کیست تخمدان در بارداری معمولا جای نگرانی ندارد. بیشتر کیست های تخمدان در این دوران خوش خیم، بدون درد و بی خطر هستند و به طور طبیعی و بدون نیاز به درمان خاصی از بین می روند. این کیست ها اغلب هیچ علامت مشخصی ندارند، مگر آنکه دچار پارگی شوند که در این صورت می توانند باعث درد شوند.
در موارد نادری، ممکن است کیست باعث پیچ خوردگی تخمدان (که به آن پیچ خوردگی تخمدان یا torsion گفته می شود) شود. این حالت یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و معمولا نیاز به عمل جراحی فوری دارد. اگرچه معمولا نیازی به خارج کردن کیست در دوران بارداری وجود ندارد، اما در صورت لزوم، پزشکان می توانند به صورت ایمن آن را در حین بارداری جراحی کنند.
کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان به توده ای پر از مایع یا بافت گفته می شود که روی تخمدان یا درون آن شکل می گیرد.
این کیست ها بیشتر اوقات بدون خطر، بدون درد و گذرا هستند و در اغلب موارد بدون مداخله پزشکی از بین می روند. اندازه کیست ها می تواند از حدود یک و نیم سانتی متر تا حدود 10 سانتی متر متغیر باشد. این نوع کیست ها معمولا در سال های باروری زنان ایجاد می شوند، اما در برخی موارد پس از یائسگی نیز ممکن است بروز پیدا کنند.
بر اساس آمار جهانی، حدود 7 درصد از زنان در طول زندگی خود دست کم یک بار دچار کیست تخمدان می شوند.
انواع مختلف کیست تخمدان در بارداری و غیر از آن
در ادامه با رایج ترین انواع کیست تخمدان آشنا می شوید. دانستن این موضوع می تواند به درک بهتر علائم و خطرات احتمالی کیست تخمدان در بارداری کمک کند:
کیست های عملکردی (Functional Cysts)
شایع ترین نوع کیست تخمدان، کیست های عملکردی هستند که در اثر فرآیند تخمک گذاری ایجاد می شوند و هیچ ارتباطی با سرطان ندارند. این دسته شامل دو نوع زیر است:
- کیست فولیکولی: زمانی شکل می گیرد که فولیکول (کیسه ای که تخمک را نگه می دارد) موفق به آزادسازی تخمک نشود و به جای آن با مایع پر شود.
- کیست جسم زرد (Corpus Luteum): پس از تخمک گذاری، فولیکول معمولا جمع می شود، اما اگر این اتفاق نیفتد و مایع در آن جمع شود، کیست جسم زرد ایجاد می شود.
کیست های تراتوم یا درموئید
این کیست ها بافت های متفاوتی مثل پوست و مو در خود دارند و ممکن است از زمان تولد در بدن وجود داشته باشند، اما در دوران باروری رشد می کنند. در موارد بسیار نادر، ممکن است به کیست های سرطانی تبدیل شوند.
کیست های سیست آدنوما (Cystadenoma)
این نوع کیست ها روی سطح بیرونی تخمدان رشد می کنند، خوش خیم (غیر سرطانی) هستند اما می توانند بسیار بزرگ شوند. معمولا حالت جامد دارند.
اندومتریوما (کیست شکلاتی)
این نوع کیست زمانی ایجاد می شود که فرد دچار بیماری اندومتریوز باشد؛ یعنی بافتی که باید داخل رحم رشد کند، در جایی خارج از رحم مثل روی تخمدان ها ظاهر می شود. این کیست ها از خون پر شده اند و گاهی با نام کیست شکلاتی شناخته می شوند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
وقتی که تخمدان ها تعداد زیادی کیست کوچک بسازند، فرد دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می شود. این اختلال می تواند در باروری زنان اختلال ایجاد کند و در درازمدت احتمال ابتلا به دیابت را افزایش دهد.
علت کیست تخمدان در بارداری چیست؟
یکی از شایع ترین دلایل ایجاد کیست تخمدان در بارداری، تشکیل کیست جسم زرد است. در این حالت، فولیکولی که تخمک را آزاد کرده است، به جای اینکه جمع شود، با مایع پر شده و روی تخمدان باقی می ماند.
در بیشتر موارد، این نوع کیست ها به طور طبیعی و تا حدود ماه چهارم بارداری (اواسط سه ماهه دوم) از بین می روند. اما اگر کیست خیلی بزرگ شود یا علائمی مانند درد و فشار ایجاد کند، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی یا حتی جراحی برای برداشتن آن وجود داشته باشد.
آیا کیست تخمدان در بارداری برای جنین خطرناک است؟
در بیشتر موارد، وجود کیست تخمدان در بارداری هیچ آسیبی برای جنین ندارد، به ویژه اگر کیست کوچک و بدون علامت باشد. اما در شرایط خاص، اگر کیست دچار پارگی یا پیچ خوردگی شود، می تواند هم برای مادر و هم برای روند طبیعی بارداری خطراتی ایجاد کند.
آیا ممکن است کیست تخمدان قبل از بارداری وجود داشته باشد؟
بله، ممکن است شما قبل از بارداری دچار یک نوع کیست تخمدان شده باشید که همچنان در دوران بارداری روی تخمدان باقی مانده است. حتی برخی از انواع کیست ها ممکن است در حین بارداری رشد کنند و دردناک شوند، اما در اغلب موارد، این کیست ها مشکلی برای روند بارداری ایجاد نمی کنند.
اگر در بارداری کیست تخمدان داشته باشم، چه اتفاقی می افتد؟
کیست تخمدان در بارداری بیشتر بدون دردسر هستند و نیازی به درمان ندارند. اما در مواردی که کیست همچنان رشد کند، ممکن است دچار پارگی یا پیچ خوردگی شود یا باعث شود خود تخمدان بپیچد (که به آن پیچ خوردگی تخمدان یا ovarian torsion گفته می شود).
در موارد نادر، کیست بزرگ ممکن است در حین زایمان ایجاد مشکل کند، به خصوص اگر به صورت توده ای بزرگ در شکم یا لگن قرار گرفته باشد و مسیر زایمان را سد کند.
برای اطمینان از سلامت شما و جنین، پزشک یا مامای شما در طول بارداری سونوگرافی های منظم انجام می دهد تا رشد کیست و تخمدان ها را بررسی کند. اگر سونوگرافی نتواند اطلاعات کافی درباره کیست فراهم کند و شما علائم نگران کننده ای داشته باشید، ممکن است نیاز به ام آر آی (MRI) برای بررسی دقیق تر باشد.
علائم کیست تخمدان در بارداری چیست؟
در بیشتر موارد، کیست های تخمدان هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. ممکن است پزشک شما در یک معاینه ی معمول لگنی یا هنگام انجام سونوگرافی متوجه وجود کیست شود.
اما اگر کیست خیلی بزرگ شود، خونریزی کند، بترکد یا دچار پیچ خوردگی شود، ممکن است علائم دردناک ایجاد کند.
علائم احتمالی کیست تخمدان عبارتند از:
- نفخ شکم
- احساس پری یا فشار در ناحیه شکم
- درد هنگام اجابت مزاج
از کجا بفهمم دچار پیچ خوردگی تخمدان شده ام؟
پیچ خوردگی تخمدان معمولا باعث درد متناوب در پایین شکم و در یک سمت بدن می شود. سایر علائم احتمالی پیچ خوردگی تخمدان شامل موارد زیر است:
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب خفیف
پیچ خوردگی تخمدان یک اورژانس پزشکی است. اگر احساس می کنید ممکن است دچار این وضعیت شده باشید، فورا به اورژانس مراجعه کنید.
از کجا بفهمم کیست تخمدان پاره شده است؟
پارگی کیست تخمدان در بارداری معمولا در سه ماهه اول یا ابتدای سه ماهه دوم رخ می دهد و در بیشتر موارد تا اواسط سه ماهه دوم خودبه خود برطرف می شود.
علائم پارگی کیست تخمدان شامل موارد زیر است:
- درد ناگهانی و شدید
- تب
- استفراغ
- ضعف یا غش
- تنگی نفس یا تنفس سریع
اگر شک دارید که کیست شما پاره شده است، حتما بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
درمان کیست تخمدان در بارداری
در بیشتر موارد، کیست تخمدان در بارداری نیازی به درمان ندارند و خودبه خود از بین می روند. با این حال، در شرایط خاص ممکن است نیاز به مراقبت یا مداخله پزشکی باشد.
در چه مواقعی نیاز به درمان وجود دارد؟
- اگر کیست تخمدان پاره شود:
در این صورت احتمالا به داروی مسکن نیاز خواهید داشت. معمولا بدن شما به مرور زمان کیست پاره شده را جذب می کند، اما پزشک مراقب شما خواهد بود تا مطمئن شود که علائم عفونت ظاهر نمی شود و بدنتان در حال بهبودی است. - اگر دچار پیچ خوردگی تخمدان شوید (Ovarian Torsion):
این وضعیت یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و نیاز فوری به جراحی دارد. در پیچ خوردگی، کیست باعث چرخش تخمدان می شود که می تواند جریان خون به آن را قطع کند. - اگر کیست بزرگ باشد یا علائم ایجاد کند:
در این شرایط، پزشک ممکن است استراحت مطلق، پیگیری منظم یا حتی جراحی را پیشنهاد کند تا از بروز عوارض بیشتر جلوگیری شود.
آیا برداشتن کیست تخمدان در بارداری بی خطر است؟
بله، در صورت نیاز می توان کیست تخمدان در بارداری را به صورت ایمن برداشت. با این حال، بیشتر پزشکان ترجیح می دهند تا زمانی که کیست باعث درد یا خونریزی نشده، اقدامی برای برداشتن آن انجام ندهند.
اگر نیاز به جراحی باشد، پزشک ممکن است از روش لاپاروسکوپی (جراحی کم تهاجمی با برش های بسیار کوچک) استفاده کند. البته در برخی موارد خاص، انجام جراحی شکمی سنتی ضروری است.
نکته مهم درباره برداشتن کیست های کورپوس لوتئوم:
اگر کیستی از نوع کورپوس لوتئوم (که در اوایل بارداری به طور طبیعی تشکیل می شود) و قبل از هفته دهم بارداری برداشته شود، پزشک ممکن است مصرف مکمل های پروژسترون را تجویز کند. دلیل این کار آن است که کورپوس لوتئوم معمولا وظیفه تأمین پروژسترون را در اوایل بارداری بر عهده دارد، تا زمانی که جفت این مسئولیت را به طور کامل بر عهده بگیرد.
سخنی از نی نی تینی
اگرچه وجود کیست تخمدان در بارداری می تواند نگران کننده به نظر برسد، اما در بیشتر موارد بی خطر است و مشکلی برای مادر یا جنین ایجاد نمی کند. با انجام مراقبت های منظم، سونوگرافی های دوره ای و در صورت نیاز تصویربرداری های بیشتر، پزشک شما می تواند رشد کیست را کنترل کرده و از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کند.
آیا شما هم در دوران بارداری تجربه کیست تخمدان داشته اید؟ آیا برای درمان آن نیاز به دارو یا جراحی پیدا کردید؟ اگر تمایل دارید، تجربه تان را با ما و سایر مادران به اشتراک بگذارید. نظرات و سوالات شما می تواند راهگشای بسیاری از خانم هایی باشد که با این نگرانی رو به رو هستند. در بخش دیدگاه ها منتظر شما هستیم!
