درد زایمان عمدتا به دلیل انقباضات عضلات رحم ایجاد می شود. این انقباضات همراه با فشار روی دهانه رحم، فشار جنین بر مثانه و روده ها، و کشیدگی کانال زایمان و واژن باعث احساس درد می شوند. برای کاهش درد زایمان، روش های مختلفی وجود دارد که شامل داروهای مسکن، بی حسی موضعی، بی حسی منطقه ای و بیهوشی عمومی می شوند.
درد زایمان چگونه احساس می شود؟
هر فرد تجربه متفاوتی از درد زایمان دارد. میزان دردی که احساس می کنید به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- اندازه و موقعیت جنین
- شدت انقباضات رحم
- آستانه تحمل درد
درد زایمان معمولا به دلیل انقباضات رحم رخ می دهد که به حرکت جنین در کانال زایمان کمک می کنند. این انقباضات باعث فشار مستقیم روی دهانه رحم شده و منجر به باز شدن (اتساع) و نازک شدن (افاسمان) آن می شوند. همچنین، ممکن است فشاری که جنین بر روی مثانه و روده ها وارد می کند، باعث ایجاد ناراحتی شود. در مراحل بعدی، هنگام خروج نوزاد از کانال زایمان، ممکن است درد ناشی از کشیدگی واژن را نیز تجربه کنید.
انقباضات زایمانی چه حسی دارند؟
احساس انقباضات زایمان در هر فرد متفاوت است. حتی ممکن است تجربه درد در هر بارداری متفاوت باشد. این انقباضات می توانند باعث ایجاد درد در قسمت پایینی شکم و کمر شوند و فشار شدیدی در ناحیه لگن ایجاد کنند. برخی زنان انقباضات را مانند گرفتگی شدید دوران قاعدگی توصیف می کنند، در حالی که برخی دیگر آن را به امواج شدیدی مانند دردهای ناشی از اسهال تشبیه می کنند.
شدت درد همیشه عامل اصلی تصمیم گیری برای استفاده از روش های کاهش درد نیست. بسیاری از افراد به دلیل تکرار مداوم و طولانی بودن درد به دنبال تسکین آن هستند. در مجموع، دو روش برای کاهش درد زایمان وجود دارد:
- روش های دارویی
- روش های غیر دارویی
برای انتخاب روش مناسب، بهتر است قبل از زایمان با پزشک خود مشورت کنید. آگاهی از گزینه های موجود و مزایا و معایب هر روش به شما کمک می کند تصمیم آگاهانه تری بگیرید.
آیا زایمان همیشه درد دارد؟
بیشتر افراد در هنگام زایمان، حتی با استفاده از روش های تسکین درد، همچنان مقداری ناراحتی را تجربه می کنند. نوع و شدت درد، مدت زمان آن و محل احساس درد در هر فرد و هر بارداری متفاوت است.
روش های کاهش درد زایمان
شناخت گزینه های موجود برای کاهش درد زایمان بسیار مهم است. بهتر است قبل از رسیدن موعد زایمان، درباره این گزینه ها با پزشک خود مشورت کنید. دانستن جزئیات مربوط به روش های کاهش درد، از جمله مزایا و معایب آن ها، به شما کمک می کند تا در هنگام زایمان تصمیم بهتری بگیرید.
لازم است بدانید که شرایط خاص زایمان و روند پیشرفت آن ممکن است بر گزینه های موجود برای کاهش درد تأثیر بگذارد. در طول زایمان، پزشک وضعیت شما را بررسی می کند و با توجه به سطح درد و پیشرفت زایمان، مناسب ترین روش تسکین درد را پیشنهاد می دهد.
گاهی اوقات، پزشک بیهوشی (متخصص کنترل درد) برای ارائه اطلاعات درباره روش هایی مانند بی حسی اپیدورال یا بی حسی نخاعی به شما مراجعه می کند و به تمام سوالاتتان پاسخ می دهد.
1 – مسکن ها (آنالجزیک ها)
مسکن ها داروهایی هستند که شدت درد را کاهش می دهند اما به طور کامل آن را از بین نمی برند. این داروها معمولا به صورت تزریق داخل وریدی (IV) یا عضلانی استفاده می شوند و اغلب در مراحل اولیه زایمان تجویز می شوند تا مادر بتواند استراحت کرده و انرژی خود را حفظ کند.
نحوه استفاده از مسکن ها در زایمان
- تزریق از طریق سرم وریدی یا به صورت عضلانی انجام می شود.
- باعث کاهش شدت درد می شود اما آن را به طور کامل از بین نمی برد.
- معمولا از گروه داروهای افیونی (اپیوئیدی) هستند.
خطرات استفاده از داروهای اپیوئیدی در زایمان
استفاده از این داروها ممکن است بر تنفس نوزاد تأثیر منفی بگذارد و باعث خواب آلودگی بیش از حد او پس از تولد شود. بنابراین، باید با پزشک یا متخصص بیهوشی درباره مزایا و خطرات این داروها مشورت کنید.
2 – بی حسی موضعی
بی حسی موضعی باعث بی حس شدن یک ناحیه کوچک از بدن مانند واژن و قسمت های اطراف آن می شود. این روش معمولا در لحظات پایانی زایمان یا در صورت نیاز به بخیه پس از زایمان استفاده می شود.
بی حسی موضعی چگونه عمل می کند؟
- پزشک داروی بی حسی را در اعصاب ناحیه موردنظر تزریق می کند.
- معمولا برای کاهش درد در ناحیه واژن، ولو و پرینه (فضای بین واژن و مقعد) استفاده می شود.
- این روش در مواردی مانند اپیزیوتومی (برش در پرینه برای تسهیل زایمان) یا بخیه های پس از زایمان بسیار مفید است.
بی حسی پودندال چیست؟
بی حسی پودندال نوعی بی حسی موضعی است که با تزریق دارو در عصب پودندال انجام می شود. این روش معمولا در لحظات پایانی زایمان استفاده شده و باعث کاهش درد زایمان در ناحیه واژن و مقعد هنگام خروج نوزاد می شود. لیدوکائین یکی از داروهای رایج برای این نوع بی حسی است، زیرا تأثیر طولانی تری نسبت به سایر داروها دارد.
3 – بی حسی منطقه ای (اپیدورال و نخاعی)
بی حسی منطقه ای رایج ترین و مؤثرترین روش کاهش درد زایمان است. این روش باعث کاهش شدید یا از بین رفتن درد در قسمت پایین بدن می شود. همچنین، در صورت نیاز به زایمان سزارین نیز از این روش استفاده می شود.
سه نوع بی حسی منطقه ای در زایمان وجود دارد که عبارتند از:
- اپیدورال (بلوک اپیدورال)
-
- پزشک یک لوله نازک (کاتتر) را در قسمت پایینی کمر قرار می دهد.
- این لوله در تمام مدت زایمان در جای خود باقی می ماند و به یک پمپ متصل است تا دوزهای مشخصی از دارو به بدن تزریق شود.
- در صورت نیاز به سزارین، پزشک می تواند دوز دارو را افزایش دهد.
- این روش معمول ترین نوع بی حسی برای زایمان در ایالات متحده است.
- اثر آن بعد از ۱۵ دقیقه شروع می شود و در عین کاهش درد، امکان تغییر وضعیت بدن را فراهم می کند.
- بی حسی نخاعی
-
- معمولا برای زایمان سزارین برنامه ریزی شده استفاده می شود.
- پزشک مقدار کمی داروی بی حسی را با سرنگی بسیار ظریف در قسمت پایینی کمر تزریق می کند.
- اثر این روش سریع است و حدود ۲ ساعت دوام دارد.
- ترکیب اپیدورال و نخاعی (CSE)
-
- ترکیبی از دو روش اپیدورال و نخاعی است.
- ابتدا تأثیر سریع بی حسی نخاعی را ایجاد می کند و در ادامه، در صورت نیاز، دارو از طریق کاتتر اپیدورال به بدن تزریق می شود.
آیا بی حسی منطقه ای روی نوزاد من تأثیر دارد؟
تحقیقات گسترده نشان داده اند که بی حسی منطقه ای برای کاهش درد زایمان برای مادر و نوزاد ایمن است.
بی حسی منطقه ای چقدر سریع اثر می کند و چقدر طول می کشد؟
بی حسی اپیدورال ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از تزریق دارو اثر می گذارد. اثر تسکین درد تا پایان زایمان ادامه دارد، زیرا دارو می تواند از طریق کاتتر تزریق شود.
بی حسی نخاعی بلافاصله پس از تزریق اثر می گذارد و حدود دو ساعت دوام دارد. در صورتی که زایمان طولانی تر شود، پزشک می تواند از کاتتر اپیدورال برای ادامه تسکین درد استفاده کند.
بی حسی منطقه ای چقدر باعث بی حسی می شود؟
اگرچه کاهش درد زایمان به میزان زیادی اتفاق می افتد ، اما ممکن است همچنان فشار ناشی از انقباضات را احساس کنید. همچنین ممکن است هنگام معاینه توسط پزشک، کمی فشار حس کنید. در بیشتر موارد، شما قادر به راه رفتن نخواهید بود، اما همچنان هوشیار خواهید ماند و می توانید هنگام زایمان، فشار لازم برای خروج نوزاد را وارد کنید.
آیا پس از دریافت بی حسی منطقه ای باید در تخت بمانم؟
لزومی ندارد. متخصص بی هوشی می تواند میزان بی حسی را تنظیم کند تا بتوانید روی صندلی بنشینید یا راه بروید. در برخی موارد، راه رفتن یا نشستن می تواند به پیشرفت زایمان کمک کند. اگر به این موضوع علاقه دارید، درباره «اپیدورال متحرک» از متخصص بی هوشی خود سؤال کنید.
آیا اپیدورال باعث کند شدن زایمان می شود؟
در برخی افراد، ممکن است انقباضات پس از بی حسی منطقه ای برای مدت کوتاهی کاهش یابد. با این حال، بیشتر افراد متوجه می شوند که این روش باعث آرامش و بهبود الگوی انقباضات می شود، در حالی که به آن ها اجازه می دهد استراحت کنند.
اگر اپیدورال داشته باشم، آیا می توانم فشار بیاورم؟
بله. بی حسی منطقه ای به شما امکان می دهد در زمان باز شدن دهانه رحم، راحت تر استراحت کنید. وقتی دهانه رحم کاملا باز شد و زمان فشار دادن رسید، شما انرژی کافی خواهید داشت. این روش نباید توانایی شما را برای فشار دادن کاهش دهد، بلکه فقط باعث راحت تر شدن این مرحله از زایمان و کاهش درد زایمان می شود.
آیا بی حسی منطقه ای عوارض جانبی دارد؟
متخصص بی هوشی اقدامات خاصی را برای جلوگیری از عوارض انجام می دهد. اگرچه عوارض نادر هستند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- افت فشار خون: شما سرم داخل وریدی (IV) دریافت خواهید کرد و فشار خون شما برای جلوگیری از افت ناگهانی کنترل می شود.
- خارش خفیف در حین زایمان: اگر خارش آزاردهنده شود، متخصص بی هوشی می تواند آن را درمان کند.
- سردرد: نوشیدن مایعات و مصرف مسکن می تواند به کاهش سردرد پس از بی حسی منطقه ای کمک کند. اگر سردرد ادامه داشت، با پزشک خود مشورت کنید.
- واکنش آلرژیک: در حالی که واکنش های آلرژیک به بی حسی موضعی نادر هستند، اما ممکن است جدی باشند.
اگر جراحی بزرگ در ناحیه کمر انجام داده اید یا برخی مشکلات پزشکی خاص دارید، ممکن است نتوانید بی حسی اپیدورال یا نخاعی را به منظور کاهش درد زایمان دریافت کنید. درباره خطرات این روش ها با پزشک خود مشورت کنید.
4 – بیهوشی عمومی
بیهوشی عمومی باعث خواب کامل شما می شود. اگرچه این روش ایمن است، اما شما را از دیدن نوزاد خود بلافاصله پس از تولد محروم می کند. این روش معمولا در شرایط اضطراری استفاده می شود.
چه زمانی از بیهوشی عمومی در زایمان استفاده می شود؟
بیهوشی عمومی معمولا در موارد اورژانسی مانند سزارین اضطراری یا خونریزی شدید حین زایمان استفاده می شود. این روش بسیار سریع عمل می کند.
خطرات بیهوشی عمومی هنگام زایمان چیست؟
یکی از خطرات بیهوشی عمومی، آسپیراسیون (تنفس غذا به داخل ریه ها) است. این بدان معناست که ممکن است محتویات معده به دهان بازگردد و هنگام بیهوشی استنشاق شود. این یکی از شایع ترین خطرات بیهوشی عمومی در تمام جراحی ها است، نه فقط در کاهش درد زایمان.
5 – گاز نیتروس اکسید
نیتروس اکسید (گاز خنده) یک گاز بی بو و بی طعم است که از طریق ماسک استنشاق می شود. این روش اضطراب را کاهش می دهد اما درد را به طور کامل از بین نمی برد.
مزایا و معایب گاز خنده چیست؟
نیتروس اکسید در آمریکا به اندازه برخی کشورها رایج نیست. این گاز درست قبل از هر انقباض استنشاق می شود و تأثیر سریع اما موقتی دارد. تحقیقات همچنان در حال بررسی تأثیرات طولانی مدت آن هستند. ممکن است این روش بر تنفس تأثیر گذاشته و باعث تهوع، استفراغ یا سرگیجه شود.
روش های طبیعی برای کاهش درد زایمان
روش های متعددی برای مدیریت درد زایمان بدون دارو وجود دارد. در زایمان طبیعی، معمولا از هیچ دارویی استفاده نمی شود. افراد از تکنیک های آرام سازی و تنفس برای کمک به کنترل درد استفاده می کنند.
روش های کاهش درد بدون دارو شامل موارد زیر است:
- ماساژ
- دوش یا حمام آب گرم
- گوش دادن به موسیقی آرام بخش
- تکان خوردن روی توپ ورزشی
- تمرین تنفس عمیق
- مدیتیشن یا هیپنوتیزم (هیپنوبرثینگ)
- طب فشاری
همچنین، حضور همسر، همراه زایمان یا یک دوست می تواند در کاهش استرس و افزایش احساس امنیت نقش داشته باشد. این روش به عنوان «حمایت مداوم در زایمان» شناخته می شود. برخی افراد روش های طبیعی را همراه با گزینه های دارویی استفاده می کنند.
