گاز گرفتن در کودکان می تواند یک شوک ناخوشایند برای والدین باشد. ممکن است ناگهان کودک شما دست شما یا شخص دیگری را گاز بگیرد، و این رفتار شما را نگران کند. اما باید بدانید که گاز گرفتن در کودکان تا سن 4 سالگی امری طبیعی و رایج است.
چرا کودکان و نوپا ها گاز می گیرند؟
کودکان 1 تا 3 ساله ممکن است در موقعیت های مختلفی گاز بگیرند، از جمله:
- وقتی احساس ترس، خشم یا ناامیدی دارند
- هنگام بیش تحریکی
- در دوران دندان درآوردن، زیرا لثه هایشان درد می کند
- برای دفاع از خود، مثلا اگر درگیری ای رخ دهد و احساس کنند که در خطر هستند.
یکی دیگر از دلایلی که کودکان نوپا گاز می گیرند، ترکیب استقلال در حال رشد آن ها با کنترل ضعیف بر تکانه هایشان است. از آنجا که درک و کنترل احساسات در این سن هنوز کاملا شکل نگرفته است، ممکن است گاز گرفتن را به عنوان یک روش ارتباطی یا واکنشی به کار ببرند.
اما نگران نباشید! این رفتار معمولا تا سن 3 یا 4 سالگی از بین می رود، زیرا کودکان کنترل بیشتری روی رفتارهای خود پیدا می کنند و یاد می گیرند که با زبان و کلمات نیازهایشان را بیان کنند.
دلایل دیگر گاز گرفتن در کودکان:
- کاهش درد دندان درآوردن
- تجربه حس کنترل روی محیط اطراف
- آزمایش علت و معلول (مثلا: ” اگر این کار را انجام دهم، چه اتفاقی می افتد؟”)
- نیاز به تحریک دهانی و تجربه حس گاز گرفتن
- ابراز احساسات هنگام بیش تحریکی یا خستگی شدید
وقتی کودک شما گاز می گیرد، چه باید بکنید؟
- آرام بمانید و واکنش شدید نشان ندهید
اگر کودک شما کسی را گاز گرفت (یا حتی شما را)، وحشت نکنید و خونسردی خود را حفظ کنید. ممکن است درد شدیدی را حس کنید، اما فریاد زدن، عصبانی شدن یا واکنش شدید نشان دادن، معمولا نتیجه معکوس دارد.
- به کودک با زبان ساده و محکم توضیح دهید که گاز گرفتن مجاز نیست
برای نوپایان و کودکان کوچک، باید مرزها را با زبانی ساده و روشن مشخص کنید. مثلا می توانید بگویید:
“می دانم که ناراحت هستی، اما اجازه نمی دهم که به من آسیب بزنی. گاز گرفتن ممنوع است.”
برای کودکان بزرگ تر (سن پیش دبستانی)، بعد از حادثه می توانید بیشتر توضیح دهید و راه های جایگزین برای ابراز احساسات را به او یاد بدهید.
- اگر کودک کسی را گاز گرفت، او را از موقعیت دور کنید
- اگر کودک شما کودک دیگری را گاز گرفت، آن ها را از هم جدا کنید تا دوباره این اتفاق رخ ندهد.
- اگر فرد گاز گرفته شده بزرگسال است، کودک را از او دور کنید تا آرام شود.
- مراقبت از محل گاز گرفتگی
- اگر پوست زخمی نشده است، کافی است محل را با آب و صابون بشویید.
- اگر پوست زخمی شده و خونریزی دارد، خطر عفونت وجود دارد. محل را ضد عفونی کنید و روی آن را با یک پانسمان استریل بپوشانید.
- اگر کودک شما گاز گرفته شده است، بهتر است او را نزد پزشک ببرید تا زخم بررسی شود.
- اگر کودک شما کسی را گاز گرفته است، به والدین آن کودک توصیه کنید که محل زخم را به پزشک نشان دهند.
- تنبیه نکنید، اما حد و مرز مشخص کنید.
- والدین ممکن است وسوسه شوند که با تنبیه شدید، کودک را از این رفتار بازدارند، اما تنبیه فیزیکی یا فریاد زدن راه حل مناسبی نیست.
- کودکان زیر 3 سال، مفهوم تنبیه را درک نمی کنند. به جای آن، بهتر است حد و مرزها را واضح و قاطعانه مشخص کنید.
- هرگز برای مقابله با گاز گرفتن در کودکان، کودک را نزنید یا نیشگون نگیرید. مطالعات نشان داده اند که تنبیه فیزیکی نه تنها رفتار را اصلاح نمی کند، بلکه می تواند پرخاشگری را در کودکان افزایش دهد.
- محبت خود را حفظ کنید
ممکن است وقتی کودک شما دیگران را گاز می گیرد، احساس ناامیدی کنید، اما به یاد داشته باشید که او نمی خواهد به عمد به کسی آسیب برساند. اگرچه لازم است او را متوقف کنید، اما همچنان با آرامش و محبت رفتار کنید تا احساس امنیت داشته باشد و بتواند احساسات خود را بیان کند.
- با کودک صحبت کنید و راه های جایگزین برای ابراز احساسات را به او یاد دهید
وقتی همه آرام شدند، با کودک خود صحبت کنید:
- “چطور می توانی وقتی عصبانی هستی، بدون آسیب رساندن به دیگران، احساساتت را بیان کنی؟”
- “اگر از رفتار دیگران ناراحت شدی، چطور می توانی از یک بزرگ تر کمک بگیری؟”
تمرین نقش آفرینی (Role-playing) هم می تواند برای گاز گرفتن در کودکان مفید باشد. به کودک خود یاد بدهید که چگونه در موقعیت های مشابه واکنش نشان دهد. مثلا بگویید:
“بیا بازی کنیم! مثلا من دوستت هستم و اسباب بازیت را برمی دارم. تو چطور می خواهی به من بگویی که این کار را دوست نداری، بدون اینکه گاز بگیری؟”
با این روش، کودک عبارت هایی یاد می گیرد که می تواند دفعه بعد در موقعیت واقعی استفاده کند. مثلا:
“نه! من این را دوست ندارم!” یا “لطفا به من دست نزن!”
چگونه از گاز گرفتن در کودکان جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری از این رفتار، این نکات را امتحان کنید:
الگوهای رفتاری کودک را شناسایی کنید: آیا کودک هنگام دعوا بر سر اسباب بازی گاز می گیرد؟ آیا وقتی بیش از حد هیجان زده می شود، این رفتار را نشان می دهد؟ اگر بتوانید پیش بینی کنید چه زمانی این اتفاق رخ می دهد، می توانید سریع تر مداخله کنید.
به کودک راه های جایگزین ارائه دهید: اگر فرزندتان توانایی بیان احساسات خود را دارد، به او آموزش دهید که از کلمات مانند “نه” و “بس کن” استفاده کند.
حواس کودک را پرت کنید: اگر متوجه شدید که کودک در آستانه گاز گرفتن است، او را به فعالیت دیگری مانند نقاشی، رقصیدن یا بازی کردن مشغول کنید.
نشانه های هشداردهنده را بشناسید و سریع مداخله کنید: کودکانی که گاز می گیرند، معمولا قبل از آن رفتارهایی مانند گریه، فریاد زدن یا کوبیدن پا از خود نشان می دهند. با مشاهده این علائم، می توانید مانع از وقوع این رفتار شوید.
به کودک جایگزین مناسبی برای گاز گرفتن بدهید: اگر فرزندتان برای تحریک دهانی نیاز به گاز گرفتن دارد، اسباب بازی های مخصوص دندان درآوردن یا اشیای ایمن را در اختیار او قرار دهید تا از گاز گرفتن در کودکان جلوگیری کنید.
از تقویت مثبت استفاده کنید: رفتارهای خوب کودک را تحسین کنید. وقتی کودک شما به درستی احساساتش را بیان کرد، او را تشویق کنید تا این رفتار را تقویت کند.
از کتاب ها و بازی ها کمک بگیرید: می توانید از کتاب هایی مانند دندان ها برای گاز گرفتن نیستند برای آموزش به کودک استفاده کنید تا مانع از گاز گرفتن در کودکان شود. همچنین می توانید بازی هایی انجام دهید که در آن کودک تشخیص دهد چه چیزهایی را می توان گاز گرفت و چه چیزهایی را نمی توان گاز گرفت.
اگر کودک خودش را گاز بگیرد چه باید کرد؟
اگر کودک شما به خود آسیب می زند، ممکن است به دنبال جلب توجه باشد یا احساسات منفی خود را مدیریت کند. در این شرایط:
- به رفتار او توجه کنید، اما واکنش بیش از حد نشان ندهید.
- زمان بیشتری را برای تعامل و صحبت درباره احساساتش اختصاص دهید.
- اگر این رفتار شدید و مداوم است، با پزشک متخصص مشورت کنید. ممکن است این رفتار نشانه ای از یک مشکل زمینه ای مانند اختلال طیف اوتیسم باشد.
در نهایت، گاز گرفتن در کودکان یک مرحله طبیعی در رشد کودک است و معمولا با افزایش مهارت های زبانی و اجتماعی از بین می رود. با برخورد آرام و راهکارهای درست، می توانید به کودک خود کمک کنید تا این رفتار را ترک کند.
سخنی از نی نی تینی
گاز گرفتن در کودکان امری طبیعی است و معمولا بین 3 تا 4 سالگی از بین می رود. دلیل اصلی این رفتار، ناتوانی کودک در کنترل احساسات یا برقراری ارتباط است. واکنش شما مهم ترین عامل در کاهش این رفتار است. آرامش خود را حفظ کنید و به کودک یاد بدهید که روش های بهتری برای بیان احساساتش دارد. از تنبیه بدنی خودداری کنید و به جای آن، حد و مرزهای روشن و محبت آمیز تعیین کنید. با تمرین و نقش آفرینی، به کودک کمک کنید تا مهارت های ارتباطی خود را تقویت کند.
آیا کودک شما هم گاز می گیرد؟ شما چگونه با این رفتار برخورد می کنید؟ تجربه خود را با ما در میان بگذارید!
