در دوران بارداری، اصطلاحات زیادی به گوش مادران می رسد که ممکن است نگران کننده یا گیج کننده باشند؛ یکی از این اصطلاحات “جفت خلفی” است. شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که جفت خلفی به چه معناست، آیا طبیعی است؟ آیا خطرناک است یا نشانه ای از مشکلی در بارداری است؟ جالب است بدانید که محل قرارگیری جفت نقش مهمی در روند بارداری، رشد جنین و حتی نوع زایمان شما دارد، اما در بسیاری از موارد، جفت خلفی یک وضعیت کاملاً طبیعی و بی خطر به حساب می آید.
در این مقاله به طور کامل بررسی می کنیم که جفت خلفی چیست، چه تأثیری بر بدن شما و جنین دارد، در چه شرایطی می تواند مشکل ساز شود و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
جفت، عضو حیاتی بارداری است که نقش «خط حیاتی» جنین را ایفا می کند. این اندام موقتی از طریق بند ناف، اکسیژن و مواد مغذی را از بدن مادر به جنین می رساند و مواد زائد را از بدن او دفع می کند.
اما آیا می دانستید محل قرارگیری جفت می تواند اطلاعات مهمی درباره سلامت بارداری تان ارائه دهد؟ بسیاری از مادران در طول بارداری می شنوند که جفتشان در موقعیت خلفی قرار دارد، اما این به چه معناست و چه تأثیری بر روند بارداری و زایمان دارد؟
در ادامه با نظر متخصصان، همه چیز را درباره جفت خلفی مرور می کنیم.
جفت خلفی یعنی چه؟
چند هفته پس از لقاح، جفت در یکی از چهار موقعیت اصلی درون رحم لانه گزینی می کند. یکی از این محل ها پشت رحم یا همان دیواره پشتی (posterior) است؛ یعنی جفت به دیواره ای از رحم چسبیده که به ستون فقرات مادر نزدیک تر است.
به طور کلی، جفت خلفی یک وضعیت طبیعی و شایع است و معمولا مشکل خاصی برای مادر یا جنین ایجاد نمی کند.
به گفته دکتر رابرت ام. سیلور، استاد زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی یوتا:
«جفت خلفی در بیشتر موارد یک حالت نرمال و بدون عارضه پزشکی محسوب می شود.»
سایر موقعیت های جفت عبارت اند از:
- جفت قدامی (anterior): در جلوی رحم، نزدیک به شکم مادر
- جفت فوندال (fundal): در بالای رحم
- جفت جانبی (lateral): در سمت راست یا چپ رحم
- جفت پایین قرار گرفته (low-lying): در نزدیکی دهانه رحم، که ممکن است آن را مسدود کند
جفت چه نقشی در بارداری دارد؟
جفت عضوی موقتی است که فقط در دوران بارداری برای حمایت از جنین تشکیل می شود. این عضو:
- اکسیژن و مواد مغذی را به جنین می رساند
- دی اکسید کربن و مواد زائد را از بدن جنین دفع می کند
- هورمون هایی را ترشح می کند که رشد و پایداری بارداری را تضمین می کنند
آیا جفت خلفی بر زایمان تأثیر دارد؟
خیر. جفت خلفی یک موقعیت طبیعی است و معمولا مانعی برای زایمان طبیعی یا سزارین به شمار نمی رود.
به گفته دکتر کارین ای. فاکس، استاد و مدیر بخش پزشکی مادر و جنین در کالج پزشکی بیلور:
«جفت خلفی به تنهایی نگرانی خاصی ایجاد نمی کند. تنها در مواردی که جفت بسیار پایین باشد یا دچار جفت سرراهی (placenta previa) باشد، زایمان سزارین توصیه می شود.»
نکته مهم اینجاست که حتی در موارد جفت سرراهی نیز ممکن است جفت در طول بارداری بالا برود و مانع از بروز مشکل در هنگام زایمان شود.
چگونه متوجه شویم که جفت در موقعیت خلفی قرار دارد؟
پزشک یا سونوگرافیست در زمان سونوگرافی آنومالی (بین هفته های 18 تا 22 بارداری) می تواند محل دقیق جفت را مشخص کند. در بیشتر موارد، این تنها زمانی است که درباره موقعیت جفت با شما صحبت خواهد شد، مگر آنکه محل آن در کنار سایر عوامل خطرزا قرار گیرد.
آیا جفت خلفی می تواند خطرناک باشد؟
در حالت عادی، جفت خلفی مشکلی ایجاد نمی کند، اما اگر فرد دارای شرایط خاصی باشد، اطلاع از محل دقیق جفت اهمیت زیادی پیدا می کند.
یکی از شرایط مهم اسپکتروم جفت آکرتا (placenta accreta spectrum) است. در این حالت، جفت پس از زایمان به طور طبیعی جدا نمی شود و ممکن است منجر به خونریزی شدید و تهدید جان مادر شود که با سونوگرافی واژینال (در صورت نیاز)، همچنان می توان مشکلات جفت را حتی در حالت خلفی به درستی تشخیص داد.
به گفته دکتر فاکس:
«جفت خلفی در صورت بروز آکرتا، ممکن است تشخیص سونوگرافی را دشوارتر کند، چون جفت در پشت و جنین در جلوی آن قرار دارد. در این موارد باید حتما توسط متخصصین با تجربه و در مراکز مجهز زایمان صورت گیرد.»
مزایای جفت خلفی چیست؟
جالب است بدانید جفت خلفی می تواند مزایایی نیز به همراه داشته باشد:
- احساس بهتر حرکات جنین: چون جفت در پشت قرار دارد، مانعی بین جنین و دیواره شکم وجود ندارد، بنابراین مادرها زودتر و واضح تر حرکات کودکشان را حس می کنند.
- امکان پذیر بودن برای چرخاندن جنین از حالت بریچ: در برخی موارد، پزشک سعی می کند با روش «چرخاندن خارجی» جنین را به حالت سر پایین بیاورد. جفت خلفی این روند را آسان تر می کند.
- زایمان سزارین ایمن تر در جفت سرراهی: اگر جفت همزمان پایین باشد، قرار گرفتن آن در پشت رحم، خطر خونریزی را کمی کاهش می دهد.
هرچند این مزایا جزئی هستند، اما می توانند در شرایط خاص مفید واقع شوند.
آیا جفت خلفی با زایمان زودرس مرتبط است؟
در یک مطالعه، مشاهده شد که جفت خلفی ممکن است با زایمان زودرس در ارتباط باشد، اما تحقیقات دیگر نشان داده اند که این موقعیت نسبت به سایر محل ها (مثل جفت فوندال یا جانبی) کمتر با عوارض همراه است.
همچنین، در مطالعه ای که بر خونریزی پیش از زایمان در جفت سرراهی تمرکز داشت، جفت قدامی نسبت به جفت خلفی بیشتر با خطرات همراه بود.
آیا جفت خلفی می تواند جنسیت جنین را نشان دهد؟
برخی مطالعات تلاش کرده اند ارتباطی بین محل جفت و جنسیت جنین پیدا کنند، مثل مطالعه ای در سال 1393 در ایران. اما یافته ها ضد و نقیض هستند و به طور کلی، شواهد علمی کافی برای این ادعا وجود ندارد.
بهترین و دقیق ترین راه تشخیص جنسیت جنین همچنان سونوگرافی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
علائم فیزیکی به تنهایی نمی توانند محل جفت را مشخص کنند. اما در صورت بروز علائمی مانند:
- خونریزی واژینال
- درد شدید شکم یا کمر
- کاهش حرکات جنین
حتما باید با پزشک مشورت کنید.
دکتر سیلور تأکید می کند:
«خونریزی واژینال می تواند نشانه ای از مشکل در جفت باشد، چه جفت خلفی باشد یا قدامی یا هر نوع دیگر.»
سخنی از نی نی تینی
اگر پزشک به شما گفته است که جفت تان در موقعیت خلفی قرار دارد و هیچ علائم نگران کننده ای ندارید، می توانید آسوده خاطر باشید. جفت خلفی یک وضعیت طبیعی است و در اغلب موارد مشکلی برای شما یا جنین ایجاد نمی کند. اما همواره نسبت به تغییرات در بدن خود هوشیار باشید و در صورت بروز علائم غیرعادی، با مراقب بهداشت و درمان تماس بگیرید.
آیا شما هم در دوران بارداری با اصطلاح «جفت خلفی» مواجه شده اید؟ تجربه تان در رابطه با حرکات جنین، روند بارداری یا نوع زایمان چگونه بود؟ اگر سوالی در این زمینه دارید یا دوست دارید تجربه تان را با دیگر مادران به اشتراک بگذارید، در بخش دیدگاه ها برایمان بنویسید. پاسخ به سؤالات شما می تواند راهنمای خوبی برای دیگران باشد. ما مشتاق شنیدن نظرات و تجربیات شما هستیم!
