کراتین بالا در بارداری

کراتین بالا در بارداری یکی از نگرانی هایی است که بسیاری از مادران را در طول دوران بارداری درگیر می کند، زیرا سلامت کلیه ها نقش مهمی در رشد و سلامت جنین دارد. در بارداری، سطح کراتین به طور طبیعی کاهش می یابد و هرگونه افزایش جزئی می تواند نشانه یک مشکل پنهان باشد. شناخت علت ها، علائم و روش های تشخیص و درمان این وضعیت به مادر کمک می کند با آرامش و آگاهی بیشتری روند بارداری خود را طی کند. در این مقاله در مورد خطرات کراتین بالا در بارداری توضیح خواهیم داد.

کراتین بالا در بارداری

کراتین بالا در بارداری یکی از یافته هایی است که نیاز به بررسی دقیق و سریع دارد؛ زیرا می تواند نشان دهنده وجود اختلالات پنهان در عملکرد کلیه ها باشد. چنین مشکلاتی در دوران بارداری نه تنها سلامت مادر، بلکه رشد و سلامت جنین را هم تحت تأثیر قرار می دهند. بنابراین، شناخت این وضعیت و مراجعه به موقع برای ارزیابی عملکرد کلیه ها اهمیت بسیار زیادی دارد.

پزشکان همیشه تأکید می کنند که ارزیابی درست عملکرد کلیه ها در بارداری، فرصت تشخیص به موقع را فراهم می کند و از بروز عوارض جدی برای مادر و جنین جلوگیری خواهد کرد. به همین دلیل، هر مقدار غیرطبیعی از کراتین در آزمایش خون مادر باردار باید جدی گرفته شود.

تغییرات طبیعی عملکرد کلیه در دوران بارداری

در یک بارداری طبیعی، بدن دچار تغییرات فیزیولوژیک گسترده ای می شود که یکی از مهم ترین آن ها افزایش نرخ فیلتراسیون گلومرولی یا همان GFR است. این شاخص معمولا حدود 40 درصد افزایش پیدا می کند و همین افزایش باعث کاهش مقدار کراتین خون در زنان باردار می شود.

به همین دلیل، عددی از کراتین که در یک زن غیر باردار طبیعی محسوب می شود، ممکن است در دوران بارداری نشانه ای از کاهش عملکرد کلیه باشد. این نکته بسیار مهم است، زیرا تشخیص اعداد طبیعی و غیرطبیعی در بارداری متفاوت از شرایط دیگر انجام می شود.

ارزیابی عملکرد کلیه در دوران بارداری

برای بررسی دقیق وضعیت کلیه در خانم هایی که احتمال کراتین بالا در بارداری دارند، پزشکان چند روش استاندارد را توصیه می کنند.

روش های توصیه شده برای ارزیابی

محاسبه eGFR:
با اینکه فرمول های مختلفی برای محاسبه میزان فیلتراسیون کلیه وجود دارد، اما در دوران بارداری بهترین روش، استفاده از فرمول Cockcroft-Gault بر اساس وزن پیش از بارداری است. این روش معمولا عدد دقیق تری ارائه می دهد.

بررسی نسبت پروتئین به کراتین (PCR):
اگر عدد PCR بالاتر از 30 میلی گرم در هر میلی مول باشد، این موضوع برای زنان باردار غیرطبیعی محسوب شده و باید بررسی بیشتری انجام شود.

نمونه گیری 24 ساعته ادرار:
اگر پزشک نیاز به تصمیم گیری در مورد احتمال لخته شدن خون (ترومبوپروفیلاکسی) یا شک به سندرم نفروتیک داشته باشد، ممکن است نمونه 24 ساعته تجویز شود.

چالش ها در تفسیر آزمایش ها

برخی از فرمول های استاندارد eGFR در دوران بارداری دقت کافی ندارند، زیرا تغییرات فیزیولوژیک بدن باعث خطا در محاسبات می شود. حتی فرمول جدید CKD-EPI 2021 نیز برای زنان باردار مناسب نیست.

گاهی عواملی مثل فعالیت بدنی زیاد، عفونت ها، تب، نارسایی قلبی، قند خون خیلی بالا یا حتی دوران قاعدگی می توانند باعث افزایش دفع آلبومین شوند؛ بدون اینکه مشکل جدی در کلیه ها وجود داشته باشد. بنابراین تحلیل نتایج باید با دقت انجام شود.

علت کراتین بالا در بارداری

کراتین بالا در بارداری معمولا زمانی دیده می شود که کلیه ها نتوانند به اندازه کافی خون را تصفیه کنند. در دوران بارداری، GFR حدود 40 درصد افزایش پیدا می کند و همین موضوع باعث می شود مقدار کراتین معمولا کاهش یابد. بنابراین هر عددی که کمی از حد طبیعی بالاتر باشد، نشان دهنده یک مشکل زمینه ای است و باید بررسی شود.

یکی از مهم ترین علت ها، کمبود آب بدن است. بسیاری از مادران باردار، مخصوصا در سه ماهه اول که تهوع و استفراغ دارند، به اندازه کافی مایعات مصرف نمی کنند. همین موضوع باعث کاهش جریان خون کلیه و بالا رفتن کراتین می شود.

دلیل دیگر، فشار خون بالا در بارداری است. فشار خون کنترل نشده می تواند باعث آسیب به عروق کلیوی شود. در مواردی مانند پره اکلامپسی، قدرت تصفیه کلیه ناگهان افت کرده و سطح کراتین افزایش می یابد.

بعضی از بیماری های پنهان کلیوی مانند التهاب کلیه ها یا سابقه سنگ کلیه نیز می توانند در دوران بارداری تشدید شوند. حتی عفونت های ادراری درمان نشده، به خصوص اگر به کلیه ها برسند، قادرند کراتین را بالا ببرند.

برخی داروها نیز ممکن است روی سطح کراتین اثر بگذارند. به همین دلیل، مصرف هر دارو در بارداری باید زیر نظر پزشک باشد. کم خونی شدید، بیماری های خودایمنی، یا شرایطی مثل دیابت کنترل نشده نیز از دیگر عوامل زمینه ساز هستند.

علائم کراتین بالا در بارداری

علائم کراتین بالا در بارداری همیشه واضح و مشخص نیستند، به همین دلیل آزمایش خون نقش مهمی در تشخیص دارد. با این حال، برخی نشانه ها ممکن است هشداردهنده باشند و مادر بهتر است با دیدن آن ها به پزشک مراجعه کند.

یکی از شایع ترین علائم، تورم دست ها، پاها یا صورت است. این تورم به دلیل اختلال در دفع مایعات ایجاد می شود. البته تورم خفیف در بارداری طبیعی است، اما اگر شدید شود یا ناگهانی ظاهر شود، اهمیت پیدا می کند.

کاهش حجم ادرار یا تغییر رنگ و بوی ادرار نیز می تواند نشان دهنده کاهش عملکرد کلیه باشد. برخی مادران احساس خستگی شدید، بی حالی و کاهش انرژی گزارش می کنند، زیرا مواد زائد به خوبی از بدن دفع نمی شوند.

در موارد شدیدتر، ممکن است سردردهای مداوم، تهوع، تنگی نفس یا احساس پری شکم ایجاد شود. اگر فشار خون بالا همراه با این علائم دیده شود، احتمال پره اکلامپسی بیشتر است و نیاز به مراجعه فوری دارد.

گاهی علائم بسیار خفیف یا حتی بدون علامت هستند و تنها از طریق آزمایش مشخص می شوند. به همین دلیل، انجام آزمایش های دوره ای دوران بارداری بسیار مهم است.

پیامدهای کراتین بالا در بارداری

کراتین بالا در بارداری می تواند مشکلات مهمی برای مادر و جنین ایجاد کند.

خطرات کراتین بالا در بارداری برای مادر شامل موارد زیر می باشد:

• افزایش احتمال بروز فشار خون بارداری یا پره اکلامپسی.
• تشدید بیماری های کلیوی پنهان یا قدیمی.
• اگر خانمی قبل از بارداری کراتین بالاتر از حدود 124 میکرومول بر لیتر یا GFR کمتر از 50 داشته باشد، احتمال بدتر شدن بیماری در آینده بیشتر خواهد بود.

خطرات کراتین بالا در بارداری برای جنین عبارتند از:

• احتمال زایمان زودرس افزایش پیدا می کند.
• خطر وزن کم هنگام تولد بیشتر می شود.
• اگر مادر دچار فشار خون یا GFR کمتر از 70 میلی لیتر در دقیقه قبل از بارداری باشد، احتمال مرگ ومیر نوزاد بیشتر می شود.

راهکارهای مدیریت و درمان کراتین بالا در بارداری

درمان باید بر اساس شدت مشکل و وضعیت مادر و جنین تنظیم شود.

ارزیابی اولیه

برای تأیید وجود مشکل کلیوی باید اقدامات زیر را انجام دهید:

• تست کراتین تکرار شود.
• eGFR با فرمول Cockcroft-Gault محاسبه گردد.
• میزان دفع پروتئین با PCR یا آزمایش 24 ساعته مشخص شود.

پزشک همچنین ممکن است آزمایش های تکمیلی مثل شمارش کامل خون، تست های کبدی، اندازه گیری دقیق فشار خون و در صورت لزوم سونوگرافی کلیه را درخواست کند.

مدیریت بر اساس شدت کراتین بالا در بارداری

1- اختلال خفیف:
اگر GFR بالای 70 باشد و فشار خون طبیعی، معمولا بارداری مشکل خاصی ایجاد نمی کند. فقط لازم است عملکرد کلیه و پروتئین ادرار مرتب کنترل شود.

2- اختلال متوسط:
در این گروه لازم است آزمایش ها با فواصل کوتاه تری تکرار شوند. کنترل فشار خون اهمیت بیشتری دارد و معمولا مشاوره با فوق تخصص کلیه پیشنهاد می شود.

3- اختلال شدید:
اگر GFR کمتر از 50 باشد، مادر در معرض خطر شدید عوارض بارداری قرار می گیرد و باید تحت نظر دقیق نفرولوژیست باشد. کنترل داروها، فشار خون و علائم حیاتی ضروری است.

نکات دارویی در درمان کراتین بالا در بارداری

• اگر افزایش کراتین کمتر از حدود 30 درصد باشد و کم آبی وجود نداشته باشد، معمولا نیازی به قطع داروهای مربوط به سیستم رنین–آنژیوتانسین نیست.
• اما داروهایی مثل مهارکننده های ACE، مسدودکننده های ARB و مهارکننده رنین به دلیل خطر آسیب جنینی، در دوران بارداری کاملا ممنوع هستند.
• برای کنترل فشار خون، داروهایی مانند متیل دوپا، لابتالول و متوپرولول معمولا بهترین انتخاب هستند.

پیگیری پس از زایمان

سه ماه بعد از زایمان باید کراتین و پروتئین ادرار دوباره بررسی شود.
اگر کراتین همچنان بالا باشد یا پروتئین دفع شود، احتمال وجود بیماری زمینه ای کلیوی مطرح می شود و نیاز به بررسی های دقیق تر دارد.

زنانی که در دوران بارداری دچار فشار خون بالا شده اند، بیشتر در معرض خطر میکروآلبومینوری یا دفع خفیف پروتئین در آینده هستند و باید پیگیری شوند.

نکات ویژه در زنان با بیماری کلیوی قبلی

اگر مادر قبل از بارداری دچار بیماری کلیوی باشد، ارزیابی دقیق قبل از بارداری کمک می کند احتمال عوارض کمتر کراتین بالا در بارداری شود.
همچنین اگر GFR کمتر از 30 باشد یا تشخیص بیماری برای پزشک واضح نباشد، مشاوره نفرولوژی ضروری است.

سخنی از نی نی تینی

اگر در دوران بارداری با علائمی مثل تورم شدید، کاهش ادرار، خستگی یا فشار خون بالا روبه رو شدید، حتما بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید. انجام آزمایش های منظم، مصرف کافی مایعات، و پرهیز از مصرف خودسرانه داروها، مهم ترین اقداماتی هستند که می توانند از آسیب کلیه ها و افزایش کراتین پیشگیری کنند. همچنین در صورت داشتن بیماری های کلیوی یا فشار خون قبل از بارداری، مشاوره با متخصص نفرولوژی پیش از اقدام به بارداری می تواند نقش مهمی در داشتن یک بارداری سالم داشته باشد.