سقط جنین به از دست رفتن بارداری پیش از رسیدن به هفته بیستم بارداری گفته می شود. بیشتر سقط ها در سه ماهه اول بارداری اتفاق می افتند. اصلی ترین علت سقط جنین، مشکلات کروموزومی در جنین است. در این مقاله به بررسی کامل این موضوع می پردازیم.
نگاهی کلی به مسئله سقط جنین
سقط جنین (که به آن سقط خودبه خودی نیز گفته می شود) به پایان غیرمنتظره بارداری در 20 هفته ابتدایی بارداری اشاره دارد. بسیاری از مادران تصور می کنند که اگر بارداری شان به سقط منجر شده، حتما کار اشتباهی انجام داده اند؛ اما واقعیت این است که در اغلب موارد، سقط کاملا خارج از کنترل مادر بوده و به دلیل توقف رشد طبیعی جنین اتفاق می افتد.
انواع سقط جنین
پزشک یا ماما ممکن است پس از بررسی های لازم، نوع سقط را یکی از موارد زیر تشخیص دهد:
سقط جنین پنهان یا بدون علامت
در این نوع، بارداری از بین رفته اما مادر هیچ علامتی ندارد. در واقع، بدون آگاهی از سقط، به روند عادی ادامه می دهد تا زمانی که در سونوگرافی مشخص می شود جنین ضربان قلب ندارد.
سقط جنین کامل
در این وضعیت، بارداری به طور کامل پایان یافته و رحم خالی شده است. مادر خونریزی داشته و بافت جنینی از بدن دفع شده است. سونوگرافی می تواند سقط کامل را تأیید کند.
سقط مکرر
به سقط های پیاپی سه گانه گفته می شود که حدود 1 درصد از زوج ها را تحت تأثیر قرار می دهد. در این شرایط، بررسی های تخصصی تر برای یافتن علت ضروری است.
تهدید به سقط
دهانه رحم بسته است اما مادر دچار خونریزی و درد لگنی شده است. در بیشتر مواقع، بارداری ادامه پیدا می کند اما نیاز به مراقبت دقیق و پیگیری توسط پزشک وجود دارد.
سقط اجتناب ناپذیر
در این حالت، دهانه رحم شروع به باز شدن کرده و مادر دچار خونریزی و دردهای شدید می شود. حتی ممکن است مایع آمنیوتیک نیز نشت کند. احتمال سقط کامل در این نوع بسیار زیاد است.
از کجا بفهمم که دچار سقط جنین شده ام؟
گاهی ممکن است سقط بدون هیچ علامتی اتفاق بیفتد. اما در مواردی که علائم ظاهر می شوند، رایج ترین نشانه ها شامل موارد زیر است:
- خونریزی که از خفیف شروع شده و شدیدتر می شود. گاهی بافت خاکستری رنگ یا لخته های خونی دفع می شود.
- دل درد و گرفتگی شکم که معمولا شدیدتر از دردهای دوران قاعدگی است.
- درد در ناحیه کمر که می تواند خفیف تا بسیار شدید باشد.
- کاهش ناگهانی علائم بارداری مانند تهوع، حساسیت پستان ها یا خستگی.
اگر هر یک از این علائم را تجربه می کنید، بلافاصله با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه نمایید. تشخیص سریع می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
دلایل و علل سقط جنین
چرا سقط جنین اتفاق می افتد؟
حدود 50 درصد از سقط های سه ماهه اول بارداری، به دلیل مشکلات کروموزومی رخ می دهند. کروموزوم ها ساختارهای کوچکی هستند که در سلول های بدن قرار دارند و ژن ها را حمل می کنند. ژن ها، صفات فیزیکی فرد مانند رنگ مو، رنگ چشم، گروه خونی و حتی جنسیت را تعیین می کنند.
در زمان لقاح، وقتی اسپرم و تخمک با هم ترکیب می شوند، دو مجموعه کروموزوم باید با یکدیگر ترکیب شوند. اگر تخمک یا اسپرم دارای کروموزوم اضافی یا کم تری باشد، ممکن است جنین نتواند به طور طبیعی رشد کند و این وضعیت منجر به سقط شود.
در واقع، بیشتر این مشکلات کروموزومی کاملا تصادفی رخ می دهند و دلیل مشخصی برای آن ها وجود ندارد.
عوامل موثر در سقط جنین
علاوه بر ناهنجاری های ژنتیکی، عوامل متعددی می توانند احتمال سقط را افزایش دهند:
- عفونت های شدید
- ابتلا به بیماری های TORCH (مانند توکسوپلاسموز یا سرخجه)
- اختلالات هورمونی مانند کم کاری تیروئید
- لانه گزینی نادرست تخمک در رحم
- افزایش سن مادر
- ناهنجاری های رحمی (مانند فیبروم یا شکل غیرطبیعی رحم)
- دهانه رحم ضعیف که زودتر از موعد باز می شود
- سبک زندگی ناسالم مانند مصرف دخانیات، الکل یا مواد مخدر
- بیماری های خودایمنی مانند لوپوس
- نارسایی شدید کلیه
- بیماری قلبی مادرزادی
- دیابت کنترل نشده
- قرارگیری در معرض اشعه
- داروهای خاص مانند ایزوترتینوئین (مورد استفاده در درمان جوش)
- سوء تغذیه شدید
نکته مهم: برخلاف تصورات رایج، استرس، ورزش، رابطه جنسی و استفاده طولانی مدت از قرص های جلوگیری از بارداری، به طور علمی با سقط ارتباطی ندارند. بنابراین اگر چنین شرایطی برایتان پیش آمده، خودتان را سرزنش نکنید.
سقط جنین چقدر دردناک است؟
تجربه سقط برای هر مادری متفاوت است. برخی افراد فقط دردهایی مشابه دوران قاعدگی احساس می کنند، در حالی که دیگران ممکن است دردهای شدیدتری را تجربه کنند. نوع سقط نیز در شدت درد مؤثر است. مثلا سقط کامل در خانه می تواند دردناک تر از سقطی باشد که در بیمارستان و با روش های پزشکی مدیریت می شود.
سقط جنین با چه علائمی آغاز می شود؟
علائم سقط در افراد مختلف متفاوت است. گاهی هیچ علامتی وجود ندارد و در سونوگرافی تشخیص داده می شود که جنین رشد نکرده است. با این حال، اغلب زنان گرفتگی عضلات شکم و خونریزی را تجربه می کنند. اینکه ابتدا کدام علامت ظاهر شود، به شرایط بدنی فرد بستگی دارد.
سقط چقدر طول می کشد؟
مدت زمان سقط در افراد مختلف متفاوت است. برخی زنان دچار خونریزی شدید و طولانی تر هستند، در حالی که برخی دیگر دوره ای کوتاه تر دارند. پزشک شما می تواند براساس نوع سقط، وضعیت بدنی تان و سابقه بارداری، مدت زمان حدودی و راهکارهایی برای کاهش درد به شما ارائه دهد.
چه عواملی خطر سقط را افزایش می دهند؟
عامل خطر یعنی ویژگی یا رفتاری که احتمال بروز یک بیماری یا شرایط خاص را افزایش می دهد. برخی از عوامل خطر سقط عبارتند از:
- سن مادر: تحقیقات نشان داده اند که احتمال سقط در زنان 20 ساله بین 12 تا 15 درصد است؛ اما این عدد تا 25 درصد برای زنان 40 ساله افزایش می یابد. دلیل این افزایش معمولا مشکلات کروموزومی در جنین است.
- سابقه سقط قبلی: اگر قبلا یک بار سقط کرده اید، احتمال سقط بعدی حدود 25 درصد است؛ یعنی تنها کمی بیشتر از زنان بدون سابقه سقط.
- مشکلات پزشکی: بیماری هایی مانند دیابت کنترل نشده، عفونت ها یا ناهنجاری های رحمی و دهانه رحم، می توانند ریسک سقط را افزایش دهند.
اگر نگران سقط هستید، حتما با پزشک خود در این خصوص صحبت کنید تا با بررسی وضعیت جسمی تان، بتواند اطلاعات دقیق تری ارائه دهد.
چه تعداد از زنان دچار سقط جنین می شوند؟
بین 10 تا 20 درصد از بارداری های شناخته شده به سقط ختم می شود. بیشتر سقط ها (حدود 80 درصد) در سه ماهه اول بارداری (تا هفته سیزدهم) اتفاق می افتد. تنها کمتر از 5 درصد از سقط ها پس از 20 هفته بارداری رخ می دهد.
اگر سقط هایی را هم در نظر بگیریم که در روزهای ابتدایی لانه گزینی روی می دهد (پیش از اینکه فرد متوجه بارداری شود)، آمار کلی سقط بیشتر می شود. به این نوع سقط «بارداری شیمیایی» گفته می شود، چراکه معمولا با خونریزی در زمان مورد انتظار پریود اشتباه گرفته می شود.
خطر سقط جنین در هر هفته از بارداری چقدر است؟
خطر سقط با گذشت زمان و پیشرفت بارداری به تدریج کاهش می یابد. به طور کلی، حدود 15 درصد از بارداری ها به سقط ختم می شود. در سه ماهه دوم بارداری (هفته 13 تا 19)، خطر سقط بین 1 تا 5 درصد برآورد می شود.
عوامل متعددی مانند سن مادر، وضعیت سلامت عمومی و سوابق پزشکی می توانند این احتمال را افزایش یا کاهش دهند. اما در صورت نبود بیماری زمینه ای، هر هفته که از بارداری می گذرد، خطر سقط کاهش می یابد.
سقط جنین چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص سقط، پزشک معمولا مراحل زیر را انجام می دهد:
- سونوگرافی: بررسی وجود قلب جنین یا کیسه زرده (اولین ساختار قابل رؤیت جنین).
- آزمایش خون: اندازه گیری هورمون HCG (هورمون بارداری) که در صورت پایین بودن، می تواند نشان دهنده سقط باشد.
- معاینه لگنی: برای بررسی باز شدن دهانه رحم و احتمال دفع جنین.
درمان سقط جنین چگونه است؟
اگر بارداری به پایان رسیده باشد، بافت های جنینی باید از رحم خارج شوند؛ در غیر این صورت ممکن است فرد دچار عفونت، خونریزی یا مشکلات دیگر شود.
اگر سقط کامل باشد:
در صورتی که بدن به طور کامل بافت های جنینی را دفع کرده باشد، نیازی به درمان خاصی نیست. البته پزشک با انجام سونوگرافی، اطمینان حاصل می کند که چیزی در رحم باقی نمانده است.
اگر دفع کامل صورت نگرفته باشد:
در این صورت پزشک یکی از روش های زیر را پیشنهاد می کند:
درمان غیر جراحی (انتظار یا دارو):
- انتظار طبیعی برای دفع خود به خودی بافت ها (ممکن است چند روز طول بکشد).
- مصرف داروهای محرک انقباض رحم برای دفع سریع تر بافت ها (معمولا در سقط های زیر 10 هفته انجام می شود).
- استراحت مطلق، به ویژه اگر سقط هنوز قطعی نشده و علائم آن شروع شده باشد.
درمان جراحی:
- اتساع و کورتاژ (D&C) یا اتساع و تخلیه (D&E) در صورت باقی ماندن بافت یا خونریزی شدید.
- این جراحی ها در بیمارستان و تحت بیهوشی انجام می شوند و بافت باقی مانده از رحم خارج می شود.
پس از سقط جنین چه علائمی طبیعی هستند؟
- لکه بینی یا خونریزی خفیف
- احساس درد یا ناراحتی خفیف
اما اگر هر یک از علائم زیر را داشتید، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی شدید یا بدتر شدن خونریزی
- تب
- لرز
- درد شدید
تا دو هفته پس از سقط، از قرار دادن هر چیزی در واژن پرهیز کنید؛ شامل تامپون، رابطه جنسی و معاینه داخلی.
در صورت سقط های مکرر چه آزمایش هایی لازم است؟
اگر سه سقط پیاپی داشته اید، پزشک ممکن است آزمایش های زیر را توصیه کند:
- آزمایش ژنتیکی زوجین (مانند کاریوتایپ برای بررسی کروموزوم ها)
- آزمایش ژنتیکی بافت جنین در صورت موجود بودن
- آزمایش خون برای بررسی مشکلات ایمنی یا هورمونی
- بررسی رحم با یکی از روش های زیر:
- عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرام)
- هیستروسکوپی
- لاپاراسکوپی
چگونه می توان از سقط مجدد پیشگیری کرد؟
گرچه پیشگیری کامل از سقط ممکن نیست، اما رعایت نکات زیر می تواند خطر آن را کاهش دهد:
- مراجعه منظم به پزشک برای مراقبت های بارداری
- حفظ وزن سالم
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار
- مصرف مکمل های بارداری
- تغذیه سالم و ورزش مناسب
مهم است بدانید سقط به دلیل خطای شما رخ نمی دهد و خود را سرزنش نکنید.
آیا پس از سقط می توان دوباره باردار شد؟
بله، حدود 87 درصد از زنانی که سقط داشته اند، در بارداری های بعدی تجربه تولد سالم دارند. سقط لزوما به معنای مشکل در باروری نیست.
برای اقدام دوباره به بارداری، بهتر است پس از تجربه یک پریود طبیعی با پزشک مشورت کنید.
چگونه با سقط جنین کنار بیاییم؟
سقط تجربه ای تلخ و آسیب زننده از نظر روانی است. فرایند بهبودی احساسی ممکن است بیشتر از بهبودی جسمی طول بکشد. برای گذر از این دوره، می توانید از این روش ها کمک بگیرید:
- صحبت با شریک زندگی، دوستان یا خانواده
- پیوستن به گروه های پشتیبانی از دست دادن بارداری
- مراجعه به مشاور یا روان شناس برای دریافت حمایت حرفه ای
سعی کنید خود را تنها نگذارید. احساس اندوه طبیعی است. پذیرش این اندوه اولین قدم در مسیر بهبودی است.
سخنی از نی نی تینی
سقط جنین تجربه ای ناخواسته و سخت است، اما پایان امید به فرزندآوری نیست. به بدن و احساسات خود زمان دهید، از پزشک مشورت بگیرید و در صورت لزوم حمایت روانی دریافت کنید. بارداری سالم بعدی، دور از دسترس نیست.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه سقط جنین داشته اید، تجربه یا راهکار خود را در بخش نظرات با دیگران به اشتراک بگذارید. گفت وگو و همدلی، اولین گام برای عبور از غم و بازیابی امید است.
