گاسترکتومی چیست؟
گاسترکتومی نوعی جراحی است که در آن تمام یا بخشی از معده برداشته می شود. معده در واقع مخزن اصلی دستگاه گوارش برای نگهداری و هضم اولیه غذاست و کمک می کند مواد غذایی قبل از ورود به روده کوچک، خرد و آماده جذب شوند. اما گاهی شرایطی مانند سرطان معده یا برخی بیماری های شدید باعث می شود معده به جای مفید بودن، به بدن آسیب برساند. در چنین شرایطی پزشک ممکن است گاسترکتومی را توصیه کند.
با وجود اینکه گاسترکتومی ساختار طبیعی گوارش را تغییر می دهد، اما بسیاری از افراد بدون معده هم می توانند زندگی سالم و پایداری داشته باشند و با رعایت رژیم غذایی مناسب، کیفیت زندگی خوبی را تجربه کنند.
این جراحی در دو نوع اصلی انجام می شود:
1. گاسترکتومی کامل
در این روش، کل معده برداشته می شود و مسیر گوارشی به گونه ای بازسازی می شود که فرد بتواند غذا دریافت کند.
2. گاسترکتومی جزئی
در این روش تنها بخشی از معده برداشته می شود. بسته به مقدار بافتی که برداشته می شود نوع جراحی متفاوت است. برای مثال، در «ساب توتال گاسترکتومی» حدود 80٪ معده حذف می شود. همچنین جراحی اسلیو معده در درمان چاقی شدید (در حد کلاس 3) نیز نوعی گاسترکتومی جزئی محسوب می شود.
گاسترکتومی چه بیماری هایی را درمان می کند؟
بیشترین کاربرد گاسترکتومی، درمان سرطان معده است. این عمل می تواند:
- سرطان را کاملا از بین ببرد
- مانع گسترش آن شود
- یا در موارد غیرقابل درمان، علائم بیماری مانند خونریزی و درد را کاهش دهد
علاوه بر سرطان، گاسترکتومی به عنوان یک روش درمانی برای موارد زیر نیز استفاده می شود، مخصوصا زمانی که دارو یا تغییر سبک زندگی مؤثر نباشد:
بیماری هایی که با گاسترکتومی درمان می شوند:
- تومورهای خوش خیم معده که احتمال بدخیمی دارند
- گاستریت شدید که با دارو درمان نشده باشد
- زخم معده عمیق (اولسر پپتیک)
- چاقی شدید و مضر برای سلامتی
- آسیب شدید معده بر اثر حادثه یا ضربه
همچنین برخی افراد که جهش ژنی CDH1 دارند و احتمال سرطان منتشر معده در آن ها بسیار بالاست، ممکن است با نظر پزشک برای جلوگیری از پیشرفت سرطان، گاسترکتومی کامل انجام دهند.
چگونه برای گاسترکتومی آماده شویم؟
مرور سابقه پزشکی
پیش از عمل، پزشک تمام سابقه های بیماری، داروهای مصرفی، مکمل ها، ویتامین ها و حتی گیاهان دارویی را بررسی می کند. همچنین درباره حساسیت ها و تجربه های قبلی با بیهوشی سؤال خواهد شد.
اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی
ممکن است لازم باشد قبل از جراحی:
- رژیم غذایی خود را سبک تر کنید
- فعالیت بدنی را کمی افزایش دهید
- و بدن را به شرایط مناسب تری برای جراحی برسانید
قطع مصرف دخانیات
حتی چند هفته قبل از عمل باید مصرف سیگار یا تنباکو را قطع کنید، زیرا ترک آن به بهبود بهتر زخم و نتیجه بهتر عمل کمک می کند.
تنظیم داروها
داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین یا برخی مسکن ها ممکن است قبل از جراحی متوقف شوند.
رعایت ناشتایی قبل از عمل
پزشک مشخص می کند چه زمان آخرین وعده غذا باشد و تا چه زمانی مجاز به نوشیدن مایعات هستید.
هماهنگی برای بازگشت از بیمارستان
پس از عمل، امکان رانندگی ندارید و باید شخصی همراه شما باشد.
آماده سازی منزل
اجسام سنگین نباید بلند شوند. بهتر است وسایل موردنیاز در دسترس قرار بگیرند و اگر ممکن است یک نفر برای چند روز اول کنار شما باشد.
در روز جراحی گاسترکتومی چه اتفاقی می افتد؟
در طول جراحی:
1. دریافت بیهوشی عمومی
دارویی از طریق رگ به شما تزریق می شود تا به خواب بروید و هیچ دردی حس نکنید.
2. نصب کاتترها
کاتتر ادراری برای تخلیه ادرار و لوله بینی–معده ای برای خارج کردن ترشحات معده قرار داده می شود.
3. برداشت بخشی یا تمام معده
این کار می تواند با جراحی باز (یک برش بزرگ) یا لاپاراسکوپی (چند برش کوچک) انجام شود.
اگر سرطان وجود داشته باشد، غدد لنفاوی هم بررسی و در صورت نیاز برداشته می شوند.
4. بازسازی دستگاه گوارش
- اگر بخشی از معده باقی بماند، روده کوچک به آن متصل می شود.
- اگر کل معده برداشته شود، روده کوچک به مری متصل می شود.
- ممکن است یک لوله تغذیه موقت به معده یا روده نصب شود.
5. بخیه محل جراحی
تمام برش ها بخیه زده می شوند.
مدت زمان جراحی
این عمل حدود 5 ساعت طول می کشد و نیازمند دقت و مهارت بالا است.
بعد از گاسترکتومی چه می شود؟
پس از عمل باید تا دو هفته در بیمارستان بمانید تا وضعیت شما بررسی شود. تیم پزشکی به شما کمک می کند:
- ابتدا از طریق سرم یا لوله تغذیه دریافت کنید
- سپس رژیم مایعات
- بعد رژیم نرم
- و در نهایت وعده های کوچک و سبک
همچنین درباره مراقبت از زخم و روش حمام کردن (مثلا استفاده از حمام اسفنجی) راهنمایی لازم را دریافت خواهید کرد.
مزایا و فواید گاسترکتومی
گاسترکتومی می تواند:
- جان بیمار را نجات دهد
- از گسترش سرطان جلوگیری کند
- در چاقی شدید باعث کاهش وزن پایدار شود
- علائم آزاردهنده معده را برطرف کند
- کیفیت زندگی را بهبود ببخشد
عوارض و خطرات احتمالی گاسترکتومی
مانند هر عمل جراحی، خطراتی مانند عفونت، حساسیت به بیهوشی و لخته شدن خون وجود دارد. به همین دلیل ممکن است جوراب ضدلخته استفاده کنید.
عوارض اختصاصی گاسترکتومی
- سندرم حلقه های گوارشی
- نشت در محل اتصال روده و معده/مری
- بازگشت صفرا به معده یا مری
- سندروم دامپینگ (ورود سریع غذا به روده کوچک)
- سوءتغذیه و کاهش وزن زیاد
- فتق داخلی
- تنگی محل اتصال
- گاستروپارزی بعد از عمل (کند شدن حرکت غذا)
در صورت مشاهده هرگونه علامت، پیگیری با پزشک ضروری است.
دوره نقاهت و بازگشت به زندگی عادی
بهبود کامل پس از گاسترکتومی چند ماه زمان می برد. معمولا:
- ترمیم جسمی 2 ماه زمان می برد
- رسیدن انرژی بدن 3 تا 6 ماه
- سازگاری با رژیم جدید شاید بیشتر طول بکشد
بازگشت به رانندگی: حداقل یک ماه بعد از عمل.
بازگشت به کار: بین چند هفته تا چند ماه بسته به نوع شغل.
آیا می توان بدون معده زندگی عادی داشت؟
بله. بسیاری از افراد بعد از گاسترکتومی یک زندگی سالم و طبیعی دارند، اما نیاز به تغییر سبک تغذیه وجود دارد.
نکات مهم برای زندگی بهتر پس از گاسترکتومی
- استراحت کافی
- مصرف وعده های کوچک اما متعدد
- نوشیدن مایعات بین وعده ها نه همراه غذا
- پرهیز از غذاهای سنگین یا پرفیبر در ابتدا
- احتمال عدم تحمل لبنیات
- مصرف مکمل ها مخصوصا ویتامین B12
- پیاده روی های کوتاه و منظم
- پرهیز از فعالیت سنگین تا بهبود کامل
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر موارد زیر را مشاهده کردید:
- تهوع، اسهال یا استفراغ
- درد شکم
- مدفوع غیرطبیعی
- تب
- قرمزی، ورم یا ترشح در محل جراحی
حتما باید با پزشک تماس بگیرید.
سخنی از نی نی تینی
گاسترکتومی تصمیم ساده ای نیست، اما زمانی که جان فرد یا کیفیت زندگی او در خطر است، می تواند نجات بخش باشد. با درک درست از مراحل عمل، دوره نقاهت و تغییرات زندگی پس از آن، می توانید با آرامش و آگاهی بیشتری درباره این جراحی تصمیم بگیرید.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان تجربه ای درباره گاسترکتومی یا رژیم غذایی پس از این عمل دارید، تجربه های ارزشمندتان را در بخش نظرات با دیگران به اشتراک بگذارید. پرسش های خود را هم می توانید مطرح کنید تا راهنمایی تان کنم.
