افت قند خون در بارداری، واکنشی (Reactive hypoglycemia) که گاهی با عنوان افت قند خون پس از غذا نیز شناخته می شود، ممکن است در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی بدن رخ دهد. مصرف وعده های غذایی یا میان وعده های کوچک، منظم و مغذی می تواند به کنترل و تثبیت سطح قند خون کمک کند.
در طول بارداری، بدن شما دچار مجموعه ای از تغییرات پیچیده می شود. این تغییرات شامل نحوه هضم غذا، متابولیسم و تنظیم سطح قند خون نیز می شوند.
برای برخی مادران باردار، این تغییرات ممکن است منجر به بروز افت قند خون در بارداری شود. در واقع، افت قند خون واکنشی به حالتی گفته می شود که سطح گلوکز (قند) خون، پس از صرف غذا به شکل غیرمنتظره ای کاهش می یابد. در ادامه با علت ها، علائم و راه های رفع افت قند خون در بارداری آشنا می شویم.
درک بهتر افت قند خون در بارداری
نوسان سطح قند خون در طول روز طبیعی است، اما در افت قند خون واکنشی، این افت به شکل شدید و معمولا چند ساعت پس از صرف غذا رخ می دهد. هرچند این عارضه اغلب در افراد دیابتی دیده می شود، اما می تواند برای افرادی که دیابت ندارند نیز اتفاق بیفتد.
در دوران بارداری، این وضعیت می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله موارد زیر:
- تغییر در نحوه تنظیم گلوکز توسط بدن: جفت در دوران بارداری هورمون هایی تولید می کند که می توانند باعث مقاومت به انسولین شوند.
- افزایش تولید انسولین در بدن: برای حمایت از رشد جنین، بدن انسولین بیشتری تولید می کند تا با مقاومت به انسولین مقابله کند.
- تغییر در واکنش سلول ها به انسولین: در بارداری، بدن هورمونی به نام لاکتوژن جفتی انسانی (human placental lactogen) تولید می کند که می تواند حساسیت سلول ها به انسولین را کاهش دهد. حتی با افزایش سطح انسولین، این هورمون ممکن است تنظیم قند خون را مختل کند. در نتیجه، بدن ممکن است بیش از حد واکنش نشان دهد و سطح قند خون بیش از اندازه پایین بیاید.
عوارض افت قند خون در بارداری برای جنین
شایان توجه است که افت قند خون واکنشی در بارداری می تواند با برخی پیامدهای منفی برای نوزاد همراه باشد، از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش وزن هنگام تولد
- افزایش احتمال بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU)
- افزایش احتمال پایین بودن نمره APGAR (از جمله شاخص هایی مانند رنگ پوست، ضربان قلب، واکنش، فعالیت و تنفس) به زیر 7 که نشان دهنده نیاز به اقدامات پزشکی است
با این حال، با کنترل دقیق سطح قند خون، می توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد و سلامت مادر و جنین را حفظ نمود.
علت افت قند خون در بارداری و عوامل خطر
تنها باردار بودن می تواند خطر ابتلا به افت قند خون در بارداری را افزایش دهد. اما اگر قبل از بارداری مبتلا به دیابت باشید، احتمال بروز این حالت بیشتر می شود.
برخی عوامل خطر مهم برای افت قند خون واکنشی در دوران بارداری شامل موارد زیر است:
- ابتلا به دیابت نوع 1، نوع 2 یا دیابت بارداری
- قرار داشتن در سه ماهه اول بارداری
- سابقه افت قند خون قبل از بارداری
- رژیم غذایی نامنظم یا ناکافی
- ورزش بیش از حد بدون دریافت غذای کافی
- مصرف داروهای دیابت که قند خون را بیش از حد کاهش می دهند
- ابتلا به بیماری های متابولیکی خاص
- داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالا، یعنی اضافه وزن یا چاقی
- سابقه جراحی هایی مانند بای پس معده
علائم افت قند خون در بارداری
علائم معمولا چند ساعت پس از صرف غذا ظاهر می شوند. این علائم عبارتند از:
- اضطراب
- تحریک پذیری
- احساس بی قراری
- تعریق زیاد
- لرزش دست یا بدن
- سرگیجه
- سبکی سر
- ضربان قلب سریع
- تاری دید
- احساس گرسنگی شدید
- خستگی یا بی حالی
در موارد شدید، افت قند خون در بارداری می تواند علائم خطرناکی ایجاد کند، مانند:
- تشنج
- پرش عضلانی غیرارادی
- بیهوشی یا از دست دادن هوشیاری
تغییرات غذایی برای مدیریت سطح قند خون
رعایت اصول تغذیه ای مناسب، نقش کلیدی در رفع افت قند خون در بارداری دارد. برخی راهکارهای غذایی مفید شامل موارد زیر است:
- مصرف وعده های غذایی کوچک و مکرر
- کاهش مصرف قندهای ساده و فرآوری شده
- پخش کربوهیدرات ها در طول روز
- خوردن وعده های متعادل شامل کربوهیدرات، پروتئین و چربی
همچنین می توانید برخی مواد غذایی مفید را در رژیم خود بگنجانید، مانند مواردی که در ادامه اشاره می کنیم:
- کربوهیدرات های پیچیده مثل نان سبوس دار، جو دوسر، و سیب زمینی شیرین
- منابع پروتئینی کم چرب مانند تخم مرغ، گوشت سفید، و ماهی
- خوراکی های پرفیبر مانند میوه ها، سبزیجات و حبوبات
- غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین مانند سبزیجات سبز، عدس و لوبیا
سخنی از نی نی تینی
اگر باردار هستید و علائمی مانند سرگیجه، تحریک پذیری یا لرزش دارید، این موارد را نادیده نگیرید. افت قند خون در بارداری ممکن است جدی باشد، اما با تغذیه صحیح، وعده های منظم و پیگیری پزشکی می توان آن را به خوبی مدیریت کرد. پیشگیری همیشه بهتر از درمان است؛ پس خودتان و فرزندتان را در اولویت سلامت قرار دهید.
آیا شما یا یکی از اطرافیانتان در دوران بارداری با افت قند خون مواجه شده اید؟ چه راهکارهایی برای کنترل آن مؤثر بوده؟ تجربه های خودتان را با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید تا بتوانیم از هم یاد بگیریم.
