توکسوپلاسموز چیست؟
توکسوپلاسموز یک نوع عفونت است که توسط یک انگل به نام توکسوپلاسما گوندی ایجاد می شود. این انگل معمولا در بدن گربه ها زندگی می کند، اما می تواند به سایر حیوانات و حتی انسان ها نیز منتقل شود. گربه ها به ویژه گربه هایی که از گوشت خام تغذیه می کنند یا در فضای آزاد زندگی می کنند، بیشتر ناقل این انگل هستند.
این بیماری ممکن است در ظاهر ساده و بی خطر به نظر برسد، اما توکسوپلاسموز در بارداری می تواند خطراتی جدی به همراه داشته باشد.
آیا توکسوپلاسموز در بارداری خطرناک است؟
بسیاری از افراد حتی متوجه نمی شوند که به توکسوپلاسموز مبتلا شده اند، چون این بیماری اغلب بدون علامت است. بعد از ابتلا، انگل توکسوپلاسما معمولا به طور خاموش در بدن باقی می ماند و در بیشتر مواقع مشکلی ایجاد نمی کند.
اما در دوران بارداری این داستان متفاوت است. اگر خانمی هنگام بارداری یا کمی قبل از باردار شدن به این انگل مبتلا شود، ممکن است این عفونت از طریق جفت به جنین منتقل شود. انتقال این انگل می تواند خطراتی مانند سقط جنین، مرگ جنین در رحم (مرده زایی) و حتی آسیب های جدی برای نوزاد به همراه داشته باشد.
اگر شما مدت ها قبل از بارداری به این بیماری مبتلا شده باشید، بدن شما ایمنی لازم را پیدا کرده و این ایمنی می تواند از جنین شما در برابر خطرات توکسوپلاسموز محافظت کند.
اما اگر عفونت انگلی توکسوپلاسموز در بارداری یا درست قبل از آن اتفاق بیفتد، خطرات به طور جدی افزایش پیدا می کند. از جمله این خطرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش احتمال سقط جنین
- افزایش خطر مرده زایی
- مشکلات شدید برای سلامت نوزاد، مانند اختلالات چشمی و مغزی
پس اگر برایتان سؤال است که آیا توکسوپلاسموز در بارداری خطرناک است؟ پاسخ این است: بله، در صورت ابتلا در دوران بارداری می تواند بسیار جدی باشد.
توکسوپلاسموز در بارداری چگونه به وجود می آید؟
ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری معمولا از طریق مصرف غذاهای آلوده یا تماس با منابعی که حاوی انگل هستند رخ می دهد. برخی از راه های انتقال شامل موارد زیر است:
- خوردن گوشت خام یا نیم پز، به خصوص اگر گوشت هنوز ردّی از رنگ صورتی یا خون داشته باشد.
- مصرف گوشت های فراوری شده مثل سوسیس خشک، کالباس خام یا ژامبون دودی.
- خوردن صدف خام مثل حلزون دریایی، صدف یا گوش ماهی.
- نوشیدن شیر بز غیرپاستوریزه یا خوردن لبنیات تهیه شده از آن.
- تماس با گوسفندان یا بره های آلوده، به ویژه هنگام زایمان آن ها.
- خوردن میوه ها و سبزیجات شسته نشده که ممکن است با مدفوع گربه آلوده شده باشند.
- تماس مستقیم با مدفوع گربه (مثلا هنگام تمیز کردن ظرف خاک گربه) و سپس لمس غذا یا دهان.
یک نکته مهم: شما از طریق تماس با فرد مبتلا یا نوازش کردن گربه خانگی خود به توکسوپلاسموز مبتلا نمی شوید. گربه ها فقط در صورتی خطرناک هستند که با گوشت خام تغذیه شوند یا مدفوع آن ها چند روز در محیط بماند.
توکسوپلاسموز در بارداری چقدر شایع است؟
شاید برایتان سؤال باشد که ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری چقدر اتفاق می افتد؟ خوشبختانه احتمال ابتلا برای اولین بار در دوران بارداری نسبتا پایین است. برای مثال، در کشورهایی مثل انگلستان و ولز، در مجموع سالیانه حدود 350 نفر به توکسوپلاسموز تشخیص داده می شوند.
با این حال، با توجه به خطرات احتمالی برای جنین، باید همیشه مراقب باشید و اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرید.
چگونه می توان خطر ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری را کاهش داد؟
برای محافظت از خود و جنین در برابر توکسوپلاسموز در بارداری، به این توصیه ها عمل کنید:
کارهایی که باید انجام دهید:
- همیشه قبل از تهیه و مصرف غذا دست هایتان را به خوبی بشویید.
- بعد از تماس با گوشت خام یا شستن میوه و سبزی، دست ها، چاقوها و تخته های آشپزخانه را کامل بشویید.
- میوه ها و سبزیجات را با دقت و آب فراوان بشویید تا خاک و آلودگی احتمالی کاملا پاک شود.
- گوشت ها را کاملا بپزید و از مصرف گوشت نیم پز یا خام خودداری کنید.
- هنگام باغبانی حتما دستکش بپوشید و بعد از آن دست هایتان را خوب بشویید.
کارهایی که نباید انجام دهید:
- گوشت های خام یا نیم پز مثل سوسیس خشک یا ژامبون خام مصرف نکنید.
- از شیر بز غیرپاستوریزه و محصولات تهیه شده از آن دوری کنید.
- با گوسفندان یا بره های باردار تماس نداشته باشید.
اگر با گربه زندگی می کنید:
- حتما هنگام تعویض خاک گربه دستکش بپوشید و دستان خود را بعد از آن کاملا بشویید.
- در صورت امکان، از فرد دیگری بخواهید خاک گربه را هر روز عوض کند، چون مدفوع گربه بعد از چند روز عفونی می شود.
- به گربه خود گوشت خام ندهید.
- فراموش نکنید که تماس ساده با گربه یا نوازش آن باعث انتقال بیماری نمی شود.
توکسوپلاسموز در بارداری چه علائمی دارد؟
بیشتر افراد مبتلا به توکسوپلاسموز در بارداری هیچ علائمی ندارند و معمولا متوجه نمی شوند که به این بیماری دچار شده اند. اما در برخی موارد ممکن است علائم شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا ظاهر شود، مانند:
- تب و دمای بالای بدن
- درد بدن و خستگی
- سردرد
- حالت تهوع
- گلودرد
- تورم غدد لنفاوی (مثل زیر بغل یا گردن)
در موارد نادر، علائم شدیدتری دیده می شود:
- تاری دید
- اختلال در صحبت کردن
- مشکل در راه رفتن و بی تعادلی
- گیجی و سردرگمی
البته توجه داشته باشید که بروز این علائم لزوما به معنای ابتلا به توکسوپلاسموز در بارداری نیست. اگر چنین علائمی داشتید، حتما سریعا با پزشک، ماما یا مراکز مشاوره پزشکی تماس بگیرید.
چگونه توکسوپلاسموز در بارداری تشخیص داده می شود؟
عفونت توکسوپلاسموز در بارداری با آزمایش خون قابل شناسایی است. در مراقبت های معمول بارداری، این آزمایش به صورت روتین انجام نمی شود. اما اگر نگران هستید، می توانید از ماما یا پزشک خود درخواست انجام آزمایش خون کنید.
در برخی موارد خاص که فرد سیستم ایمنی ضعیفی دارد و علائم درگیری مغزی مانند کاهش سطح هوشیاری مشاهده می شود، ممکن است نیاز به انجام تصویربرداری مغزی باشد.
درمان توکسوپلاسموز در بارداری
داروها می توانند به بهبود شما کمک کرده و احتمال آسیب به جنین را کاهش دهند. ممکن است برای شما موارد زیر تجویز شود:
- آنتی بیوتیک
- داروی ضد انگل
- مکملی به نام کلسیم فولاتین که عملکردی مشابه اسید فولیک دارد (زیرا داروی ضد انگل می تواند جذب اسید فولیک را در بدن مختل کند و اسید فولیک برای رشد سالم جنین ضروری است.)
احتمال دارد لازم باشد این داروها را تا پایان بارداری مصرف کنید. در صورت شدت بیماری ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشید.
اگر من توکسوپلاسموز داشته باشم، احتمال انتقال آن به نوزادم چقدر است؟
ممکن است نوزاد شما اصلا آلوده نشود. خطر انتقال در ابتدای بارداری کمتر است اما با پیشرفت بارداری این احتمال افزایش می یابد. با این حال، عفونت در اوایل بارداری با افزایش خطر سقط جنین همراه است و اگر نوزاد در این مرحله آلوده شود، احتمال بروز مشکلات جدی بیشتر خواهد بود.
چگونه قبل از تولد می توان فهمید که نوزاد آلوده شده است؟
ممکن است پزشک شما انجام آمنیوسنتز را پیشنهاد کند. در این روش با یک سوزن نازک مقداری از مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) برداشته شده و برای بررسی عفونت آزمایش می شود.
آمنیوسنتز نمی تواند نشان دهد عفونت تا چه حد روی نوزاد تأثیر گذاشته است.
پزشک یا مامای شما درباره مزایا و خطرات احتمالی این آزمایش با شما صحبت خواهند کرد تا بتوانید تصمیم مناسبی بگیرید.
همچنین ممکن است برای بررسی وضعیت جنین، سونوگرافی به شما پیشنهاد شود. برخی از مشکلات مرتبط با توکسوپلاسموز ممکن است در سونوگرافی دیده شوند، اما اغلب نشانه ای مشاهده نمی شود.
توکسوپلاسموز چه تاثیری بر نوزاد دارد؟
پس از تولد، نوزاد برای بررسی عفونت آزمایش می شود و تمام معاینات معمول مانند معاینه فیزیکی نوزاد نیز انجام خواهد شد.
اگرچه این اطلاعات ممکن است نگران کننده باشند، اما به یاد داشته باشید که این مشکلات بسیار نادرند. تخمین زده می شود در اروپا، حدود 1 نوزاد از هر 1000 نوزادی که از مادر مبتلا به توکسوپلاسموز به دنیا می آیند، خود به این عفونت مبتلا باشند.
بیشتر نوزادانی که توکسوپلاسموز دارند در هنگام تولد سالم به نظر می رسند، اما بسیاری از آن ها ماه ها یا سال ها بعد دچار مشکلات زیر می شوند:
- عفونت های چشمی
- مشکلات شنوایی
- تشنج
- مشکلات یادگیری
- تأخیر در رشد
درمان می تواند احتمال بروز این مشکلات را کاهش دهد.
برخی از نوزادان هنگام تولد علائم عفونت شدید دارند، مانند:
- عفونت های چشمی
- بزرگ شدن کبد و طحال
- زردی پوست و چشم ها
- ذات الریه
نوزادانی که در اوایل بارداری آلوده می شوند، ممکن است دچار نابینایی یا سایر مشکلات رشدی شوند. متأسفانه برخی نوزادان مرده به دنیا می آیند یا چند روز پس از تولد فوت می کنند.
درمان نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز
اگر نوزاد شما به توکسوپلاسموز مبتلا باشد، ممکن است نیاز به مصرف دارو تا یک سالگی داشته باشد تا عفونت کاملا از بین برود.
نوزاد شما به طور منظم از نظر سلامت چشم و شنوایی بررسی خواهد شد. شایع ترین مشکل در درازمدت، عفونت چشمی به نام کوریورتینیت است که می تواند به طور دائمی به بینایی نوزاد آسیب برساند. در صورت وجود مشکلات چشمی، درمان توسط متخصص چشم انجام می شود.
آیا در صورت ابتلا به توکسوپلاسموز می توانم به نوزادم شیر بدهم؟
بله. انگل توکسوپلاسما هرگز در شیر انسان یافت نشده است.
شیردهی فواید زیادی برای نوزاد و مادر دارد. حتی اگر در هنگام شیردهی نوک سینه های شما ترک خورده یا خونریزی داشته باشد و مقداری خون وارد شیر شود، احتمال انتقال توکسوپلاسموز بسیار بعید است و تاکنون هیچ موردی از این طریق گزارش نشده است. اگر هنگام شیردهی دچار درد هستید، با پزشک، ماما یا بهورز خود صحبت کنید.
حتما به پزشک اطلاع دهید که در حال شیردهی هستید تا داروهای ایمن برای نوزاد برای شما تجویز شود.
آیا اگر دوباره باردار شوم، عفونت به نوزادم منتقل می شود؟
خیر، تا زمانی که سیستم ایمنی شما سالم باشد.
سخنی از نی نی تینی
توکسوپلاسموز در بارداری می تواند نگرانی هایی برای مادران ایجاد کند، اما خوشبختانه رعایت نکات ساده بهداشتی و انجام آزمایش های به موقع می تواند از بسیاری از مشکلات پیشگیری کند. اگرچه انتقال این عفونت به نوزاد امکان پذیر است، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می توان عوارض احتمالی را به حداقل رساند. به یاد داشته باشید که بیشتر نوزادانی که مادرشان در دوران بارداری به توکسوپلاسموز مبتلا شده اند، کاملا سالم به دنیا می آیند و حتی نوزادانی که آلوده شده اند، در صورت درمان به موقع، می توانند زندگی سالمی داشته باشند.
اگر شما هم تجربه ای درباره مراقبت های دوران بارداری یا مواجهه با بیماری هایی مثل توکسوپلاسموز دارید، خوشحال می شویم آن را با ما و سایر مادران به اشتراک بگذارید. سوالات خود را در قسمت نظرات بنویسید تا بتوانیم همراه شما باشیم و اطلاعات دقیق تری در اختیار شما قرار دهیم. با آگاهی، می توانیم دوران بارداری سالم تر و ایمن تری برای خود و فرزندانمان بسازیم.
