کیست زبان در نوزادان

کیست زبان در نوزادان می تواند نگرانی زیادی برای والدین و حتی کادر درمان ایجاد کند. این کیست ها ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشند یا پس از تولد و در ماه های ابتدایی شکل بگیرند. اگرچه اغلب خوش خیم هستند، اما در برخی موارد می توانند باعث سختی در شیر خوردن یا حتی مشکلات تنفسی شوند. در این مقاله، درباره علت کیست زبان در نوزادان، انواع مختلف آن، شیوه های تشخیص کیست زبان در نوزادان و روش های درمان کیست زبان در نوزادان توضیح داده می شود.

کیست زبان در نوزادان چیست؟

کیست زبان معمولا یک توده کوچک و غیرسرطانی است که در دهان نوزاد ایجاد می شود. این کیست می تواند از همان لحظه تولد وجود داشته باشد (مادرزادی) یا بعدها به دلایلی خاص، حتی در سنین کودکی و جوانی ایجاد شود. نوع مادرزادی این عارضه برای والدین بسیار نگران کننده است، زیرا ممکن است باعث اختلال در مکیدن، کاهش رشد، یا مشکلات تنفسی مانند صدای خس خس شود.

طبق گزارش های پزشکی، حدود یک تا دو درصد از کیست های خوش خیم دهانی در نوزادان، روی زبان یا زیر زبان قرار دارند. این کیست ها ممکن است از بافت های مختلف منشأ بگیرند که شامل موارد زیر است:

• منبع تیروئیدی: یعنی از بافت های وابسته به غده تیروئید.
• منبع درمی (پوستی): کیستی که از بافت های مشابه پوست شکل گرفته باشد.
• منبع اپیدرمی: یعنی از لایه های سطحی پوست یا مخاط.
• منبع وریدی: کیست هایی که از بافت های مرتبط با رگ های خونی تشکیل می شود.
• منشأ پیش روده (Foregut): یعنی منبعی مرتبط با بخش ابتدایی دستگاه گوارش.
• منبع لنفاوی: کیست هایی که از بافت لنف یا سیستم ایمنی نشأت می گیرند.

در تمامی این انواع، معمولا توده ای در خط میانی و بخش عقبی زبان مشاهده می شود که گاهی در نگاه اول نیز قابل تشخیص است. این توده ممکن است باعث سختی در شیر خوردن، به خصوص هنگام مکیدن، و مشکل تنفس همراه با صدای غیرطبیعی شود که به آن «استریدور» می گویند.

ناحیه ریشه زبان در نوزادان، به دلیل داشتن بافت عضلانی زیاد و سیستم لنفاوی بسیار کم، معمولا محلی نیست که سرطان های اولیه در آن شکل بگیرند. به همین دلیل، کیست زبان در نوزادان بیشتر ماهیت خوش خیم دارد. با این حال، اگر کیست بزرگ و بدون درمان رها شود، ممکن است در آینده در موارد نادر دچار تغییرات غیرطبیعی شود، بنابراین درمان به موقع ضروری است.

انواع کیست زبان در نوزادان چگونه طبقه بندی می شوند؟

رایج ترین انواع کیست زبان در نوزادان شامل دو نوع اصلی هستند:

• کیست درمی (Dermoid)
• کیست اپیدرموئید (Epidermoid)

تفاوت میان این دو نوع معمولا بر اساس وجود یا عدم وجود «ضمائم پوستی» مشخص می شود. در کیست های درمی، ضمائمی مانند مو یا بافت چربی وجود دارد، اما در کیست های اپیدرموئید این اجزا دیده نمی شود.

کیست های اپیدرموئید خود به دو دسته تقسیم می شوند:

• مادرزادی
• اکتسابی (که در ماه ها یا سال های بعد ایجاد می شوند)

نوع نادرتر این عارضه، «کیست تراتوئید» است که در آن، سلول هایی از انواع مختلف بافت ها مانند استخوان، عضله یا حتی بافت های مربوط به دستگاه تنفسی و گوارش وجود دارد.

در معاینه های تخصصی دندان پزشکی و جراحی دهان، معمولا همین سه گروه اصلی تشخیص داده می شود. ویژگی مشترک بسیاری از این کیست ها وجود پوشش بافت سنگ فرشی و تجمع کراتین درون کیست است.

در منابع علمی، نام های مختلفی برای کیست های ناحیه زبان به کار برده می شود، مانند کیست قاعده زبان، کیست اپی گلوت، کیست والکولا و غیره. اما در اصل، همه این ها بسته به محل قرارگیری، زیرمجموعه یکی از سه نوع اصلی گفته شده هستند.

علت کیست زبان در نوزادان چیست؟

مهم ترین علت بروز کیست زبان در نوزادان معمولا انسداد در مجاری غدد بزاقی یا مخاطی داخل دهان است. این انسداد ممکن است:

• مادرزادی باشد و از زمان تشکیل جنین در دوران بارداری به وجود بیاید.
• یا پس از تولد شکل بگیرد.

در بسیاری از نوزادان مبتلا، در بافت کیست دو ویژگی دیده می شود:

• وجود اپیتلیوم تنفسی (مانند بافت مجاری تنفسی)
• لایه بیرونی از جنس اپیتلیوم سنگ فرشی

این ترکیب به پزشکان کمک می کند تا ماهیت و منشأ کیست را تشخیص دهند.

علائم کیست زبان در نوزادان

علائم معمولا طی هفته اول تولد ظاهر می شوند و بسیاری از والدین ابتدا با مشکل شیرخوردن نوزاد مواجه می شوند. سایر نشانه ها عبارت اند از:

• انسداد نسبی مسیر تنفسی (شدت بسته به اندازه و محل کیست)
• صداهای تنفسی غیرطبیعی مثل سوت یا خس خس هنگام دم
• فرورفتگی  قفسه سینه هنگام تنفس
• قطع تنفس به صورت لحظه ای
• کبودی لب یا پوست به دلیل کمبود اکسیژن
• مشکل در مکیدن و بلع، به خصوص هنگام تغذیه با شیر مادر

استریدور در شیرخوار مهم ترین علامتی است که باید والدین و پزشک را به وجود کیست زبان مشکوک کند، به خصوص اگر همراه با مشکل تغذیه باشد.

تشخیص کیست زبان در نوزادان چگونه انجام می شود؟

برای تشخیص دقیق و برنامه ریزی درمان، پزشکان از روش های زیر کمک می گیرند:

• نمونه برداری با سوزن نازک (FNAC): با استفاده از یک سوزن بسیار ظریف، نمونه ای از مایع یا بافت کیست برداشته می شود تا ماهیت آن بررسی شود.
• سونوگرافی: یک روش بی خطر و بدون اشعه که بسیار مورد علاقه متخصصان اطفال و نوزادان است و برای بررسی کیست های زیر زبانی کاربرد زیادی دارد.
• سی تی اسکن: برای مشاهده لایه های مختلف بافت دهان و ناحیه زبان.
• ام آر آی: دقیق ترین روش تصویربرداری برای بررسی عمق، اندازه و نوع بافت درگیر.

اگرچه کیفیت تصویربرداری CT یا MRI بالاتر است، اما در نوزادان معمولا سونوگرافی به دلیل ایمنی، انتخاب اول پزشکان است.

درمان کیست زبان در نوزادان

درمان کیست زبان در نوزادان بسته به شدت علائم متفاوت است:

ارزیابی اولیه

پزشک ابتدا بررسی می کند که آیا کیست خودبه خود کوچک می شود یا مانع تغذیه و تنفس نوزاد است.

جراحی

در موارد متوسط تا شدید، بهترین درمان خارج کردن کامل کیست است. این عمل توسط متخصص جراحی دهان یا دندان پزشک کودکان انجام می شود.

نکات مهم در جراحی

• باید دقت شود که کیست پاره نشود، زیرا ممکن است باعث التهاب بعد از عمل شود.
• اگر کیست به طور کامل برداشته شود، احتمال بازگشت آن بسیار کم است.

جلوگیری از عوارض

در موارد نادر، کیست های بسیار بزرگ و درمان نشده ممکن است با گذشت زمان دچار تغییرات بدخیم شوند؛ به همین دلیل درمان زودهنگام اهمیت زیادی دارد.

سخنی از نی نی تینی

مراقبت از نوزادی که دچار کیست زبان است، نیازمند همکاری چندجانبه میان متخصصان مختلف از جمله پزشکان عمومی، نئوناتولوژیست ها، دندان پزشکان، جراحان دهان و فک، و پرستاران است. این هماهنگی به دلیل حساسیت بالای سن نوزادی و اهمیت تغذیه و تنفس صحیح در ماه های نخست زندگی ضروری است.

پایش مداوم اندازه کیست، تشخیص به موقع، و در صورت نیاز انجام جراحی کامل بدون پارگی کیست، از اصلی ترین اصول درمان محسوب می شود. این اقدامات می تواند به طور چشمگیری مشکلات مربوط به تغذیه نوزاد، مانند دشواری در مکیدن یا کاهش وزن، را برطرف کند.

چنین رویکردی که بر همکاری تخصصی و مراقبت دقیق استوار است، نقش مهمی در حفظ سلامت، رشد طبیعی و رفاه نوزاد دارد. هرچه درمان سریع تر انجام شود،