دستگاه داخل رحمی IUD

IUD چیست و چه کاربردی دارد؟

IUD که در زبان فارسی به آن «دستگاه داخل رحمی» یا «آی یو دی» گفته می شود، یک روش پیشگیری از بارداری طولانی مدت و قابل برگشت است. این وسیله کوچک و به شکل حرف T، توسط یک پزشک متخصص یا ماما داخل رحم قرار داده می شود. بسته به نوع IUD، این وسیله می تواند تا 10 سال یا حتی بیشتر از بارداری جلوگیری کند.

یکی از ویژگی های بسیار خوب IUD این است که اگر شما در آینده تصمیم به بارداری بگیرید، پزشک می تواند به راحتی آن را برای شما خارج کند و امکان بارداری مجدد فراهم خواهد شد.

IUD چگونه در رحم قرار می گیرد؟

زمانی که IUD در جای صحیح خود قرار می گیرد، بازوهای بالایی آن در قسمت بالای رحم قرار گرفته و نخ نازکی که به انتهای آن وصل است، کمی وارد واژن می شود. این نخ باعث می شود که پزشک هنگام معاینه، بتواند موقعیت IUD را بررسی کرده و در صورت نیاز، آن را خارج کند.

یکی از سوالات مهمی که بسیاری از خانم ها می پرسند این است:

IUD چگونه از بارداری جلوگیری می کند؟

تمام IUD ها با ایجاد یک واکنش دفاعی طبیعی در بدن کار می کنند و زمانی که در رحم قرار می گیرد، بدن آن را به عنوان یک جسم خارجی تشخیص می دهد و سیستم ایمنی وارد عمل می شود. این واکنش باعث التهاب کنترل شده ای در رحم می شود.

این التهاب، محیط رحم را برای اسپرم ها غیرقابل تحمل می کند. به این ترتیب اسپرم ها نمی توانند به لوله های فالوپ برسند تا تخمک را بارور کنند.

علاوه بر این، بسته به نوع IUD، مکانیسم های زیر هم وجود دارد:

• IUD مسی: این نوع باعث افزایش التهاب می شود و محیط رحم برای رشد جنین نامناسب می گردد. حتی اگر به طور نادر اسپرم به تخمک برسد و لقاح انجام شود، بستر رحم به شکلی تغییر می کند که جنین نتواند به دیواره رحم بچسبد.
• IUD هورمونی: این نوع هورمون پروژستین آزاد می کند. این هورمون، مخاط دهانه رحم را غلیظ می کند و حرکت اسپرم ها را دشوار می سازد. همچنین، هورمون پروژستین باعث نازک شدن دیواره رحم و در برخی موارد مانع تخمک گذاری می شود.

انواع IUD کدامند؟

به طور کلی دو نوع IUD وجود دارد:

• IUD مسی: مثل مدل پاراگارد، که یک سیم نازک مسی به دور آن پیچیده شده است. انتهای آن یک سر صاف و گرد دارد تا هنگام قرارگیری، به دهانه رحم آسیبی نرسد.
• IUD هورمونی: شامل انواعی مثل میرنا، لایلتا، کایلنا و اسکایلا است. این IUD ها حاوی هورمون پروژستین هستند که به تدریج در بدن آزاد می شود. میرنا و لایلتا کمی بزرگ تر از اسکایلا و کایلنا هستند و مقدار بیشتری از هورمون را آزاد می کنند.

همه انواع IUD به گونه ای طراحی شده اند که در سونوگرافی یا معاینات تصویربرداری به راحتی دیده شوند.

میزان استفاده از IUD چقدر است؟

طبق آمار جهانی، IUD دومین روش پرطرفدار پیشگیری از بارداری بعد از قرص های ضدبارداری است. حدود 23 درصد از زنان در سراسر جهان که از روش های جلوگیری استفاده می کنند، IUD را انتخاب کرده اند.

در ایران نیز طی سال های اخیر استفاده از آی یو دی به ویژه بین خانم هایی که به دنبال روش های مطمئن و بدون دردسر هستند، افزایش یافته است.

جالب است بدانید که در ایالات متحده، استفاده از IUD از 2 درصد در سال 2002 به 14 درصد در سال 2014 رسیده است که نشان دهنده محبوبیت رو به رشد این روش است.

چه افرادی نباید از IUD استفاده کنند؟

استفاده از آی یو دی برای همه مناسب نیست. اگر یکی از شرایط زیر را دارید، بهتر است از این روش استفاده نکنید:

• باردار هستید.
• دچار عفونت فعال مقاربتی هستید.
• در معرض بالای ابتلا به بیماری های مقاربتی قرار دارید.
• سرطان دهانه رحم یا سرطان رحم دارید.
• دچار خونریزی های غیرقابل توضیح واژینال هستید.

علاوه بر این:

• اگر به مس حساسیت دارید یا بیماری ویلسون (تجمع مس در بدن) دارید، نباید از IUD مسی استفاده کنید.
• اگر به بیماری شدید کبدی یا سرطان پستان مبتلا هستید یا در معرض خطر بالای سرطان پستان قرار دارید، نباید از IUD هورمونی استفاده کنید.

مدت زمان ماندگاری آی یو دی چقدر است؟

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای استفاده از آی یو دی ها بازه های زمانی مشخصی را تعیین کرده است:

• پاراگارد (Paragard): تا 10 سال جلوگیری از بارداری.
• میرنا (Mirena): تا 8 سال جلوگیری از بارداری.
• لایلتا (Liletta): تا 6 سال جلوگیری از بارداری.
• کایلنا (Kyleena): تا 5 سال جلوگیری از بارداری.
• اسکایلا (Skyla): تا 3 سال جلوگیری از بارداری.

با توجه به عواملی مانند سن و وضعیت سلامتی شما، ممکن است پزشکتان توصیه کند که بتوانید مدت طولانی تری از آی یو دی استفاده کنید و همچنان از همان میزان حفاظت برخوردار باشید. همیشه راهنمایی پزشک خود را دنبال کنید.

نحوه قرار دادن آی یو دی چگونه است؟

فقط پزشک یا ارائه دهنده خدمات درمانی می تواند آی یو دی را وارد، تنظیم یا خارج کند.

قبل از قرار دادن دستگاه داخل رحمی چه مراحلی انجام می شود؟

پزشک بررسی می کند که آیا شما گزینه مناسبی برای استفاده از آی یو دی هستید یا خیر. ممکن است نیاز به تست بارداری یا آزمایش بیماری های مقاربتی داشته باشید.

در مورد مدیریت درد قبل از انجام این کار با پزشک خود صحبت کنید. بسیاری از افراد بدون مشکل خاصی آی یو دی را دریافت می کنند اما برخی از این کار به دلیل نگرانی از درد اجتناب می کنند. پزشک ممکن است مصرف داروهای مسکن قبل از انجام این کار را پیشنهاد دهد یا ناحیه دهانه رحم را بی حس کند.

صحبت صریح و راحت با پزشک می تواند اضطراب شما را کاهش دهد.

هنگام قرار دادن آی یو دی چه اتفاقی می افتد؟

قرار دادن آی یو دی کمتر از 15 دقیقه زمان می برد و در همان ویزیت مطب انجام می شود.

• شما روی تخت معاینه به حالت مشابه آزمایش پاپ اسمیر قرار می گیرید؛ زانوها خم شده، پاها باز و در نگهدارنده قرار می گیرند.
• ممکن است پزشک برای کاهش درد، ناحیه نزدیک دهانه رحم را بی حس کند.
• پزشک با استفاده از اسپکولوم واژن شما را باز می کند. هنگام وارد کردن آی یو دی ممکن است گرفتگی خفیف تا شدید احساس کنید.

بعد از قرار دادن دستگاه چه می شود؟

ممکن است هیچ عارضه ای احساس نکنید یا درد خفیف تا شدید را تجربه کنید. بهتر است زمانی برای استراحت در نظر بگیرید و اگر امکان دارد بقیه روز را از محل کار مرخص شوید.

ممکن است:

• احساس سرگیجه یا سبکی سر داشته باشید.
• دچار گرفتگی عضلات یا کمردرد شوید.
• لکه بینی یا خونریزی سبک را تجربه کنید.

استفاده از مسکن های بدون نسخه و گرم کننده های موضعی می تواند درد را کاهش دهد. برای کنترل خونریزی از پد یا نوار بهداشتی استفاده کنید.

آی یو دی چه زمانی شروع به اثرگذاری می کند؟

• پاراگارد: بلافاصله اثر می کند.
• آی یو دی های هورمونی: بسته به زمان چرخه قاعدگی شما متفاوت است. اگر در دوران قاعدگی قرار دارید، اثرگذاری آن فوری است. در غیر این صورت، ممکن است تا یک هفته زمان ببرد تا به طور کامل شما را محافظت کند. در این مدت باید از روش های دیگر پیشگیری نیز استفاده کنید.

مزایا و معایب آی یو دی چیست؟

میزان اثربخشی دستگاه داخل رحمی

آی یو دی ها در 99٪ موارد در پیشگیری از بارداری موفق هستند و در کنار ایمپلنت های ضدبارداری، مؤثرترین روش های غیرقابل برگشت پیشگیری محسوب می شوند.

مزایای آی یو دی

• اثربخشی 99٪.
• عدم نیاز به یادآوری مداوم مانند مصرف قرص یا تزریق.
• مقرون به صرفه و تحت پوشش اکثر بیمه ها.
• امکان خارج کردن در هر زمان در صورت تمایل به بارداری یا تغییر روش پیشگیری.
• سال ها بدون نیاز به مراقبت مداوم از بارداری جلوگیری می کند.
• نگرانی از فراموشی روش های دیگر پیشگیری را از بین می برد.

برخی مطالعات نشان داده اند که برخی برندهای آی یو دی می توانند خطر سرطان دهانه رحم، سرطان آندومتر، سرطان تخمدان و بیماری التهابی لگن را کاهش دهند.

مزایای خاص آی یو دی های هورمونی

• میرنا و لایلتا: می توانند خونریزی های شدید قاعدگی را کاهش دهند (میرنا برای درمان این وضعیت توسط FDA تأیید شده است).
• کاهش درد و گرفتگی های قاعدگی و کمک به بهبود علائم اندومتریوز.

مزایای خاص آی یو دی های مسی

• پاراگارد: می تواند به عنوان روش اورژانسی پیشگیری از بارداری استفاده شود. اگر تا ۵ روز پس از رابطه جنسی بدون محافظت وارد شود، می تواند از بارداری جلوگیری کند.

عوارض جانبی آی یو دی

• آی یو دی های مسی: می توانند باعث تشدید دردهای قاعدگی و افزایش خونریزی شوند؛ به ویژه در چند ماه اول.
• آی یو دی های هورمونی: ممکن است باعث بی نظمی قاعدگی شوند؛ برخی افراد ممکن است دچار قطع قاعدگی (آمنوره) شوند.
• ممکن است نخ آی یو دی ابتدا سفت باشد و شما یا شریک جنسی تان هنگام رابطه آن را احساس کنید؛ ولی معمولا با گذشت زمان این نخ ها نرم می شوند. اگر آی یو دی مانع رابطه جنسی سالم شما شود یا باعث درد شود، با پزشک خود مشورت کنید.

بیشتر افرادی که از آی یو دی استفاده می کنند همچنان تخمک گذاری دارند. تخمک گذاری می تواند منجر به ایجاد کیست های تخمدانی شود که معمولا بی خطرند و خودبه خود برطرف می شوند.

خطرات احتمالی آی یو دی

آی یو دی ها به طور کلی ایمن و مؤثر هستند، اما در موارد نادر ممکن است عوارضی مانند موارد زیر رخ دهد:

• خروج آی یو دی (Expulsion): ممکن است آی یو دی از رحم خارج شود، که معمولا این اتفاق در دوره قاعدگی و در چند ماه اول رخ می دهد.
• سوراخ شدن رحم (Perforation): ممکن است دیواره رحم هنگام قرار دادن آی یو دی سوراخ شود.
• بارداری پرخطر: احتمال بارداری بسیار کم است، اما اگر رخ دهد، ممکن است با خطرات بیشتری همراه باشد. استفاده نکردن از آی یو دی پس از تاریخ انقضا می تواند خطر بارداری را افزایش دهد.
• عفونت: ممکن است با ورود باکتری هنگام قرار دادن آی یو دی عفونت ایجاد شود که معمولا در 20 روز اول پس از قرارگیری شایع تر است. پزشک هنگام انجام این کار دهانه رحم را تمیز می کند تا احتمال عفونت کاهش یابد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

سؤالات مهمی که می توانید از پزشک خود بپرسید:

• آیا آی یو دی برای من مناسب است؟
• چه برند یا نوع آی یو دی برای من بهتر است؟
• بعد از قرار دادن آی یو دی چه میزان خونریزی طبیعی است؟
• آیا آی یو دی بر قاعدگی من تأثیر می گذارد؟ چگونه؟
• آیا لازم است در کنار آی یو دی از روش پیشگیری دیگری استفاده کنم؟
• آیا آی یو دی بر رابطه جنسی من یا شریکم تأثیر می گذارد؟

سخنی از نی نی تینی

آی یو دی ها یک روش پیشگیری از بارداری ایمن، مؤثر و راحت هستند. پس از قرارگیری، می توانند سال ها شما را از بارداری محافظت کنند. حتما با پزشک خود درباره مزایا و معایب این روش مشورت کنید تا بهترین تصمیم را بگیرید.

همچنین فراموش نکنید که آی یو دی از انتقال بیماری های مقاربتی جلوگیری نمی کند و برای این منظور باید از روش های حفاظتی دیگر نیز استفاده شود.