اگر فرزندتان به نظر می رسد که از همسالان خود جلوتر است، چه از نظر رشدی، احساسی یا تحصیلی، ممکن است تیزهوش باشد. برای کمک به تشخیص این موضوع، به این نشانه های رایج فکری، خلاقانه، رفتاری، اجتماعی و احساسی در کودکان تیزهوش توجه کنید.
آیا فرزند شما به خاطر این که مطالب مدرسه برایش بیش از حد آسان است، حوصله ای در مدرسه سر می رود؟ آیا او در سطحی بالاتر از همسالان خود کتاب می خواند؟ اگر چنین است، ممکن است بخواهید بررسی کنید که آیا فرزندتان تیزهوش است یا خیر.
برخی از کودکان در سنین پایین نشانه های توانایی های استثنایی را نشان می دهند، اما بیشتر آن ها تا زمانی که به مدرسه نروند، به عنوان کودک تیزهوش شناخته نمی شوند.
کودک تیزهوش چه کسی است؟
کودکان تیزهوش، دانش آموزانی با استعداد و توانایی هایی که در یک یا چند زمینه، در سطحی بالاتر از همسالان خود از نظر سن، تجربه و محیط عملکرد دارند یا قابلیت عملکرد در این سطوح را دارند.
ممکن است متوجه شوید که فرزندتان در پیش دبستانی یا دبستان نشانه هایی از استعداد و تیزهوشی را نشان می دهد. استعداد در همه کودکان به یک شکل ظاهر نمی شود. برخی کودکان ممکن است در یک حوزه یا مهارت خاص با استعداد باشند، در حالی که دیگران در چندین حوزه استعداد داشته باشند.
تیزهوشی فقط به تحصیلات محدود نمی شود بلکه بر همه جنبه های زندگی کودک تأثیر می گذارد. کودکان تیزهوش احساسات را به شکل متفاوت و اغلب شدیدتری نسبت به همسالان خود تجربه می کنند و ممکن است نیازهای اجتماعی متفاوتی داشته باشند.
تخمین تعداد کودکان با استعداد دشوار است، اما به طور کلی کودکانی که در ۱۰ درصد برتر از نظر تحصیلی قرار دارند، می توانند به عنوان کاندیداهای بررسی تیزهوش بودن در نظر گرفته شوند.
ویژگی ها و نشانه های کودکان تیزهوش
اگر فکر می کنید که فرزندتان ممکن است تیزهوش باشد، به برخی از ویژگی های رایج آن ها را که در ادامه آورده شده است دقت کنید. این نشانه ها و ویژگی ها عبارتند از:
نشانه های فکری کودکان تیزهوش
- رسیدن به مراحل رشدی خیلی زودتر از همسالان خود
- داشتن پیشرفت زبانی، مانند داشتن دایره واژگان گسترده یا توانایی صحبت کردن در قالب جملات، بسیار زودتر از کودکان هم سن
- توانایی درک مفاهیم انتزاعی و پیچیده
- توانایی کار و مطالعه به صورت مستقل
نشانه های خلاقیت کودکان تیزهوش
- داشتن ایده های نوآورانه و خلاق
- تیزهوش و دارای حس شوخ طبعی قوی
- تخیل قوی و توانایی خیال پردازی
- مستقل و بی توجه به هنجارهای اجتماعی
- استقبال از تجربیات جدید و داشتن علایق گسترده
نشانه های رفتاری کودکان تیزهوش
- فعالیت بیش از حد معمول
- کنجکاوی بی پایان و پرسیدن سوالات مداوم
- تمرکز طولانی مدت بر یک وظیفه
- شور و اشتیاق زیاد نسبت به علایق خود
- اراده قوی و پافشاری در زمینه های مهم برای خود
نشانه های اجتماعی و عاطفی کودکان تیزهوش
- تجربه احساسات شدید
- بسیار حساس و همدل نسبت به احساسات دیگران
- به طرز غیرعادی از خود آگاهی داشته و ممکن است احساس کند با همسالان خود متفاوت است.
- به راحتی احساساتش جریحه دار می شود و نیاز زیادی به حمایت عاطفی دارد.
- ممکن است ایده آل گرا بوده و حس قوی از عدالت داشته باشد
- دارای سطح پیشرفته ای از قضاوت اخلاقی
- گاهی با ناامیدی شدید روبرو می شود، به ویژه زمانی که نتواند انتظارات خود یا دیگران را برآورده کند.
نشانه های کودکان تیزهوش زیر ۵ سال
- هوشیاری غیرمعمول در دوران نوزادی
- مدت زمان توجه طولانی تر از حد معمول برای کودکی در سن خود
- توانایی یادگیری سریع
- حافظه استثنایی
- تفکر انتزاعی
کودکان دوگانه استثنایی (۲E)
کودکی ممکن است هم با استعداد باشد و هم دچار ناتوانی های یادگیری باشد. این کودکان به عنوان “دوگانه استثنایی” یا “۲E” شناخته می شوند. کودکان ۲E ممکن است دارای ناتوانی های یادگیری خاص، اختلالات گفتار و زبان، اوتیسم، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) و/یا اختلالات عاطفی یا رفتاری باشند.
برای برخی از کودکان ۲E، ناتوانی آن ها شناسایی می شود، اما استعدادشان ممکن است نادیده گرفته شود. برخی دیگر از کودکان ممکن است سعی کنند ناتوانی یادگیری خود را با استعدادهایشان جبران کنند.
شما می توانید با تقویت نقاط قوت و استعدادهای کودک ۲E خود در کنار حمایت از نیازهای او، به او کمک کنید. اگر فرزند شما در سن مدرسه است، حتما مشاهدات خود را با معلمان و مدیران مدرسه در میان بگذارید و با کارکنان مدرسه همکاری کنید تا بهترین راه های حمایت از فرزندتان را پیدا کنید.
زمانی که استعداد دشوار به رسمیت شناخته می شود
اگر فرزندتان از مدرسه لذت می برد و احساس می کنید که او به درستی به چالش کشیده شده و تحریک می شود، ممکن است نیازی به انجام آزمایش رسمی برای تشخیص تیزهوشی او نباشد. اما اگر فرزندتان از مدرسه شکایت دارد که خیلی آسان است، به نظر می رسد که دچار اضطراب است یا نمی خواهد به مدرسه برود، همراه با نشان دادن سایر نشانه های کودکان تیزهوش ، ممکن است بخواهید او را آزمایش کنید.
آزمایش تنها راه تشخیص استعداد و تیزهوشی کودک نیست، اما ابزاری مفید است. با نتایج این آزمایشات، ممکن است متقاعد کردن معلمان و مدیران برای ایجاد ترتیبات ویژه برای فرزندتان آسان تر شود.
می توانید از معلم یا کارکنان مدرسه درخواست کنید که فرزندتان را آزمایش کنند. برخی مدارس از آزمایش استعداد کودکان فاصله گرفته اند، و ممکن است این کار امکان پذیر نباشد. اگر چنین باشد یا اگر مدرسه به نگرانی های شما پاسخگو نیست، از پزشک کودک خود بخواهید که شما را به یک روانشناس کودک معرفی کند که آزمایش های تیزهوشی را انجام دهد.
استعداد کودکان در اغلب مواقع در بین کودکانی از گروه های اقلیت قومی، پس زمینه های محروم، نادیده گرفته می شود. اگر فرزند شما در یکی از این دسته ها قرار دارد، به دنبال روانشناسی باشید که نسبت به این شرایط حساسیت داشته باشد.
همچنین مهم است که از معلم فرزندتان بخواهید تا او را تحت نظر داشته و به دنبال استعدادهایی باشد که آزمون های معمول قادر به تشخیص آن ها نیستند. اغلب آزمون هایی که برای ارزیابی دانش آموزان تیزهوش استفاده می شوند، برای یادگیرندگان متنوع طراحی نشده اند. راه های جایگزینی برای شناسایی دانش آموزان تیزهوش وجود دارد، بنابراین آماده باشید تا برای حمایت از فرزندتان تلاش کنید و مطمئن شوید که او حمایت شایسته ای دریافت می کند.
چرا حمایت از کودکان تیزهوش مهم است؟
کودکان با استعداد نیازهای اجتماعی و عاطفی متفاوتی نسبت به همسالان خود دارند، بنابراین مهم است که به طور آگاهانه به آن ها حمایت مناسب ارائه دهید. مطالعات نشان می دهد که عدم شرکت در برنامه های آموزشی ویژه برای کودکان تیزهوش یا نداشتن ارتباط با دیگر کودکان با استعداد، می تواند تأثیر منفی بر رشد آن ها داشته باشد.
حمایت از فرزند با استعداد شما می تواند از مشکلاتی مانند اضطراب، کمبود اعتماد به نفس و افسردگی جلوگیری کند.
در ادامه چند راه برای اطمینان از این که فرزند تیزهوش شما حمایت لازم را دریافت می کند، آورده شده است:
- برای حمایت از فرزندتان در مدرسه تلاش کنید.
- او را در یک برنامه آموزشی ویژه برای کودکان تیزهوش ثبت نام کنید.
- او را در فعالیت های فوق برنامه که برای کودکان با استعداد طراحی شده است، ثبت نام کنید.
- به یک گروه حمایتی برای این کودکان و والدین آن ها بپیوندید.
