سرفه کودکان معمولا یک واکنش طبیعی بدن برای بیرون راندن مواد محرک یا مزاحم از دستگاه تنفسی است. اما اینکه این سرفه از کجا می آید و چطور باید با آن برخورد کنیم، می تواند برای والدین کمی گیج کننده باشد.
شایع ترین دلایل سرفه کودکان
1. عفونت های ویروسی (سرماخوردگی، آنفلوآنزا و کروپ)
یکی از دلایل اصلی سرفه کودکان، عفونت های ویروسی است. هر ویروس، نوع خاصی از سرفه را ایجاد می کند:
- سرماخوردگی معمولا باعث سرفه ای خفیف تا متوسط و حالت “خِرخِر” می شود.
- آنفلوآنزا سرفه ای خشک، عمیق و گاهی شدید به همراه دارد.
- کروپ (لارنگوتراکئوبرونشیت) که بیشتر در شب ها ظاهر می شود، با سرفه ای به صورت “پارس گونه” همراه با تنفس صدادار شناخته می شود.
این نوع بیماری ها اغلب نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ندارند، چون منشأ آن ها ویروسی است. درمان ها بیشتر شامل داروهای کنترل کننده علائم مانند تب برها، بخور، مایعات گرم و استراحت کافی است.
2. رفلاکس معده (بازگشت اسید معده)
اگر کودک شما به طور مکرر سرفه می کند، به خصوص پس از غذا خوردن یا هنگام دراز کشیدن، ممکن است مشکل از رفلاکس معده باشد. از علائم دیگر آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالا آوردن یا استفراغ مکرر
- احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل)
- طعم ناخوشایند در دهان
درمان رفلاکس بستگی به سن و وضعیت عمومی سلامت کودک دارد. ولی برخی راهکارهای عمومی شامل موارد زیر می شود:
- حذف خوراکی های تحریک کننده مانند شکلات، نوشابه، غذاهای چرب یا تند، نعناع و کافئین از رژیم غذایی کودک
- دادن وعده های کوچک تر غذایی
- پرهیز از غذا خوردن حداقل دو ساعت قبل از خواب
3. آسم در کودکان
سرفه کودکان گاهی ممکن است ناشی از آسم باشد که به سختی تشخیص داده می شود، چون علائم آن در هر کودک متفاوت است. اما معمولا به صورت سرفه ای همراه با “ویز” یا خس خس سینه ظاهر می شود، که ممکن است در شب ها یا حین بازی شدیدتر شود.
درمان آسم شامل اجتناب از عوامل تحریک کننده مثل:
- آلودگی هوا
- دود سیگار
- عطرها و مواد شیمیایی معطر
همچنین ممکن است داروهای استنشاقی یا ضد التهاب نیز توسط پزشک تجویز شود.
4. آلرژی ها یا سینوزیت
اگر کودک شما سرفه ای مزمن همراه با علائمی مثل:
- گلودرد و خارش گلو
- آبریزش بینی
- عطسه های مکرر
- خارش چشم یا پوست
دارد، احتمال دارد به یکی از آلرژن ها حساسیت داشته باشد. این حساسیت می تواند ناشی از گرده گیاهان، موی حیوانات خانگی، گرد و خاک یا حتی برخی غذاها باشد.
برای تشخیص دقیق، بهتر است با پزشک مشورت کرده و در صورت نیاز آزمایش های آلرژی انجام شود. در موارد شدید، درمان هایی مثل داروهای ضد حساسیت یا تزریقات ایمنی (ایمونوتراپی) توصیه می شوند.
5. سیاه سرفه (پرتوسیس)
یکی از دلایل مهم و گاه خطرناک سرفه کودکان، سیاه سرفه است. این بیماری معمولا با حملات شدید سرفه پشت سر هم همراه است و در پایان آن ها، کودک صدایی شبیه “هووپ” یا نفس نفس زدن شدید تولید می کند.
سایر علائم سیاه سرفه شامل:
- تب خفیف
- آبریزش بینی
- عطسه مکرر
سیاه سرفه مسری است اما می توان با واکسیناسیون از آن پیشگیری کرد. در صورت ابتلا، درمان با آنتی بیوتیک انجام می شود.
6. سایر علل سرفه کودکان
برخی دیگر از دلایل کمتر شایع اما مهم سرفه کودکان عبارت اند از:
- عادت کردن به سرفه حتی پس از بهبودی از یک بیماری
- استنشاق اجسام خارجی مثل تکه ای از اسباب بازی یا خوراکی
- محرک های محیطی مانند دود سیگار، دود بخاری یا آلودگی هوا
در این موارد لازم است حتما با پزشک مشورت شود، چون گاهی نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.
درمان سرفه کودکان: راهکارهای خانگی و دارویی
1. از کم آبی بدن کودک جلوگیری کنید
نوشیدن مایعات کافی یکی از مهم ترین روش های کمک به سرفه کودکان است:
- به نوزادان شیر مادر یا شیر خشک بدهید تا مایعات بدن شان تأمین شود.
- کودکان بزرگ تر می توانند آب یا آب میوه های رقیق شده با آب بنوشند.
نوشیدن مایعات به نازک شدن ترشحات و کاهش تحریک گلو کمک می کند.
2. گرفتگی بینی کودک را تسکین دهید
اگر بینی کودک گرفته است و باعث تشدید سرفه شده، این اقدامات را امتحان کنید:
- استفاده از قطره های نمکی بینی برای رقیق کردن ترشحات
- تخلیه بینی نوزاد با استفاده از پوآر (ساکشن دستی)
- استفاده از دستگاه بخور سرد یا نشستن در حمامی با دوش آب گرم روشن برای ایجاد بخار
این روش ها به کودک کمک می کنند راحت تر نفس بکشد و کمتر سرفه کند.
3. تنفس کودک را آسان تر کنید
تنفس سخت به دلیل خشکی هوا یا التهاب راه های تنفسی می تواند سرفه را بدتر کند. برای کمک:
- از دستگاه بخور سرد در اتاق کودک استفاده کنید تا رطوبت هوا افزایش یابد.
- با کودک به حمام بخار بروید؛ بگذارید چند دقیقه بخار گرم را تنفس کند.
در هوای خنک صبحگاهی هم گاهی کاهش التهاب مجاری تنفسی و سرفه دیده شده است، مخصوصا در موارد کروپ (Croup).
4. راحتی کودک را فراهم کنید
- اجازه دهید کودک استراحت کافی داشته باشد؛ بدن برای مبارزه با ویروس ها نیاز به انرژی دارد.
- کودک را از دود سیگار، عطرهای تند و سایر مواد تحریک کننده دور نگه دارید.
محیط آرام و بدون تحریک کننده می تواند سرعت بهبودی را افزایش دهد.
نکات مهم در مورد دادن دارو به کودکان برای تسکین سرفه
شاید وسوسه شوید برای کاهش سرفه کودکان از داروهای بدون نسخه استفاده کنید، اما قبل از آن این نکات را بخوانید:
- داروهای سرفه و سرماخوردگی نمی توانند علت اصلی بیماری را درمان کنند.
- عسل، آبنبات سفت یا قرص های مکیدنی می توانند گلودرد ناشی از سرفه را کاهش دهند، اما فقط برای کودکان بالای 4 سال مناسب هستند.
- هرگز به کودکان زیر یک سال عسل ندهید؛ خطر مسمومیت بوتولیسم وجود دارد. در عوض، برخی شربت های گیاهی با پایه آگاو (Agave) برای نوزادان وجود دارند که توسط پزشک تأیید شده اند.
- در کودکان مبتلا به آسم، ممکن است سرفه مزمن با داروهای خاص مثل کورتون درمان شود.
هشدارهای دارویی مهم:
- به کودکان زیر 4 سال داروی سرفه ندهید. نه تنها این داروها برای آن ها تأیید نشده اند، بلکه هیچ شواهدی مبنی بر اثربخشی شان وجود ندارد.
- هرگز به کودکان زیر 18 سال آسپرین ندهید. مصرف آسپرین در کودکان ممکن است منجر به بیماری نادر اما جدی ای به نام سندرم ری (Reye’s syndrome) شود.
نظر یا تجربه ای درباره درمان سرفه کودکتان دارید؟ در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا دیگر والدین هم استفاده کنند.
