گوش درد در کودکان یکی از مشکلات شایع والدین است که می تواند موجب بی قراری و اختلال در خواب و اشتهای کودک شود. این مشکل معمولا ناشی از عفونت یا انسداد گوش است و در بسیاری از موارد قابل درمان است. با شناخت علت ها، علائم و روش های پیشگیری و درمان، می توان از درد و عوارض احتمالی جلوگیری کرد. در این مقاله با این عارضه در کودکان بیشتر آشنا می شویم.
گوش درد در کودکان
برای درک بهتر گوش درد در کودکان، ابتدا باید بدانیم گوش چگونه عمل می کند. گوش با دریافت امواج صوتی و انتقال آن ها به مغز باعث می شود ما صداها را بشنویم. قسمت خارجی گوش شامل بخش قابل مشاهده گوش و مجرای گوش است. امواج صوتی از طریق مجرای گوش عبور کرده و به پرده گوش برخورد می کنند. این برخورد موجب ارتعاش پرده گوش می شود.
حرکت پرده گوش باعث می شود استخوانچه های ریز درون گوش میانی به حرکت درآیند. این استخوان ها ارتعاش را به گوش داخلی منتقل می کنند و در نهایت، مغز این ارتعاش ها را به صدا تبدیل می کند. حال تصور کنید اگر در هر کدام از این مراحل مشکلی پیش بیاید، کودک ممکن است دچار درد یا کاهش شنوایی شود.
علت گوش درد در کودکان چیست؟
یکی از شایع ترین علت های گوش درد در کودکان، انسداد مجرای گوش است. وقتی مجرا مسدود می شود، مایع نمی تواند از گوش خارج گردد. تجمع این مایع در گوش میانی محیطی مناسب برای رشد باکتری ها و بروز عفونت ایجاد می کند.
با ایجاد عفونت و التهاب، فشار پشت پرده گوش افزایش یافته و این فشار منبع اصلی گوش درد در کودکان است.
دلایل انسداد گوش می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرماخوردگی یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی؛
- آلرژی های فصلی؛
- یا بزرگ شدن غده آدنوئید (لوزه سوم) که نزدیک گوش قرار دارد و ممکن است مجرای گوش را مسدود کند.
در اغلب موارد، عفونت حاد گوش در مدت 1 تا 2 هفته بهبود می یابد. با این حال، برخی از عفونت ها مزمن می شوند و مدت طولانی تری باقی می مانند. پس از برطرف شدن عفونت، ممکن است مقداری مایع در گوش میانی باقی بماند که همین موضوع می تواند خطر عفونت های بعدی یا حتی کاهش شنوایی را افزایش دهد.
علائم گوش درد در کودکان
شناخت علائم گوش درد در کودکان به والدین کمک می کند تا سریع تر اقدام به درمان کنند.
شایع ترین علامت عفونت حاد گوش، گوش درد در کودکان است که ممکن است ناگهانی و شدید باشد. تب نیز معمولا همراه آن دیده می شود.
اگر فرزند شما هنوز کوچک است و نمی تواند محل درد را بیان کند، ممکن است با نشانه های زیر روبه رو شوید:
- گریه مداوم یا بی قراری بدون دلیل واضح؛
- بی حوصلگی و بی میلی به غذا خوردن؛
- بی توجهی به صداها یا واکنش نشان ندادن به نام خود؛
- یا لمس مکرر گوش در هنگام درد.
والدین باید به این نشانه ها توجه کنند، زیرا کودکان خردسال نمی توانند به وضوح بگویند چه دردی دارند.
آیا گوش درد در کودکان باعث کاهش شنوایی آن ها می شود؟
بله، در برخی موارد، عفونت گوش میانی یا وجود مایع در آن می تواند موجب کاهش موقت شنوایی در کودک شود.
اگر گوش کودک به طور مکرر عفونت کند، ممکن است روند رشد گفتار و زبان او نیز با تأخیر مواجه شود.
به همین دلیل، پزشکان توصیه می کنند اگر کودک شما به طور مکرر گوش درد دارد یا علائم کاهش شنوایی در او مشاهده می شود، حتما برای بررسی دقیق تر به پزشک متخصص اطفال یا گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
درمان گوش درد در کودکان
درمان گوش درد در کودکان بسته به علت آن متفاوت است.
اگر پزشک تشخیص دهد که عفونت ناشی از باکتری است، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند. اما اگر عفونت ویروسی باشد، آنتی بیوتیک تأثیری نخواهد داشت. بنابراین پیروی دقیق از دستور پزشک در مصرف دارو بسیار مهم است.
برای کاهش گوش درد در کودکان و تب می توان از داروهای بدون نسخه مانند داروهای زیر استفاده کرد:
- استامینوفن مخصوص کودکان (مانند استامینوفن قطره یا شربت)،
- یا ایبوپروفن مخصوص کودکان (مانند شربت بروفن) استفاده کرد.
نکته مهم این است که به هیچ عنوان بدون تجویز پزشک به کودک آسپرین ندهید، چون می تواند خطرناک باشد.
همچنین، قرار دادن یک پارچه گرم (نه داغ) روی گوش کودک می تواند در تسکین درد مؤثر باشد.
در برخی موارد، پزشک قطره گوش مسکن نیز تجویز می کند.
از سوی دیگر، واکسن هایی وجود دارند که می توانند از برخی انواع عفونت گوش جلوگیری کنند. بهتر است درباره این واکسن ها با پزشک فرزندتان مشورت کنید.
چگونه می توان از بازگشت مکرر عفونت گوش جلوگیری کرد؟
برخی کودکان مستعد ابتلا به عفونت های مکرر گوش هستند. اگر کودک شما طی شش ماه سه بار یا در طول یک سال چهار بار دچار گوش درد شده باشد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند کودک مقدار کمی آنتی بیوتیک را به طور روزانه (معمولا در فصل زمستان که عفونت ها بیشترند) مصرف کند.
در این دوره، پزشک به طور منظم وضعیت گوش کودک را بررسی می کند تا از بروز مجدد عفونت جلوگیری شود.
همچنین، رعایت مواردی مانند خشک نگه داشتن گوش پس از استحمام، درمان آلرژی ها و پیشگیری از سرماخوردگی مکرر نیز در کاهش احتمال گوش درد مؤثر است.
مایع باقی مانده در گوش میانی
در برخی کودکان، پس از درمان عفونت، مایع در گوش میانی باقی می ماند که ممکن است باعث کاهش شنوایی یا تکرار عفونت شود.
در بیشتر موارد، این مایع طی 2 تا 3 ماه به تدریج جذب شده و شنوایی به حالت طبیعی بازمی گردد.
پزشک معمولا پس از این مدت، گوش کودک را دوباره معاینه می کند تا از خروج کامل مایع مطمئن شود.
اگر مایع بیش از چند ماه در گوش باقی بماند یا شنوایی کودک کاهش محسوسی پیدا کند، پزشک ممکن است استفاده از لوله های تهویه گوش (تیمپانوستومی) را پیشنهاد دهد.
این لوله های کوچک پلاستیکی کمک می کنند تا فشار داخل گوش تنظیم شود و هوا به گوش میانی برسد، در نتیجه مایع راحت تر تخلیه شود.
کارگذاری این لوله ها یک روش معمول و نسبتا ساده است که به کاهش تعداد عفونت های گوش نیز کمک می کند.
پیشگیری از گوش درد در کودکان
اگرچه گوش درد در کودکان امری شایع است، اما با رعایت چند نکته ساده می توان احتمال ابتلا به آن را به شکل قابل توجهی کاهش داد. پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به ویژه زمانی که پای درد و بی قراری کودک در میان باشد. در ادامه، راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از گوش درد در کودکان را مرور می کنیم.
1- مراقبت از کودک در زمان سرماخوردگی و آلرژی
از آنجا که بسیاری از موارد علت گوش درد در کودکان مربوط به عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی است، پیشگیری از سرماخوردگی نقش مهمی در سلامت گوش دارد.
برای این منظور:
- از تماس نزدیک کودک با افراد سرماخورده پرهیز کنید.
- در فصل سرما، شستن مکرر دست ها را جدی بگیرید.
- اگر کودک آلرژی دارد، درمان منظم آلرژی و کنترل گرد و غبار و دود در محیط خانه بسیار مهم است.
2- پرهیز از قرار گرفتن در معرض دود سیگار
دود سیگار یکی از عوامل اصلی التهاب و انسداد مجرای گوش میانی در کودکان است. حضور حتی مقدار کمی دود در فضای خانه می تواند خطر بروز گوش درد و عفونت را افزایش دهد.
بنابراین، اجازه ندهید هیچ کس در محیط خانه یا ماشین در حضور کودک سیگار بکشد.
3- شیردهی و تغذیه مناسب
شیر مادر به دلیل داشتن آنتی بادی های طبیعی، می تواند از بدن کودک در برابر بسیاری از عفونت ها محافظت کند. مطالعات نشان داده اند که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، کمتر دچار عفونت گوش می شوند.
اگر از شیشه شیر استفاده می کنید، دقت کنید کودک در حالت نیمه نشسته باشد تا مایع وارد گوش او نشود. خواباندن نوزاد با شیشه در دهان می تواند خطر گوش درد را افزایش دهد.
4- واکسیناسیون منظم کودک
برخی واکسن ها مانند واکسن پنوموکوک و واکسن آنفلوآنزا می توانند احتمال بروز عفونت گوش در کودکان را کاهش دهند.
پیشنهاد می شود برنامه واکسیناسیون فرزندتان را طبق جدول واکسیناسیون ملی ایران دنبال کنید و در صورت نیاز، با پزشک درباره واکسن های تکمیلی مشورت نمایید.
5- خشک نگه داشتن گوش ها بعد از شنا یا حمام
رطوبت بیش از حد در گوش می تواند محیطی مناسب برای رشد میکروب ها ایجاد کند. پس از هر بار استحمام یا شنا موارد زیر را رعایت کنید:
- با حوله نرم و خشک، اطراف گوش را تمیز کنید.
- از فرو کردن گوش پاک کن یا وسایل تیز در گوش خودداری کنید، زیرا ممکن است پرده گوش آسیب ببیند.
- در استخر، در صورت تجویز پزشک می توانید از گوش گیر مخصوص کودکان استفاده کنید.
6- تقویت سیستم ایمنی کودک
تغذیه سالم، خواب کافی و فعالیت بدنی مناسب همگی در تقویت سیستم ایمنی کودک مؤثر هستند.
غذاهای سرشار از ویتامین C، ویتامین D و روی (زینک) به بدن در مقابله با عفونت ها کمک می کنند. مصرف میوه ها، سبزیجات تازه و ماهی در وعده های غذایی کودک را فراموش نکنید.
7- مراجعه منظم به پزشک
در صورت تکرار گوش درد در کودکان یا مشاهده ترشحات غیرطبیعی از گوش کودک، مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک ممکن است برای بررسی دقیق تر، از وسایل مخصوص مانند اتوسکوپ برای دیدن داخل گوش استفاده کند.
اگر کودک شما چندین بار در سال گوش درد دارد، ممکن است پزشک بررسی های بیشتری مانند تست شنوایی یا بررسی عملکرد لوله استاش را توصیه کند.
مراقبت های خانگی برای کاهش گوش درد در کودکان
در کنار درمان دارویی، برخی روش های خانگی نیز می توانند در کاهش درد و تسریع بهبود مؤثر باشند.
- استفاده از کمپرس گرم: یک پارچه تمیز را با آب گرم (نه داغ) مرطوب کرده و به مدت 10 تا 15 دقیقه روی گوش قرار دهید.
- استفاده از داروهای ضد درد مخصوص کودکان: مانند استامینوفن یا ایبوپروفن طبق تجویز پزشک.
- اطمینان از استراحت کافی: کودک باید به اندازه کافی بخوابد تا بدنش فرصت ترمیم و مبارزه با عفونت را داشته باشد.
- مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب و مایعات گرم مانند سوپ یا شیر گرم به کاهش التهاب کمک می کند.
توجه داشته باشید که هرگز نباید قطره یا داروی گوش بدون تجویز پزشک استفاده شود، زیرا در برخی موارد ممکن است پرده گوش آسیب دیده باشد و دارو موجب تشدید مشکل گردد.
سخنی از نی نی تینی
گوش درد در کودکان اگر به موقع تشخیص و درمان شود، معمولا مشکل جدی ایجاد نمی کند. اما بی توجهی به علائم آن می تواند منجر به کاهش شنوایی یا آسیب به گوش شود. پس هرگاه کودک تان از درد گوش شکایت داشت یا نشانه های غیرمعمولی مشاهده کردید، بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید.
آیا شما هم تجربه ای از گوش درد در کودکان داشته اید؟ چه درمان هایی برایتان مؤثر بوده است؟
نظرات و تجربه های خود را با دیگر والدین در میان بگذارید تا آن ها نیز از تجربیات شما بهره مند شوند.
