بسیاری از مادران پس از تولد نوزادشان متوجه ترشحات یا خیس شدن اطراف ناف می شوند که می تواند ناشی از کیست کانال نافی در نوزادان باشد. این مشکل معمولا نگران کننده است، اما خوشبختانه اغلب قابل درمان است. در این مقاله به بررسی علت، علائم، تشخیص و روش های درمان این کیست پرداخته ایم تا مادران اطلاعات کامل و کاربردی داشته باشند.
کانال نافی چیست؟
کانال نافی یا یوراکوس، مسیری است که بین ناف نوزاد و مثانه در جنین ایجاد می شود و به تخلیه ادرار کمک می کند. در بیشتر موارد، این مسیر قبل از تولد بسته می شود. اما گاهی اوقات به طور کامل تشکیل نمی شود و مشکلات یا ناهنجاری هایی به وجود می آید. اگر این مشکل رخ دهد، ممکن است مادر متوجه خیس شدن یا ترشحات اطراف ناف نوزاد شود. خوشبختانه اکثر مشکلات مربوط به کانال نافی در نوزادان قابل درمان هستند.
کانال نافی یک لوله فیبری است که از مثانه تا ناف جنین امتداد دارد. در طول سه ماهه اول بارداری، این مسیر اصلی تخلیه ادرار جنین محسوب می شود. در بیشتر جنین ها، کانال نافی تا پایان هفته آخر سه ماهه اول بسته می شود و تبدیل به یک رشته کوچک و فیبری به نام رباط نافی میانی می گردد.
آیا کانال نافی همان ناف است؟
خیر، کانال نافی با خود ناف یکسان نیست. ناف جایی است که بند ناف به بدن جنین متصل می شود و پس از تولد پزشک آن را قطع می کند. بند ناف خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به جنین می رساند و همچنین ادرار را از طریق کانال نافی دفع می کند. بنابراین، کانال نافی مسیر اولیه خروج ادرار است، نه خود ناف.
عملکرد کانال نافی
وظیفه اصلی کانال نافی در جنین، کمک به دفع ادرار از بدن جنین از طریق جفت مادر و بند ناف است. با رشد جنین، مثانه او به سمت لگن حرکت می کند و کانال نافی کشیده می شود و در نهایت به یک رباط فیبری کوچک تبدیل می شود.
در بزرگسالان، این ساختار به رباط نافی میانی تبدیل می شود، اما حدود 30 درصد بزرگسالان هنوز بخشی از بافت کانال نافی را دارند. اکثر افراد متوجه آن نمی شوند زیرا معمولا مشکل یا علامتی ایجاد نمی کند.
تمام جنین ها، چه دختر و چه پسر، کانال نافی دارند. معمولا در پایان سه ماهه اول، این کانال به رباط تبدیل می شود.
آناتومی کانال نافی
کانال نافی بین قسمت بالای مثانه جنین و ناف قرار دارد. ظاهر آن شبیه یک لوله یا طناب ضخیم است که ممکن است در هر دو سر باریک یا شبیه قیف باشد. طول کانال نافی می تواند بین 1 تا 15 سانتی متر متفاوت باشد؛ یعنی کمی کوتاه تر از یک قرص آسپرین یا حدود طول یک خودکار.
اختلالات و شرایط مرتبط با کانال نافی
اگر پزشک در مورد مشکل کیست کانال نافی در نوزادان شک کرده است، معمولا سونوگرافی توصیه می شود. سونوگرافی یک روش بدون درد و غیرتهاجمی است که بافت ها و اندام های داخلی نوزاد را نشان می دهد. در برخی موارد، MRI نیز ممکن است انجام شود.
اگر پزشک احتمال دهد که نوزاد دارای «کانال نافی باز» است و خیس شدن اطراف ناف از مثانه نشأت می گیرد، آزمایش مایعات برای بررسی اوره یا کراتینین انجام می شود. اوره و کراتینین مواد زائدی هستند که معمولا از طریق ادرار دفع می شوند.
یکی دیگر از آزمایش ها، «سیستوگرافی ادراری» (VCUG) است که برای بررسی ساختار مثانه و مسیر ادراری استفاده می شود. در این آزمایش، رنگ مخصوصی به مثانه تزریق می شود تا بافت پشت ناف نوزاد به وضوح دیده شود.
انواع باقی مانده های کانال نافی
گاهی کانال نافی به طور کامل بسته نمی شود و انواع مختلفی از باقی مانده ها ایجاد می شوند:
- کانال نافی باز (Patent Urachus): کانال به طور کامل باز است و ممکن است ادرار از ناف نوزاد نشت کند یا ناحیه ای خیس و تحریک شده اطراف ناف ایجاد شود که ممکن است قرمز، قهوه ای یا بنفش باشد.
- کیست کانال نافی در نوزادان: وقتی کانال به طور کامل بسته نمی شود، یک کیسه حاوی بافت و ممکن است چرک بین ناف و مثانه شکل می گیرد. معمولا علائمی ندارد، اما گاهی عفونت باکتریایی باعث درد شکمی و ترشح خونی یا کدر می شود.
- سینوس کانال نافی: کانال در نزدیکی ناف بسته نمی شود اما در طرف مثانه بسته می شود. معمولا بدون علامت است، اما عفونت باکتریایی می تواند درد شکمی و ترشح ایجاد کند.
- دیورتیکول: کانال در نزدیکی مثانه بسته نمی شود و گاهی ادرار در این ناحیه جمع می شود که ممکن است باعث عفونت ادراری شود. علائم عفونت شامل تب و درد یا سوزش ادرار است.
به طور کلی، باقی مانده های کانال نافی به عنوان ناهنجاری کانال نافی نیز شناخته می شوند.
سرطان کانال نافی
سرطان کانال نافی نوع نادری از سرطان مثانه است که بیشتر در افراد بالای 50 سال که بافت کانال نافی دارند دیده می شود. علائم آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خون در ادرار
- وجود مخاط در ادرار
- باکتری در ادرار
- درد شکم
- وجود توده در شکم
درمان کیست کانال نافی در نوزادان
اگر نوزاد شما اطراف ناف خود ترشح مداوم یا خیس شدن داشته باشد، پزشک ممکن است برای درمان کیست کانال نافی در نوزادان سوزاندن شیمیایی (Chemical Cauterization) را توصیه کند. در این روش، مقدار کمی ماده شیمیایی مثل نیترات نقره، محلول فریک ساب سولفات یا هگزا هیدرات کلراید آلومینیوم به محل آسیب دیده زده می شود. این ماده به طور معمول باعث بهبود ناحیه ظرف چند روز می شود و در برخی موارد نیاز به مصرف آنتی بیوتیک بعد از آن وجود دارد.
آنتی بیوتیک ها نیز در درمان کیست کانال نافی در نوزادان بسیار موثر هستند، به ویژه اگر کیست دچار عفونت شده باشد. در برخی مواقع، پزشک ممکن است نیاز داشته باشد تا مایع داخل کیست را با سوزن تخلیه کند. بعد از بهبود کیست کانال نافی در نوزادان، ممکن است جراحی برای برداشتن کانال نافی و هر بخشی که به آن متصل است، مثل بالای مثانه نوزاد، توصیه شود.
اگر بافت کانال نافی باقی بماند، خطر ابتلا به سرطان کانال نافی، عفونت ها یا سنگ های مثانه در آینده افزایش می یابد. خوشبختانه، اکثر نوزادانی که با جراحی بافت کانال نافی برداشته می شود، بعد از آن مشکل دیگری ندارند و بهبودی کامل پیدا می کنند.
سخنی از نی نی تینی
کانال نافی نقش مهمی در رشد جنین دارد و به دفع ادرار در دوران جنینی کمک می کند تا زمانی که به رباط تبدیل شود و بقیه دستگاه ادراری تکامل پیدا کند. در برخی افراد، کانال نافی قبل از تولد بسته نمی شود و مشکلاتی از جمله کیست کانال نافی در نوزادان ایجاد می گردد. گاهی این ناهنجاری ها هیچ علامتی ایجاد نمی کنند و ممکن است اصلا متوجه آن نشوید. اما اگر علائم ظاهر شوند، معمولا قابل درمان هستند و درمان های موثری برای رفع آن ها وجود دارد.
اگر تجربه ای در مورد کیست کانال نافی در نوزادان داشته اید یا سوالی درباره مراقبت و درمان آن دارید، می توانید دیدگاه ها و سوالات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. به این ترتیب دیگر مادران نیز از تجربیات شما بهره مند خواهند شد و امکان دریافت پاسخ های کاربردی از متخصصان فراهم می شود. مراقبت دقیق و پیگیری به موقع می تواند سلامت نوزاد شما را تضمین کند.
