یائسگی بخشی طبیعی از زندگی هر زن است، اما گاهی ممکن است دیرتر از حد معمول اتفاق بیفتد و همین مسئله باعث نگرانی شود. بسیاری از زنان نمی دانند چه عواملی می تواند شروع یائسگی را عقب بیندازد یا آیا این تأخیر برای بدنشان خطر دارد یا خیر. شناخت علت یائسگی دیررس و آگاهی از عوارض و راه های مدیریت آن، به زنان کمک می کند با آرامش بیشتری این دوران را پشت سر بگذارند. در این مقاله در مورد این مسئله به طور کامل توضیح خواهیم داد.
یائسگی دیررس چیست؟
یائسگی دیررس به حالتی گفته می شود که زن تا سن 55 سالگی یا بعد از آن همچنان قاعدگی دارد و وارد یائسگی نشده است. درحالی که میانگین سن شروع یائسگی حدود 51 سال است، ادامه داشتن چرخه قاعدگی پس از 55 سالگی غیرمعمول محسوب می شود.
در این حالت، تخمدان ها همچنان هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون تولید می کنند و همین فعالیت هورمونی ادامه دار باعث تأخیر در یائسگی می شود. یائسگی دیررس ممکن است به دلیل علت هایی مانند اختلالات تیروئید، سطح بالای استروژن، اضافه وزن و سابقه خانوادگی بروز کند.
نکته مهم این است که یائسگی دیررس همیشه بیماری محسوب نمی شود، اما نیاز به بررسی دقیق دارد؛ زیرا می تواند هم مزایا و هم عوارض خاص خود را داشته باشد.
علت یائسگی دیررس چیست؟
اختلالات تیروئید یکی از شایع ترین دلایلی است که می تواند باعث یائسگی دیررس شود. زمانی که غده تیروئید دچار کم کاری یا پرکاری باشد، تعادل هورمونی بدن به هم می ریزد و همین موضوع می تواند شروع یائسگی را به تعویق بیندازد. علاوه بر این، زنانی که در طول زندگی خود سطح استروژن غیرطبیعی و بالا دارند نیز ممکن است دیرتر وارد دوران یائسگی شوند.
در فرهنگ پزشکی ایران نیز پزشکان معمولا هنگام بررسی تأخیر در یائسگی، اولین چیزی که کنترل می کنند هورمون های تیروئید و استروژن است.
سن مشخص و دقیقی برای شروع یائسگی وجود ندارد، اما معمولا بیشتر زنان بین 45 تا 55 سال وارد این مرحله می شوند.
اگر یائسگی پیش از 45 سال رخ دهد، به آن «یائسگی زودرس» یا «یائسگی پیش رس» گفته می شود. در مقابل، اگر زنی 55 سال یا بیشتر داشته باشد و هنوز چرخه قاعدگی اش قطع نشده باشد، متخصصان این حالت را «یائسگی دیررس» می نامند.
براساس آمار «مرکز اختلالات قاعدگی و انتخاب های باروری»، میانگین سنی یائسگی حدود 51 سال است و در بسیاری از زنان تا اواسط دهه ۵۰ ادامه پیدا می کند. باید توجه داشت که یائسگی دیررس فقط به سن شروع یائسگی اشاره دارد و مدت آن را شامل نمی شود.
ارتباط چاقی با یائسگی دیررس
در یک مطالعه منتشر شده در «مجله بین المللی چاقی»، مشخص شد که یائسگی دیررس در زنان چاق شایع تر است. علت این موضوع این است که بافت چربی در بدن می تواند استروژن تولید کند. هرچه حجم چربی بیشتر باشد، احتمال بالا ماندن سطح استروژن و عقب افتادن یائسگی بیشتر می شود.
پزشکان معمولا پیشنهاد می کنند که شاخص توده بدنی یا BMI کمتر از 30 باشد، و مقدار ایده آل آن بین 18/5 تا 24/9 است. حفظ BMI مناسب نه تنها به تعادل چرخه قاعدگی کمک می کند، بلکه از بسیاری از بیماری های قلبی، دیابت و مشکلات استخوانی نیز پیشگیری می کند.
نقش تیروئید در زمان بندی یائسگی
غده تیروئید مسئول تنظیم سوخت وساز بدن است. زمانی که این غده خوب کار نکند، ممکن است قاعدگی را دچار بی نظمی، زودرس شدن یائسگی یا حتی یائسگی دیررس کند.
برخی از علائم اختلالات تیروئید مانند گرگرفتگی، نوسانات خلقی و اضطراب بسیار شبیه به علائم یائسگی هستند و ممکن است زنان را به اشتباه بیندازد.
اگر احساس می کنید وارد یائسگی شده اید اما همچنان پریود می شوید، لازم است با پزشک صحبت کنید. ممکن است پزشک تشخیص بدهد که مشکل از تیروئید است و بعد از درمان، چرخه قاعدگی شما دوباره منظم شود.
تأثیر سطح بالای استروژن و سابقه خانوادگی
سطح بالای استروژن در طول زندگی نیز می تواند شروع یائسگی را عقب بیندازد. این موضوع ممکن است به دلیل برخی داروها، اضافه وزن، یا شرایط هورمونی خاص باشد. پزشک می تواند این احتمال را بررسی کند.
همچنین، سابقه خانوادگی نقش مهمی دارد. اگر مادر یا خواهر شما یائسگی دیررس داشته اند، احتمال اینکه شما هم همین الگو را تجربه کنید بیشتر است.
بارداری و یائسگی دیررس
گرچه بارداری در دهه 50 زندگی نادر است، اما غیرممکن نیست. برخی زنان در اوایل 50 سالگی قادر به بارداری و زایمان هستند. این بارداری ها می توانند شروع یائسگی را به تعویق بیندازند زیرا بدن دوباره وارد تنظیمات هورمونی جدیدی می شود.
بارداری تأثیر شدیدی بر سطح هورمون های بدن دارد و اگر این اتفاق در سنین بالا بیفتد، یائسگی نیز دیرتر اتفاق می افتد.
همچنین بهتر است بدانید:
تا زمانی که 12 ماه کامل بدون خونریزی نگذشته باشد، احتمال بارداری (اگرچه کم) همچنان وجود دارد. پزشکان بعد از گذشت یک سال کامل بدون قاعدگی، تشخیص قطعی یائسگی را اعلام می کنند.
عوارض یائسگی دیررس و اثرات آن روی سلامت
برخلاف یائسگی زودرس، یائسگی دیررس می تواند فوایدی برای سلامت استخوان ها داشته باشد. با شروع یائسگی، تولید استروژن و پروژسترون در تخمدان کم می شود و این کاهش معمولا زمینه ساز پوکی استخوان است. وقتی یائسگی دیرتر اتفاق می افتد، تخمدان ها مدت بیشتری هورمون تولید می کنند و خطر پوکی استخوان کمتر می شود.
اما در کنار این مزایا، افزایش خطر سرطان های وابسته به استروژن نیز وجود دارد. زنانی که یائسگی دیررس دارند، مدت طولانی تری در معرض استروژن هستند و این موضوع خطر سرطان هایی مانند:
- سرطان پستان
- سرطان تخمدان
- سرطان رحم
را افزایش می دهد.
به همین دلیل، انجام ماموگرافی، تست پاپ اسمیر و معاینات سالانه زنان اهمیت بسیار بیشتری پیدا می کند.
هر زنی که در اواخر 50 یا 60 سالگی همچنان پریود می شود، حتما باید توسط متخصص زنان بررسی شود.
البته هر زن بدن و سیستم تولیدمثل منحصربه فردی دارد. همان طور که شروع قاعدگی در دختران سن مشخصی ندارد و برای هر فرد متفاوت است، یائسگی هم در سن متفاوتی رخ می دهد. شناخت عوامل خطر و پیگیری معاینات سالانه زنان می تواند نگرانی های مربوط به یائسگی دیررس را کاهش دهد و سلامت شما را تضمین کند.
راهکارهای درمان یائسگی دیررس
درمان یائسگی دیررس به علت ایجاد آن بستگی دارد. هدف درمان معمولا این است که ریشه مشکل شناسایی و اصلاح شود تا بدن به حالت طبیعی بازگردد.
-
درمان اختلالات تیروئید
اگر علت یائسگی دیررس کم کاری یا پرکاری تیروئید باشد، پزشک با تنظیم داروهای هورمونی تیروئید می تواند تعادل بدن را بازگرداند.
با درمان تیروئید، چرخه قاعدگی معمولا به حالت طبیعی نزدیک تر می شود.
-
کنترل وزن و تنظیم BMI
چاقی می تواند سطح استروژن را بالا نگه دارد و باعث یائسگی دیررس شود.
پزشک توصیه می کند که BMI بین 18/5 تا 24/9 باشد.
راهکارهای مناسب عبارت اند از:
- رژیم غذایی سالم و کم چرب
- افزایش سبزیجات، میوه ها و پروتئین های سالم
- پیاده روی روزانه
- کاهش مصرف مواد قندی و غذاهای فراوری شده
کاهش وزن تدریجی می تواند باعث تنظیم هورمون ها شود.
-
بررسی سطح هورمون ها و درمان عدم تعادل استروژن
اگر سطح استروژن به طور غیرطبیعی بالا باشد، پزشک ممکن است:
- تغییر سبک زندگی
- کاهش وزن
- اصلاح داروهای هورمونی
- بررسی کیست ها یا مشکلات تخمدان
را پیشنهاد کند تا میزان استروژن در حد مطلوب قرار گیرد.
-
اصلاح سبک زندگی
برخی تغییرات ساده اما مؤثر می تواند به تنظیم چرخه قاعدگی کمک کند، مانند:
- خواب کافی
- کاهش استرس
- ورزش منظم
- پرهیز از سیگار و قلیان
- کاهش مصرف کافئین
این موارد می توانند تعادل هورمونی و سلامت عمومی زنان را بهبود دهند.
-
بررسی سابقه خانوادگی
اگر یائسگی دیررس در خانواده وجود داشته باشد، پزشک معمولا روند بدن را طبیعی در نظر می گیرد اما توصیه می کند آزمایش ها و معاینات منظم انجام شود.
سخنی از نی نی تینی
یائسگی دیررس همیشه نشانه بیماری نیست و در بسیاری از زنان می تواند روندی طبیعی باشد، اما توجه به تغییرات بدنی و انجام آزمایش های منظم می تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. اگر در سنین بالاتر همچنان پریود می شوید، بهتر است با متخصص زنان مشورت کنید تا علت یائسگی دیررس، عوارض احتمالی و بهترین روش های درمانی متناسب با بدن شما مشخص شود. با شناخت عوامل موثر و مراقبت از سبک زندگی، می توانید این دوران را با آرامش و امنیت بیشتری مدیریت کنید.
اگر شما یا اطرافیانتان تجربه ای درباره یائسگی دیررس، علت هایی که برایتان تشخیص داده شده یا راهکارهایی که کمک تان کرده داشته اید، خوشحال می شوم آن ها را با من در میان بگذارید. تجربه های شما می تواند به زنان بسیاری کمک کند تا با آگاهی و آرامش بیشتری این مرحله از زندگی را پشت سر بگذارند. هر پرسشی هم دارید، همین حالا بپرسید؛ با دقت و حوصله همراه تان هستم.
