کرن ایکتروس نوزاد یکی از عوارض نادر اما جدی زردی شدید نوزاد است. این بیماری زمانی رخ می دهد که یک محصول زائد به نام بیلی روبین در خون و بافت مغز نوزاد جمع شود. حدود 60 درصد نوزادان در هفته های اول زندگی، زردی پوست و چشم ها را تجربه می کنند. اگرچه عوارض شدید نادر هستند، اما در صورت بروز، می توانند تهدیدکننده زندگی باشند. در این مقاله در مورد این پدیده نادر و جدی در نوزادان توضیح خواهیم داد.
کرن ایکتروس نوزاد چیست؟
کرن ایکتروس نوزاد یک وضعیت نادر است که مغز نوزاد را درگیر می کند، زمانی که سطح بیلی روبین در خون نوزاد بسیار بالا می رود (هیپر بیلی روبینمی). بیلی روبین یک محصول زرد رنگ است که بدن در فرآیند تجزیه گلبول های قرمز تولید می کند. معمولا کبد نوزاد این ماده زائد را از بدن دفع می کند، اما در بعضی موارد، کبد نمی تواند میزان کافی بیلی روبین را دفع کند و همین باعث زردی پوست و چشم ها می شود.
زردی در نوزادان ابتدا در پوست، سفیدی چشم ها و مخاط داخل دهان و زیر زبان قابل مشاهده است. در مراحل پیشرفته، علائم کرن ایکتروس نوزاد می توانند شامل بی قراری، ضعف در تغذیه و تشنج باشند. این عوارض در صورت عدم درمان می توانند به آسیب دائمی مغزی و حتی ناشنوایی منجر شوند. پزشکان گاهی به این بیماری، انسفالوپاتی بیلی روبینی نیز می گویند.
شیوع کرن ایکتروس نوزاد
زردی در نوزادان شایع است، اما با مراقبت های پزشکی مناسب، خطر بروز کرن ایکتروس نوزاد بسیار کم است. به همین دلیل، این بیماری در بین نوزادان نسبتا نادر است. هرچند این وضعیت عمدتا نوزادان را تحت تاثیر قرار می دهد، در موارد بسیار نادر بزرگسالان نیز ممکن است دچار این مشکل شوند.
علائم و نشانه های کرن ایکتروس نوزاد
علائم اولیه
اولین علامت کرن ایکتروس نوزاد، زردی است. در صورت وجود زردی، بخش های زیر بدن نوزاد رنگ زرد خواهند داشت:
- پوست
- سفیدی چشم ها
- مخاط دهان
معمولا پزشکان می توانند این بیماری را یک تا سه هفته پس از تولد تشخیص دهند.
سایر علائم کرن ایکتروس نوزاد
علاوه بر زردی، ممکن است نوزاد علائم زیر را نشان دهد:
- کمبود انرژی و بی حالی
- تب
- استفراغ
- حرکات غیرارادی عضلات
علائم دیگر بستگی به مرحله پیشرفت بیماری دارند.
مراحل کرن ایکتروس نوزاد
کرن ایکتروس سه مرحله دارد که هر کدام با علائم متفاوتی مشخص می شوند:
مرحله اولیه:
- مشکل در تغذیه و مکیدن
- خواب آلودگی شدید
- کاهش تون عضلانی
- عدم واکنش به صداهای بلند
مرحله میانی:
- بی قراری
- گریه شدید یا زیر و تیز
- سفتی عضلات
مرحله پیشرفته:
- عدم تمایل به تغذیه
- سفتی عضلات (خم شدن پشت و گردن به عقب)
- تشنج
مرحله پیشرفته کرن ایکتروس بسیار خطرناک است و در صورت مشاهده هرگونه علامت همراه با زردی، باید فورا با پزشک تماس گرفت.
علت کرن ایکتروس نوزاد
کرن ایکتروس زمانی رخ می دهد که سطح بیلی روبین در خون بسیار بالا رود. این مشکل معمولا زمانی رخ می دهد که کبد نوزاد نتواند بیلی روبین را به اندازه کافی دفع کند.
علل افزایش بیلی روبین (هیپر بیلی روبینمی) شامل موارد زیر است:
- پولی سیتمی: تعداد بیش از حد گلبول های قرمز در خون.
- همولیز: تخریب زودهنگام گلبول های قرمز، که گاهی طبیعی نیست و بیشتر از حد معمول رخ می دهد.
- آسیب در حین تولد: مانند جمع شدن خون زیر پوست سر نوزاد (سفالوهوماتوما)، خونریزی بین پوست و جمجمه (هموراژ ساب گالئال) یا کبودی.
- بیماری های زمینه ای: مانند بیماری همولیتیک Rh یا اختلالات کبدی مثل سندرم کریگلر-ناجار.
وقتی کبد نتواند بیلی روبین را از طریق مدفوع دفع کند، این ماده در خون جمع می شود و به مغز نوزاد می رسد و عوارض شدید ایجاد می کند.
عوارض و پیامدهای بلندمدت کرن ایکتروس نوزاد
عوارض این بیماری می توانند تهدیدکننده زندگی باشند و شامل موارد زیر هستند:
- ناشنوایی
- فلج مغزی
- مشکلات در رشد شناختی
- آسیب دائمی مغز
- کما
عوامل خطر
نوزادان بیشتر در معرض کرن ایکتروس هستند اگر:
- زردی نوزادی داشته باشند
- پوست تیره ای داشته باشند (تشخیص زردی دشوارتر است)
- زودتر از هفته 37 بارداری متولد شده باشند
- خوب تغذیه نمی کنند و مدفوع کافی برای دفع بیلی روبین ندارند
- سابقه خانوادگی زردی نوزادی داشته باشند
حتی نوزادان سالم هم ممکن است دچار زردی شوند و اگر شدید باشد، خطر کرن ایکتروس وجود دارد.
تشخیص و درمان کرن ایکتروس نوزاد
چگونه کرن ایکتروس نوزاد تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص کرن ایکتروس، پزشک پس از معاینه فیزیکی و انجام آزمایش ها اقدام می کند. دو آزمایش اصلی شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش با دستگاه نورسنج
- آزمایش خون بیلی روبین
دستگاه نورسنج، نوری مخصوص پزشکی به پوست نوزاد تابانده و میزان بیلی روبین را با توجه به نحوه بازتاب نور محاسبه می کند.
برای تأیید تشخیص، پزشک یک نمونه خون کوچک از پاشنه پای نوزاد می گیرد تا میزان دقیق بیلی روبین در آزمایشگاه اندازه گیری شود.
اگرچه تصویربرداری ها مانند سونوگرافی سر، سی تی اسکن یا ام آر آی ضروری نیستند، اما ممکن است برای رد سایر بیماری هایی که علائم مشابه دارند، مفید باشند.
میزان بیلی روبین خطرناک برای کرن ایکتروس
پزشک با اندازه گیری بیلی روبین سرمی کل (TSB) در خون نوزاد، تشخیص کرن ایکتروس را انجام می دهد.
- سطح نرمال TSB: 0.1 تا 1.2 میلی گرم بر دسی لیتر
- شروع زردی: حدود 2 میلی گرم بر دسی لیتر
- میزان بالای 25 میلی گرم بر دسی لیتر: بسیار بالا و تشخیص کرن ایکتروس
در صورت ابهام در نتایج آزمایش، همیشه با پزشک نوزاد تماس بگیرید.
مدیریت و درمان کرن ایکتروس نوزاد
روش های درمان
درمان کرن ایکتروس نوزاد شامل چند روش پزشکی است:
- فتوتراپی (نور درمانی):
نورهای پزشکی مخصوص (فرابنفش) به پوست نوزاد تابانده می شود تا بیلی روبین شکسته و از بدن دفع شود. نوزاد در تخت مخصوص قرار می گیرد و چشم هایش محافظت می شوند تا از آسیب دیدن جلوگیری شود. - تعویض خون:
در این روش، خون و یا پلاسما نوزاد با خون اهداکننده جایگزین می شود. پزشک از طریق یک لوله کوچک در ورید بازوی نوزاد یا کاتتر در بند ناف، خون قدیمی را خارج و خون تازه را جایگزین می کند. - ایمنوگلوبولین داخل وریدی (IVIG):
اگر نوزاد مبتلا به بیماری Rh باشد، پزشک ممکن است IVIG تجویز کند. این روش شامل تزریق آنتی بادی به نوزاد است تا سیستم ایمنی بتواند بیلی روبین اضافی را کاهش دهد.
چه زمانی نوزاد بهبود پیدا می کند؟
بهبود کامل ممکن است تا دو هفته پس از درمان طول بکشد. در مواردی که نوزاد دچار علائم مرحله پیشرفته شده باشد و مغز آسیب دیده باشد، برخی عوارض برگشت ناپذیر هستند.
برای کمک به بهبود سریع تر، تغذیه کافی نوزاد اهمیت دارد. نوزادان مبتلا به کرن ایکتروس ممکن است در تغذیه مشکل داشته باشند. پزشک راهنمایی می کند که چگونه نوزاد مواد مغذی کافی دریافت کند تا دفع بیلی روبین از طریق مدفوع انجام شود.
چشم انداز و پیش آگهی
آیا نوزاد می تواند بهبود یابد؟
اگر درمان در مراحل اولیه یا میانی انجام شود، احتمال بهبود کامل نوزاد بسیار بالاست. نوزادان با کرن ایکتروس مرحله پیشرفته ممکن است عوارض جدی و تهدیدکننده زندگی داشته باشند.
معمولا پزشک زردی نوزاد را پیش از تبدیل شدن به کرن ایکتروس تشخیص و درمان می کند.
پیشگیری از کرن ایکتروس نوزاد
همه علل کرن ایکتروس قابل پیشگیری نیستند، اما با مراقبت های زیر می توان خطر آن را کاهش داد:
- نظارت بر زردی نوزاد در هفته های اول تولد و اطلاع رسانی سریع به پزشک در صورت زردی
- پیگیری و حضور در ویزیت های پس از تولد، مخصوصا برای نوزادان زودرس
- درمان زردی تحت نظر پزشک برای کاهش خطر تجمع بیلی روبین
مراقبت و زمان مراجعه به پزشک
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر زردی پوست، چشم یا مخاط دهان نوزاد مشاهده شد، فورا با پزشک تماس بگیرید. زردی شدید می تواند خطرناک باشد و نیاز به بررسی و اندازه گیری بیلی روبین دارد.
چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟
اگر نوزاد علاوه بر زردی، علائم کرن ایکتروس مانند تشنج، سفتی غیرطبیعی عضلات یا گریه شدید و ممتد داشت، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید یا با خدمات اضطراری تماس بگیرید.
سوالات مهم برای پزشک نوزاد
- چند وقت یک بار ویزیت های پیگیری نوزاد انجام شود؟
- نوزاد در چه مرحله ای از کرن ایکتروس قرار دارد؟
- عوارض جانبی درمان چیست؟
- نوزاد به چند جلسه نور درمانی نیاز دارد؟
- آیا مغز نوزاد آسیب دیده و عوارض بلندمدت دارد؟
سخنی از نی نی تینی
دیدن زردی پوست و چشم نوزاد می تواند بسیار نگران کننده باشد، مخصوصا وقتی علائم دیگری ظاهر می شوند. هرچند زردی شایع است، اما کرن ایکتروس یک عارضه جدی و نادر است. در صورت مشاهده هر مورد غیرطبیعی، سریعا با پزشک نوزاد تماس بگیرید و از نوزاد خود حمایت کنید. با تشخیص و درمان زودهنگام، نوزاد می تواند به سلامت کامل بازگردد.
اگر تجربه ای از مراقبت از کرن ایکتروس نوزاد دارید، تجربیات خود را با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. نظرات و پرسش های شما می تواند به سایر والدین در تشخیص سریع و مراقبت بهتر از نوزادشان کمک کند.
