیون فرزندشان را به شروع زودهنگام روابط جنسی تشویق کند.
اما باید بدانید که:
- تصمیم به شروع رابطه جنسی بسیار پیچیده تر از تزریق یک واکسن است.
- هیچ مطالعه ای نشان نداده که واکسن HPV باعث شروع زودهنگام روابط جنسی شود.
- در مقابل، مطالعات متعدد ثابت کرده اند که این واکسن از فرزند شما در بزرگسالی و هنگام ورود به روابط جنسی سالم محافظت می کند.
چرا واکسینه کردن فرزندتان، هدیه ای برای آینده اوست؟
واکسن HPV می تواند زندگی فرزند شما را نجات دهد. دریافت آن در سن مناسب (9 تا 12 سال) پیش از شروع فعالیت جنسی، بهترین شانس را برای محافظت کامل ایجاد می کند. این تصمیم نه تنها نشانه ای از آگاهی جنسی نیست، بلکه نشانه ای از عشق و آینده نگری والدین است.
سخنی از نی نی تینی
اگر تا به حال واکسن HPV نزده اید، بهتر است با پزشک خود درباره فواید آن مشورت کنید، مخصوصا اگر هنوز فعال جنسی نشده اید یا شریک جنسی جدیدی دارید. واکسن HPV نه تنها از سرطان های خطرناک پیشگیری می کند، بلکه سلامت جنسی شما و شریک تان را تضمین می کند.
آیا شما یا فرزندتان تجربه تزریق واکسن اچ پی وی را داشته اید؟ نظرات یا سؤالات خود را با ما در میان بگذارید. دانسته های شما می تواند به دیگران کمک کند تا انتخاب آگاهانه تری داشته باشند.
