کم خونی

کم خونی زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول های قرمز سالم خون شما برای انتقال اکسیژن به سراسر بدن کاهش یافته باشد. از علائم رایج می توان به خستگی، ضعف و تنگی نفس اشاره کرد. این علائم می توانند خفیف یا شدید باشند. کمبود خون در موارد شدید می تواند تهدیدی جدی برای زندگی فرد باشد. دلایل متعددی برای ایجاد کم خونی وجود دارد و انواع مختلفی از این بیماری شناخته شده است. روش درمان کم خون بودن بسته به علت آن متفاوت است.

بررسی کلی کم خونی

کمبود خون ممکن است علائم متنوعی داشته باشد، از جمله خستگی مفرط، سرگیجه، رنگ پریدگی پوست، ضربان قلب نامنظم و احساس تنگی نفس. اگر این علائم بیش از دو هفته ادامه داشته باشند، باید به پزشک مراجعه کنید.

کم خونی چیست؟

نوعی اختلال خونی است و وقتی به وجود می آید که تعداد گلبول های قرمز خون یا کیفیت عملکرد آن ها کافی نباشد. برخی انواع کم خون بودن به صورت ژنتیکی منتقل می شوند، اما افراد می توانند در طول زندگی خود نیز به کمبود خون مبتلا شوند.

کمبود خون در بدن می تواند تاثیرات متفاوتی بر زندگی فرد داشته باشد. برخی انواع کم خون بودن علائم خفیفی دارند که با درمان برطرف می شوند، اما انواع جدی تر، مانند کم خون بودن های ارثی، ممکن است مشکلات پزشکی طولانی مدت ایجاد کنند. در موارد شدید، کمبود خون می تواند به زندگی فرد خطر جدی وارد کند و گاهی نشانه ای از بیماری های خطرناک مانند سرطان باشد.

آیا کم خونی بیماری رایجی است؟

بله، بسیار رایج است. به طور کلی یک نفر از هر سه نفر در جهان به نوعی از کمبود خون دچار است.

علائم و دلایل کم خونی

شایع ترین علامت آن، احساس خستگی شدید است که مانع از انجام فعالیت های روزمره می شود. سایر علائم شامل موارد زیر می شود:

• درد قفسه سینه
• سرگیجه
• ابتلا مکرر به عفونت ها
• ضربان قلب نامنظم
• سردرد
• رنگ پریدگی پوست نسبت به حالت عادی
• صدای زنگ یا وزوز در گوش (پالس دار)
• تنگی نفس (دیسپنه)

دلایل ایجاد کم خونی (آنمی) چیست؟

ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. رایج ترین نوع آن، کم بودن خون ناشی از کمبود آهن است. این نوع زمانی ایجاد می شود که بدن شما آهن کافی از طریق تغذیه دریافت نکند یا به دلیل خونریزی ناشی از جراحت یا بیماری، خون از دست بدهید. پزشکان کمبود خون را به دو دسته کلی ارثی و اکتسابی تقسیم می کنند.

کم خونی های اکتسابی

زمانی ایجاد می شوند که در طول زندگی فرد عوامل یا بیماری هایی باعث کاهش گلبول های قرمز شود. نمونه هایی از این نوع کم بودن خون عبارتند از:

• آنمی ناشی از بیماری های مزمن: این نوع وقتی اتفاق می افتد که بیماری های مزمنی در بدن باعث التهاب مداوم شوند و بدن نتواند به خوبی از آهن استفاده کند تا گلبول قرمز بسازد.
• آنمی همولیتیک خودایمنی: در این وضعیت، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به گلبول های قرمز حمله می کند.
• آنمی ماکروسیتیک و مگالوبلاستیک: این انواع زمانی بروز می کنند که مغز استخوان گلبول های قرمز بزرگ تر از حد معمول تولید کند. این حالت معمولا به دلیل کمبود ویتامین های خاص یا بیماری های خاص ایجاد می شود.
• آنمی نورموستیک: در این نوع، تعداد گلبول های قرمز کمتر از حد طبیعی است که دلایل مختلفی دارد.
• آنمی پرنیسیوز: این بیماری نوعی اختلال خودایمنی است که مانع جذب ویتامین B12 توسط بدن می شود و در نتیجه باعث کم بودن خون می گردد.

کم خونی های مرتبط با بیماری های مزمن

کمبود خون می تواند نشانه یا عارضه بیماری های مختلف مزمن باشد از جمله:

• بیماری های خودایمنی
• سرطان
• بیماری التهابی روده
• بیماری های کلیوی
• بیماری های کبدی
• بیماری های تیروئید

کم خونی های ارثی

برخی کمبود خون ها از بدو تولد همراه فرد هستند. این انواع عبارتند از:

• آنمی دیاموند-بلیکفن: اختلالی که باعث می شود مغز استخوان نتواند گلبول قرمز کافی تولید کند.
• آنمی فانکونی: بیماری نادری که فرد را در معرض خطر ابتلا به بیماری های خونی قرار می دهد.
• آنمی داسی شکل: در این نوع، شکل گلبول های قرمز از حالت طبیعی گرد و انعطاف پذیر به سلول های سفت و داسی شکل تبدیل می شود که جریان خون را مسدود می کنند.
• تالاسمی: در این بیماری، تولید هموگلوبین کاهش می یابد و گلبول های قرمز کوچک و ناقص تولید می شوند که باعث کم خونی می شود.

انواع دیگر کم خونی

برخی از انواع کمبود خون ممکن است ارثی یا اکتسابی باشند، از جمله:

• آنمی آپلاستیک: در این وضعیت، سلول های بنیادی مغز استخوان به اندازه کافی خون تولید نمی کنند.
• آنمی همولیتیک: در این نوع، گلبول های قرمز سریع تر از حالت طبیعی تخریب می شوند.
• آنمی میکروسیتیک: گلبول های قرمز کوچک تر از حد معمول هستند و معمولا به دلیل کمبود هموگلوبین رخ می دهد؛ مانند کم بودن خون ناشی از کمبود آهن یا تالاسمی.
• آنمی سیدرو بلاستیک: این نوع به دلیل اختلال در استفاده صحیح از آهن در ساخت گلبول های قرمز ایجاد می شود.

تشخیص و آزمایش ها

چگونه کم خونی تشخیص داده می شود؟

پزشک یا مراقب سلامت شما ابتدا درباره علائم تان سؤال می کند. چون کمبود خون به دلیل کمبود یا عملکرد نامناسب گلبول های قرمز سالم اتفاق می افتد، برای تشخیص آن آزمایش خون انجام می شود که شامل موارد زیر است:

• شمارش کامل سلول های خون (CBC): این آزمایش تعداد و وضعیت گلبول های قرمز خون را بررسی می کند. آزمایشگاه نمونه خون را برای شمارش گلبول های قرمز و ارزیابی اندازه و شکل آن ها بررسی می کند. همچنین ممکن است سطح ویتامین B12 یا B9 شما اندازه گیری شود.
• آزمایش هموگلوبین: هموگلوبین ماده اصلی گلبول های قرمز است و این آزمایش برای تشخیص کم خونی انجام می شود.
• آزمایش هماتوکریت: درصد گلبول های قرمز در خون را اندازه می گیرد.
• آزمایش اسمیر خون محیطی: پزشک نمونه خون را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا اندازه و شکل گلبول های قرمز را ارزیابی کند.
• شمارش رتیکولوسیت ها: رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز نابالغ هستند و این آزمایش نشان می دهد مغز استخوان شما چقدر در تولید گلبول های قرمز سالم فعال است.

عوارض کم خونی

کم خونی مزمن می تواند مشکلات جدی پزشکی مانند حمله قلبی، نارسایی قلبی و آسیب به اندام ها را ایجاد کند. کم خونی مزمن یعنی کمبود خونی که به درستی تشخیص داده نشده، درمان نشده یا با وجود درمان ادامه داشته باشد.

مدیریت و درمان

چگونه کم خونی درمان می شود؟

درمان بستگی به علت کم خونی دارد. اگر کم بودن خون ناشی از بیماری زمینه ای باشد، پزشک ابتدا آن را درمان می کند. درمان های خاص برای کمبود خون شامل موارد زیر است:

مکمل های تغذیه ای

ممکن است پزشک این مکمل ها را پیشنهاد دهد:

• مکمل های آهن: معمولا به صورت کپسول یا قرص همراه با آب مصرف می شوند.
• مکمل های فولیک اسید (ویتامین B9): برای کمک به ساخت گلبول های قرمز و DNA ضروری است.
• مکمل های ویتامین B12: برای حمایت از تولید گلبول های قرمز سالم.

داروها

پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:

• اروثروپویتین: دارویی که به مغز استخوان کمک می کند گلبول های قرمز بیشتری تولید کند.
• سرکوب کننده های ایمنی: اگر کم خونی ناشی از بیماری خودایمنی باشد، داروهایی برای کاهش حمله سیستم ایمنی به گلبول های قرمز تجویز می شود.

روش های درمانی

در برخی موارد ممکن است نیاز به:

• تزریق خون: برای جایگزینی گلبول های قرمز از دست رفته.
• پیوند سلول های بنیادی (مغز استخوان): برای جایگزینی سلول های بنیادی ناسالم با سالم.
• جراحی: برای درمان خونریزی داخلی که باعث کمبود خون شده است.

آیا می توانم خودم کم خونی را درمان کنم؟

بیشتر مواقع کمبود خون علائم خفیف دارد و مشکل کوتاه مدت است که با تغییر رژیم غذایی یا مصرف مکمل ها قابل کنترل است، البته پس از تشخیص دقیق پزشک. اما کمبود خون می تواند علائمی شبیه بیماری های دیگر داشته باشد، بنابراین اگر خستگی یا تغییرات بدن تان بیش از دو هفته ادامه داشت، حتما با پزشک مشورت کنید.

پیشگیری

آیا می توان کم خونی را پیشگیری کرد؟

ممکن است بتوانید کمبود خون ناشی از فقر آهن را با مصرف غذاهای غنی از آهن در رژیم روزانه پیشگیری کنید، اما برخی انواع کم خونی که ارثی هستند قابل پیشگیری نیستند.

چشم انداز و پیش آگهی

آیا می توان با کم خونی زندگی نرمال داشت؟

بسته به نوع و علت آن، پاسخ متفاوت است. درمان می تواند علائم را کنترل کند، اما برخی انواع آن مانند بیماری های ارثی یا کمبود خون مزمن، می توانند مشکلات جدی ایجاد کنند. اگر کمبود خون دارید، از پزشک خود درباره پیش آگهی و توقعات درمان سؤال کنید.

زندگی با کم خونی

چطور از خودم مراقبت کنم؟

چه کم خونی شما کوتاه مدت باشد یا دائمی، این نکات می تواند به شما کمک کند:

• یک رژیم غذایی سالم و متنوع داشته باشید، از جمله غذاهای غنی از آهن.
• مکمل های تجویز شده را مرتب مصرف کنید.
• به اندازه کافی آب بنوشید تا بدن تان هیدراته بماند.
• فعالیت بدنی منظم داشته باشید، اما با پزشک درباره نوع و شدت ورزش مشورت کنید.
• دست هایتان را مرتب بشویید و درباره واکسن های پیشگیری از عفونت از پزشک سؤال کنید.

کی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر علائم کم خونی بدتر شدند یا علائم جدیدی ظاهر شدند، باید به پزشک مراجعه کنید.

کی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

کمبود خون در بدن می تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد. در صورت داشتن علائم زیر بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید:

• درد قفسه سینه
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• خستگی شدید
• مشکل در خواب
• حالت تهوع یا ناراحتی معده (ممکن است شبیه سوءهاضمه باشد)
• تپش قلب
• اضطراب یا حس قریب الوقوع بودن فاجعه
• تعریق زیاد
• سرگیجه یا از حال رفتن

سوالاتی که باید از پزشک بپرسم

• نوع کم خونی من چیست؟
• علت آن چه بوده؟
• چه درمان هایی پیشنهاد می کنید؟
• کی بهتر می شوم؟
• درمان چقدر طول می کشد؟
• آیا قابل درمان است؟

سخنی از نی نی تینی

کم خونی زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز کافی نداشته باشید یا عملکرد مناسبی نداشته باشند. برخی افراد از بدو تولد به کمبود خون مبتلا هستند، اما اکثر افراد به مرور زمان دچار این مشکل می شوند. اگر چند روز متوالی بدون دلیل خسته هستید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.