نوزادان، شیرخواران و کودکان نوپا بسیار بیشتر از آنچه فکرش را بکنید دچار گرفتگی بینی می شوند. اگر مادر یا پدر باشید، احتمالا بارها شاهد گرفتگی بینی نوزاد شده اید و در طول روز مشغول تمیز کردن بینی فرزندتان یا تلاش برای باز کردن راه تنفسی او بوده اید. این مسئله به ویژه در ماه های سرد سال یا هنگام خواب، می تواند بسیار آزاردهنده باشد.
دکتر تاد برتون، متخصص کودکان، می گوید:
«برخی از والدین فکر می کنند فقط وقتی کودکشان سرماخورده باشد بینی اش می گیرد، اما واقعیت این است که دلایل بسیار متنوع تری برای گرفتگی بینی نوزادان وجود دارد.»
دلایل گرفتگی بینی نوزاد: فقط سرماخوردگی نیست!
گرفتگی بینی نوزاد چه علتی دارد؟ این یکی از پرتکرارترین سؤالاتی است که والدین از پزشک کودک خود می پرسند. پاسخ این است که دلایل زیادی می توانند باعث گرفتگی بینی شوند؛ از یک سرماخوردگی ساده گرفته تا حساسیت فصلی یا حتی وجود جسم خارجی در بینی کودک!
در ادامه به برخی از دلایل شایع گرفتگی بینی نوزادان و کودکان نوپا اشاره می کنیم:
- سرماخوردگی یا عفونت های ویروسی (مانند عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی): کودکان به طور متوسط سالانه 6 تا 8 بار سرما می خورند!
- ویروس آنفلوآنزا یا کووید-19
- ویروس RSV (عامل شایع عفونت ریوی در کودکان)
- آلرژی های فصلی یا خانگی
- پنومونی (ذات الریه)
- بیماری های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک
- انحراف تیغه بینی یا وجود پولیپ بینی
- هوای خشک یا آلودگی های محیطی مانند دود سیگار، بوی مواد شوینده و عطرهای تند
- بازگشت اسید معده (رفلاکس): نوزادانی که زیاد بالا می آورند، معمولا دچار گرفتگی بینی می شوند.
- وجود جسم خارجی کوچک در بینی (مخصوصا در کودکان نوپا که کنجکاو هستند)
نکته مهم: گاهی نوزادان حتی بدون هیچ بیماری یا آلرژی خاصی هم دچار گرفتگی بینی می شوند. بعضی از نوزادان به طور طبیعی تا چندماهگی صدای خس خس و گرفتگی بینی دارند که به تدریج با بزرگ تر شدن برطرف می شود.
درمان گرفتگی بینی نوزادان در خانه: چه کاری از ما ساخته است؟
متأسفانه برای کودکان خردسال، به ویژه زیر 6 سال، هیچ داروی سریع الاثری برای رفع گرفتگی بینی توصیه نمی شود. در واقع، استفاده از داروهای سرماخوردگی برای نوزادان می تواند خطرناک باشد. اما خبر خوب این است که شما می توانید با روش های خانگی و ایمن به کودک خود کمک کنید تا راحت تر نفس بکشد.
در ادامه چند راهکار مفید و قابل اجرا در خانه آورده ایم:
- استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق خواب کودک، به ویژه در فصول خشک سال
- نگه داشتن نوزاد در وضعیت نیمه نشسته پس از شیر خوردن برای جلوگیری از رفلاکس و بالا آوردن
- گرفتن دوش آب گرم یا نشستن در حمام بخارآلود برای نرم کردن مخاط بینی
- بالا آوردن زیر سر کودک بالای یک سال هنگام خواب (برای نوزادان زیر یک سال، خوابیدن فقط باید روی سطح صاف و سفت باشد تا از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد جلوگیری شود)
- استفاده از قطره یا اسپری بینی حاوی محلول نمکی (سالین) برای باز شدن مجاری تنفسی
- تمیز کردن بینی با پوار بینی یا دستگاه مکنده مخاط مخصوص نوزادان
- خاموش کردن پنکه سقفی یا کاهش جریان هوای سرد در اتاق کودک که می تواند مخاط بینی را خشک تر کند
- افزایش مصرف مایعات مانند آب، سوپ رقیق، یا چای های گیاهی ملایم برای نوزادان بالای 6 ماه
- دادن استامینوفن یا ایبوپروفن مخصوص نوزادان بالای 6 ماه در صورت وجود تب (در نوزادان زیر 3 ماه، تب بالای 38 درجه خطرناک است و باید فورا به پزشک اطلاع دهید)
- تأمین خواب و استراحت کافی برای کمک به روند بهبودی بدن
این توصیه ها به ویژه در طول شب مؤثر هستند؛ زمانی که گرفتگی بینی یا سرفه می تواند خواب کودک را مختل کند. همچنین قبل از امتحان کردن هر درمان خانگی جدید یا روش سنتی، حتما با پزشک کودک مشورت کنید.
برخی از راهکارهای رایج در طب سنتی یا فضای مجازی هنوز برای کودکان مورد بررسی علمی قرار نگرفته اند و ممکن است بیشتر از آنکه مفید باشند، خطرآفرین باشند.
نکاتی برای تمیز کردن و رفع گرفتگی بینی نوزادان و کودکان نوپا با مکنده
استفاده از دستگاه مکنده بینی برای نوزادان و کودکان نوپا همیشه آسان نیست؛ اما دکتر «تاد برتون» توصیه هایی دارد که می تواند این کار را مؤثرتر کند.
- قبل از مکیدن، از قطره نمکی استفاده کنید
- پیش از استفاده از دستگاه مکنده، 2 تا 3 قطره محلول نمکی (سرم فیزیولوژیک یا اسپری مخصوص نوزادان) داخل سوراخ های بینی کودک بریزید و چند دقیقه صبر کنید. این کار کمک می کند ترشحات شل شوند و راحت تر از بینی خارج شوند.
- اندازه دستگاه مکنده را متناسب با سن نوزاد انتخاب کنید
- با بزرگ تر شدن نوزاد، ممکن است نیاز باشد دستگاه مکنده بزرگ تری تهیه کنید تا دهانه آن کامل روی بینی کودک قرار بگیرد و مکش مؤثرتری داشته باشد.
- از دستگاه مکنده بیش از حد استفاده نکنید
- استفاده مداوم از مکنده می تواند باعث التهاب و تورم داخل بینی شود و گرفتگی را بدتر کند. اگر کودک شما در حال خوردن، خوابیدن و بازی کردن طبیعی است، شاید اصلا نیازی به مکش مخاط نباشد.
- اگر نوزاد خیلی گریه می کند، مکیدن را متوقف کنید
- گریه شدید هنگام مکش، خودش می تواند باعث افزایش گرفتگی بینی شود. اگر این اتفاق می افتد، بهتر است روش دیگری را امتحان کنید یا با پزشک مشورت نمایید.
چه زمانی برای گرفتگی بینی نوزاد به پزشک مراجعه کنیم؟
با اینکه آبریزش بینی و سرماخوردگی های خفیف معمولا با استراحت، مایعات و کمی صبر بهبود می یابند، اما در برخی موارد باید با پزشک مشورت کرد. اگر علائم زیر همراه با گرفتگی بینی وجود داشتند، حتما با متخصص اطفال تماس بگیرید:
- تب بالا
- علائم کم آبی بدن (خشکی دهان، کاهش ادرار و بی حالی)
- سرفه های شدید یا طولانی مدت
- دست زدن مداوم نوزاد به گوش (نشانه احتمال عفونت گوش)
- ترشحات ضخیم و رنگی بینی برای چند روز متوالی
- مشکلات تنفسی یا صدای خس خس یا تنگی نفس
- قرمزی چشم ها یا ترشحات زرد و سبز از چشم ها
فورا با اورژانس تماس بگیرید یا کودک را به بیمارستان ببرید اگر:
- پوست کودک رنگ متمایل به آبی پیدا کند
- کودک به سختی نفس بکشد یا اصلا نتواند نفس بکشد
- در خوردن یا حرف زدن مشکل داشته باشد یا بی حال باشد
سخنی از نی نی تینی
گرفتگی بینی نوزادان و کودکان نوپا بسیار شایع است، اما با چند راهکار ساده در خانه می توان تا حد زیادی علائم آن را کاهش داد. با این حال، اگر هرگونه علامت نگران کننده مشاهده کردید، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
شما برای رفع گرفتگی بینی نوزاد یا کودک نوپای خود از چه روش هایی استفاده کرده اید؟ آیا تجربه ای مفید یا راهکاری خانگی دارید که به دیگر والدین کمک کند؟ لطفا تجربیات خود را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. پرسش های خود را هم می توانید مطرح کنید تا پاسخ آن را از متخصصان بگیریم.
با هم، بهتر از پسِ مراقبت از کوچولوها برمی آییم.
