چرخش نامناسب روده در نوزادان

چرخش نامناسب روده در نوزادان زمانی اتفاق می افتد که روده های کودک در جای درستِ خود داخل شکم قرار نگرفته باشند. در حالت طبیعی، روده های جنین هنگام رشد، می چرخند و درست در نقطه مشخصی توقف کرده و ثابت می مانند. اما اگر این چرخش کامل انجام نشود، بخشی از روده در موقعیتی غیرطبیعی قرار می گیرد. در بیشتر موارد، این مشکل با کمک جراحی درمان می شود و هرچه زودتر تشخیص داده شود، احتمال بهبود کامل بسیار بیشتر خواهد بود. در این مقاله در مورد این عارضه در نوزادان توضیح خواهیم داد.

چرخش نامناسب روده در نوزادان چیست؟

چرخش نامناسب روده در نوزادان یک اختلال مادرزادی است؛ یعنی از زمان تولد همراه کودک وجود دارد. در این وضعیت، روده بزرگ و روده باریک نوزاد در جای طبیعی خود داخل شکم قرار نمی گیرند. روده ها در همان هفته های ابتدایی بارداری تشکیل می شوند و طی این روند، مانند یک نوار بلند، حرکت مارپیچی و چرخشی دارند تا به نقطه پایانی درست برسند و به دیواره شکم متصل شوند.
اما گاهی این چرخش به طور کامل انجام نمی شود و نتیجه آن بروز چرخش نامناسب روده در نوزادان است.

اغلب نوزادانی که دچار این وضعیت هستند، نیاز به جراحی دارند تا پزشک بتواند روده را در جای درست قرار داده و از بروز عوارض جلوگیری کند. این کار به دستگاه گوارش کمک می کند که عملکرد طبیعی خود را بازیابد. در منابع معتبر مثل «کتاب بیماری های گوارشی کودکان» و همچنین راهنماهای پزشکی ایرانی، تأکید شده که عدم درمان چرخش نامناسب روده در نوزادان می تواند به مشکلات جدی تری مانند انسداد روده یا پیچ خوردگی منجر شود.

پیچ خوردگی روده (ولولوس) چیست؟

پیچ خوردگی روده یا ولولوس یکی از مهم ترین و خطرناک ترین عوارض چرخش نامناسب روده در نوزادان است. در این حالت، روده کودک به شکل غیرطبیعی می چرخد و همین چرخش باعث می شود خون رسانی به روده مختل شود. شاید در بین مردم به آن «پیچ خوردن روده» یا «روده پیچ خورده» گفته شود.

این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که روده نوزاد در جای درست به دیواره شکم ثابت نشده و آزادی حرکتی بیش از حد دارد. در نتیجه، روده ممکن است دور خودش بچرخد و مسیر عبور غذا کاملا بسته شود. برای درک بهتر، تصور کنید شلنگ آب باغچه را اگر در یک نقطه بپیچانید، آب جلو نمی رود؛ اما در روده، این اتفاق بسیار خطرناک تر است چون مانع خون رسانی هم می شود.

نشانه های پیچ خوردگی معمولا در همان ماه های اول پس از تولد دیده می شود و اغلب شامل استفراغ ناگهانی و سبزرنگ و شکم درد شدید است. این وضعیت یک اورژانس جراحی محسوب می شود و اگر درمان نشود، می تواند منجر به عوارض تهدیدکننده حیات مانند انسداد کامل روده، سوراخ شدن روده، عفونت شدید شکمی (پریتونیت) و حتی شوک شود.

علائم چرخش نامناسب روده در نوزادان

علائم ممکن است در هر کودک متفاوت باشد، اما معمولا شامل استفراغ های مکرر و درد شکم است. در بسیاری از موارد، چرخش نامناسب روده در نوزادان تا زمانی که باعث ولولوس نشود، علامت واضحی ندارد. اما به محض بروز علائم زیر، باید به پزشک مراجعه کرد:

علائم چرخش نامناسب روده در نوزادان

• استفراغ های مکرر که معمولا سبز یا زرد متمایل به سبز است و نشانه وجود صفرا در معده می باشد.
• شکم متورم، دردناک یا حساس هنگام لمس.
• درد کولیکی شدید شکم.
• وجود خون در مدفوع یا مدفوع خونی.

الگوی درد چرخش نامناسب روده در نوزادان معمولا به این شکل است:
کودک پاهایش را جمع می کند و به شدت گریه می کند، چند دقیقه آرام می شود، و دوباره گریه را شروع می کند. این چرخه نشان دهنده درد دوره ای و انسدادی روده است.

علائم در کودکان بالای یک سال

• درد یا حساسیت شکم.
• تهوع و استفراغ.
• اسهال.
• شکم نفخ یا بادکردگی.
• یبوست.
• خون در مدفوع.
• رشد نکردن کافی و وزن نگرفتن کودک.

نتایج برخی مطالعات نشان داده اند که کودکان بالای دو سال کمتر دچار استفراغ سبزرنگ می شوند، اما همچنان ممکن است استفراغ های مکرر با رنگ طبیعی داشته باشند و از درد شکمی شکایت کنند.

علت چرخش نامناسب روده در نوزادان

پزشکان هنوز علت دقیق این مشکل را نمی دانند. فقط می دانیم که این وضعیت یک اختلال مادرزادی است و از دوران جنینی شکل می گیرد. روده ها در حدود هفته دهم بارداری تشکیل و شروع به چرخش می کنند. اما هنوز مشخص نیست که چرا در برخی نوزادان این چرخش کامل نمی شود.
متخصصان کودکان در ایران نیز در نوشته های آموزشی خود اشاره کرده اند که عوامل ژنتیکی یا مشکلات تکاملی جنین می تواند در بروز این اختلال و چرخش نامناسب روده در نوزادان نقش داشته باشد، ولی علت قطعی شناخته شده نیست.

آینده (پیش آگهی) چرخش نامناسب روده در نوزادان

آنچه می توانی انتظار داشته باشی بستگی به چند عامل مهم دارد: سرعت دریافت درمان، میزان آسیبی که به روده ها وارد شده و وجود یا عدم وجود بیماری های دیگر در کودک. در بسیاری از موارد، جراحی وضعیت را بهبود می دهد و خطر عوارض بعدی را کاهش می دهد. با این حال، برخی کودکان ممکن است بعد از عمل دوباره دچار پیچ خوردگی روده شوند؛ اما روش های جراحی جدید این خطر را کاهش داده اند و تیم درمانی کودک شما درباره نتایج موردانتظار توضیح خواهد داد.

مطالعات بلندمدت نشان می دهد حتی پس از جراحی ممکن است برخی کودکان علائم گوارشی پایدار یا عوارض طولانی مدت (مثل انسدادهای حالتی بعدی یا مشکلات جذب) داشته باشند؛ بنابراین پیگیری پزشکی منظم و آگاهی والدین از علائم هشداردهنده اهمیت زیادی دارد. در موارد نادر که روده به طور گسترده آسیب دیده باشد، ممکن است نیاز به برداشتن بخشی از روده یا اقدامات پیچیده تر از جمله بازسازی روده رخ دهد.

میزان بازگشت پیچ خوردگی پس از جراحی

برآوردهای موجود نشان می دهد احتمال بازگشت ولولوس (پیچ خوردگی مجدد) پس از عمل لَد (Ladd’s procedure) نسبتا کم اما واقعی است؛ دامنه گزارش شده در مطالعات بین حدود 1.4% تا 7% متغیر است. تیم جراحی با توجه به آناتومی روده و تاریخچه درمان، بهترین روش جراحی را انتخاب می کند تا این ریسک را به حداقل برساند.

پیشگیری

آیا می توان چرخش نامناسب روده در نوزادان را پیشگیری کرد؟

متأسفانه هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از چرخش نامناسب روده در نوزادان وجود ندارد، چون علت دقیق آن هنوز شناخته شده نیست و این یک مشکل مادرزادی است که در دوران جنینی شکل می گیرد. با این وجود، اقدام سریع هنگام بروز علائم می تواند ریسک بروز عوارض جدی مثل از دست رفتن بخش هایی از روده را کاهش دهد. اگر چیزی در وضعیت کودک تان غیرطبیعی به نظر می رسد — مثل استفراغ مکرر، به خصوص استفراغ سبزرنگ — نباید منتظر بمانید؛ هرچه زودتر به پزشک یا اورژانس مراجعه شود، بهتر است.

زندگی با چرخش نامناسب روده در نوزادان ، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر کودک تان هر یک از علائم مرتبط با چرخش نامناسب روده در نوزادان را نشان داد، با پزشک اطفال تماس بگیرید؛ این مشکل می تواند سریعا به اورژانس تبدیل شود و شناختن نشانه های اولیه شانس درمان موفق را افزایش می دهد. مهم است بدانید که استفراغ مکرر لزوما همیشه به خاطر چرخش روده نیست (مشکلاتی مانند رفلاکس معده یا عفونت ها هم می توانند علائم مشابه ایجاد کنند) بنابراین پزشک با معاینه و تست های تصویربرداری علت را مشخص می کند.

کی باید سریعا به بخش اورژانس مراجعه کنیم؟

همین حالا به اورژانس مراجعه کنید یا با خدمات اضطراری تماس بگیرید اگر کودک شما:

• استفراغ سبز یا زرد-سبز (صفراوی) دارد.
• تنفس بسیار سریع یا تند دارد، یا ضربان قلب بسیار بالا است.
• گیجی، کاهش سطح هوشیاری یا بیهوشی رخ داده است.
• پوستش سرد، مرطوب یا رنگ پریده شده است.
• شکم ورم کرده همراه با درد کولیکی شدید دارد.

استفراغ صفراوی (سبزرنگ) در نوزادان نشانه ای مهم از انسداد یا ولولوس است و در صورت مشاهده باید سریع عمل کرد .

سؤال هایی که باید از تیم درمانی کودکت بپرسی

پرسیدن سؤال های مناسب به شما کمک می کند تا بهتر درک کنید چه انتظاری باید داشته باشید و چگونه از کودک تان مراقبت کنید. بعضی سوالات مفید عبارتند از:

• چرخش نامناسب روده دقیقا روی بدن و سلامت فرزندم چه تأثیری خواهد داشت؟
• آیا نشانه ای از عوارض (مثل ولولوس) وجود دارد؟
• آیا کودک من نیاز به جراحی دارد؟ اگر بله، نوع عمل چیست و چه مراحلی دارد؟
• مزایا و خطرات عمل برای وضعیت فرزندم چیست؟
• دوره بهبودی بعد از عمل چگونه خواهد بود و من به عنوان والد چه اقداماتی باید انجام دهم؟
• چه نوع پیگیری هایی بعد از عمل نیاز است و چه علائمی را باید دنبال کنم؟

پرسش اینها به تیم درمان کمک می کند تا برنامه درمانی و مراقبتی شفاف و قابل اجرایی برای شما فراهم کنند. منابع معتبر پزشکی توصیه می کنند والدین همه نگرانی ها و سوالات خود را مطرح کنند تا در مراحل تصمیم گیری احساس اطمینان بیشتری داشته باشند.

سخنی از نی نی تینی

چرخش نامناسب روده در نوزادان هرچند می تواند تجربه ای استرس زا و نگران کننده باشد، اما خوشبختانه با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از کودکان کاملا بهبود پیدا می کنند. مهم ترین گام، توجه به علائمی مثل استفراغ سبزرنگ، درد و نفخ شکم، بی قراری شدید یا اسهال خونی است. نادیده گرفتن این نشانه ها می تواند خطر ولولوس و آسیب جدی به روده را افزایش دهد. بنابراین اگر کوچک ترین شکی داری، بدون درنگ به پزشک یا اورژانس مراجعه کن.

بعد از جراحی نیز مراقبت از کودک با توجه دقیق به دستورهای پزشک، پیگیری های منظم و توجه به تغییرات رفتاری یا گوارشی، نقش بسیار مهمی در بهبود کامل دارد. بدان که تنها نیستی؛ صدها مادر با همین شرایط روبه رو شده اند و با همراهی پزشک و آگاهی درست، این مسیر را با موفقیت پشت سر گذاشته اند.