گالاکتوسل یکی از شایع ترین توده های خوش خیم پستان در دوران شیردهی یا پس از آن است که به دلیل انسداد مجاری شیری به وجود می آید. این عارضه معمولا به شکل یک توده بدون درد ظاهر می شود و بسیاری از مادران در ابتدا آن را با سرطان پستان اشتباه می گیرند. خوشبختانه، این کیست ها خطری جدی ندارد و در بیشتر موارد با گذر زمان یا با روش های ساده ای مانند تخلیه شیر برطرف می شود.
در ادامه این مقاله با آگاهی در مورد علت گالاکتوسل، علائم، روش های تشخیص و درمان آن سعی کردیم نگرانی مادران را کاهش داده و به مدیریت بهتر سلامت پستان کمک کنیم.
گالاکتوسل چیست؟
گالاکتوسل (Galactocele) که در برخی منابع با نام لاکتوسل هم شناخته می شود، یک ضایعه خوش خیم پستان است که بیشتر در زنان جوانی دیده می شود که در دوران شیردهی بوده اند. این عارضه معمولا بعد از پایان شیردهی به وجود می آید، زمانی که مقداری شیر در مجاری باقی می ماند، حالت راکد پیدا می کند و باعث انسداد مجاری می شود. واژه ی “گالاکتوسل” از دو واژه یونانی گرفته شده: «گالاتئا» به معنی سفید و شیری، و «کوئله» به معنی کیسه یا حفره. به همین دلیل، این ضایعه معمولا در ناحیه زیر هاله سینه (زیر آرئول) شکل می گیرد.
علت گالاکتوسل
علت اصلی این عارضه انسداد مجاری شیری پستان در دوران شیردهی یا بلافاصله پس از قطع آن است. در برخی موارد نادر، توده های سرطانی پستان هم می توانند موجب انسداد مجاری شوند، اما در اغلب زنان، این کیست ها ناشی از علل خوش خیم و شایع تری هستند.
علائم گالاکتوسل
این عارضه معمولا به شکل یک توده بدون درد در سینه بروز می کند. این توده ها به تدریج و طی چند هفته تا چند ماه ایجاد می شوند. گالاکتوسل می تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد و به صورت یک توده منفرد یا چند توده کوچک ظاهر شود. بسیاری از مادران در ابتدا نگران می شوند که این توده سرطانی باشد، اما در بیشتر مواقع بی خطر است.
پاتولوژی گالاکتوسل
از نظر بافت شناسی، گالاکتوسل نوعی کیست احتباسی است که به دلیل انسداد مجاری شیری ایجاد می شود. لمس آن شبیه سایر کیست هاست، اما به جای مایع شفاف، حاوی شیر است. گاهی ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، اما خطری برای سلامتی ندارد.
برای تشخیص این عارضه، معمولا از روش آسپیراسیون (کشیدن مایع با سوزن نازک) استفاده می شود. سپس مایع خارج شده از کیست برای بررسی های بیوشیمیایی مورد آزمایش قرار می گیرد. این مایع معمولا حاوی پروتئین، لاکتوز و چربی است. رنگ سفید آن به دلیل وجود شیر است. اگر شیر تازه باشد، قوام معمولی دارد؛ اما در صورتی که مدتی بگذرد، غلیظ تر و چسبنده تر می شود.
درمان گالاکتوسل
درمان اصلی شامل تخلیه شیر با سوزن نازک (آسپیراسیون) است. این روش علاوه بر کاهش فشار و ناراحتی، به تشخیص قطعی نیز کمک می کند. خوشبختانه در بیشتر موارد، گالاکتوسل خودبه خود و با گذشت زمان از بین می رود، زیرا تغییرات هورمونی ناشی از شیردهی به حالت طبیعی برمی گردند. تنها در تعداد کمی از زنان، توده باقی می ماند که ممکن است با ضایعات دیگری مثل فیبروآدنوم یا حتی کارسینوم پستان اشتباه گرفته شود.
ویژگی های رادیولوژیک گالاکتوسل
ماموگرافی
ظاهر این عارضه در ماموگرافی بسته به میزان پروتئین، چربی و غلظت مایع متفاوت است:
- به دلیل محتوای بالای چربی، گاهی به صورت جرم های شفاف به چربی (pseudolipomas) دیده می شوند.
- در گالاکتوسل های قدیمی تر، شیر به جای جدا شدن به دو بخش (آب و مواد جامد شیر)، قوام غلیظ تری پیدا می کند و تصویری شبیه هامارتومای کاذب (pseudohamartomas) ایجاد می کند. این حالت ممکن است در نگاه اول شبیه یک تومور سرطانی به نظر برسد، اما حاشیه های مشخص و شکل منظم آن نشان دهنده خوش خیم بودن توده است.
نکته مهم: در زنان باردار معمولا ماموگرافی انجام نمی شود و در این شرایط، سونوگرافی روش تشخیصی جایگزین است.
سونوگرافی
ظاهر این کیست ها در سونوگرافی متنوع است:
- کیستیک یا چندکیستیک (حدود 50% موارد)
- ترکیبی از کیستیک و جامد (حدود 37% موارد)
- کاملا جامد (حدود 13% موارد)
معمولا به شکل ندول های کوچک و گرد با دیواره های نازک و حاشیه های مشخص دیده می شوند. گاهی اوقات ممکن است ظاهر نامنظم یا لوبوله داشته باشند. همین موضوع می تواند تشخیص را برای رادیولوژیست دشوار کند، زیرا در نگاه اول ممکن است با سایر توده های پستانی اشتباه گرفته شوند.
داپلر رنگی و بررسی بافت شناسی
در بررسی داپلر رنگی، جریان خون در ضایعه مشاهده نمی شود. در بافت شناسی نیز ممکن است مایعات التهابی یا بقایای نکروتیک دیده شود. نشت محتویات کیست می تواند باعث التهاب شود. یکی از عوارض گالاکتوسل، عفونت ثانویه و ایجاد آبسه پستان است.
عوارض گالاکتوسل و پیش آگهی
در اغلب موارد، این کیست ها بدون درمان خاصی و با گذر زمان برطرف می شوند. تنها در موارد معدودی توده باقی می ماند که می تواند با بیماری هایی مثل کیست های پیچیده یا توده های خوش خیم و بدخیم دیگر اشتباه گرفته شود. به همین دلیل، پیگیری دقیق و مشاوره با پزشک متخصص زنان و جراح سینه اهمیت زیادی دارد.
توصیه های روزمره برای مدیریت گالاکتوسل
- نگران سرطان نباشید: بیشتر این کیست ها خوش خیم هستند و ارتباطی با سرطان پستان ندارند.
- پیگیری پزشکی داشته باشید: اگر توده ای در سینه لمس کردید که برطرف نشد یا تغییر شکل داشت، حتما با پزشک مشورت کنید.
- خودآزمایی پستان را جدی بگیرید: ماهی یک بار بعد از پایان قاعدگی سینه های خود را معاینه کنید تا هر تغییری را زودتر متوجه شوید.
- به بهداشت شیردهی توجه کنید: تخلیه کامل شیر از سینه ها، استفاده از سینه بند مناسب و جلوگیری از فشار اضافی روی سینه می تواند به کاهش خطر انسداد مجاری کمک کند.
- آرامش خود را حفظ کنید: اضطراب و نگرانی می تواند شرایط را سخت تر کند. دانستن این موضوع که گالاکتوسل اغلب خودبه خود برطرف می شود، می تواند آرامش بخش باشد.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید: مصرف کافی مایعات و تغذیه سالم به سلامت عمومی بدن و روند بهبود کمک می کند.
سخنی از نی نی تینی
گالاکتوسل یک ضایعه خوش خیم و بی خطر پستان است که بیشتر در دوران یا پس از شیردهی رخ می دهد. این عارضه به دلیل انسداد مجاری شیری به وجود می آید و معمولا به صورت توده ای بدون درد در سینه دیده می شود. در بیشتر موارد، این عارضه به تنهایی و با گذر زمان برطرف می شود و نیازی به درمان پیچیده ندارد. با این حال، برای اطمینان از تشخیص درست و پیشگیری از اشتباه با سایر بیماری های پستان، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.
اگر شما هم تجربه ای از مواجهه با گالاکتوسل یا توده های مشابه در دوران شیردهی داشته اید، خوشحال می شویم تجربه های ارزشمندتان را در بخش نظرات با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید.
