پیلکتازی کلیه جنین

پیلکتازی کلیه جنین، که در برخی منابع با نام هایی مانند «پلوی اکتازی» یا «هیدرونفروز خفیف جنینی» نیز توصیف می شود، یکی از یافته های نسبتا رایج در سونوگرافی دوران بارداری است. در این وضعیت، مقدار بیشتری از ادرار در بخش مرکزی کلیه جنین جمع می شود. این تجمع معمولا به دلیل وجود یک گرفتگی کوچک در مسیر خروج ادرار یا برگشت ادرار از مثانه به کلیه ها ایجاد می شود. این شرایط حدود یک درصد از بارداری ها دیده می شود و بر اساس مطالعات، در جنین های پسر شایع تر است.

در بیشتر بارداری ها، پیلکتازی کلیه جنین بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می شود. با این حال، اگر شدت آن بیشتر شود یا همراه با مشکلات دیگری باشد، ممکن است پزشک پیگیری دقیق تری را توصیه کند. پس از تولد نیز معمولا نوزادی که این مشکل در دوران جنینی داشته است، تحت نظر پزشک قرار می گیرد تا از سلامت کامل کلیه ها مطمئن شوند.

پیلکتازی کلیه جنین چیست؟

پیلکتازی کلیه جنین به افزایش تجمع ادرار در بخش مرکزی کلیه گفته می شود؛ بخشی که به عنوان لگنچه کلیه شناخته می شود. علت این تجمع، معمولا وجود یک مانع خفیف در مسیر خروج ادرار یا برگشت ادرار از مثانه به سمت کلیه هاست. این برگشت ادرار که با نام ریفلاکس ادراری شناخته می شود، در برخی جنین ها باعث می شود حجم بیشتری از ادرار در کلیه بماند و تصویر سونوگرافی بزرگ تر از حد معمول دیده شود.

گاهی اوقات، متخصصان بر اساس محل دقیق تجمع ادرار، اصطلاحات مختلفی مانند «پیلکتازی»، «پلوی اکتازی»، «پلویوکالی اکتازی» یا «کالی اکتازی» را به کار می برند. همه این واژه ها به نوعی به تجمع ادرار و بزرگ شدن بخشی از کلیه اشاره دارند، اما شدت و محل دقیق در هر کدام متفاوت است.

تفاوت پیلکتازی کلیه جنین و هیدرونفروز: کدام جدی تر است؟

در نگاه اول، این دو واژه ممکن است مشابه به نظر برسند، اما تفاوت مهمی در شدت تجمع ادرار دارند. پیلکتازی کلیه جنین معمولا به تجمع خفیف ادرار اشاره دارد و باعث بزرگ شدن جزئی مرکز کلیه می شود. اما «هیدرونفروز» زمانی است که انسداد شدیدتر است و ادرار به مقدار بیشتری تجمع پیدا می کند و حتی ممکن است شکل کلیه دچار «بادکنکی شدن» شود.

با اینکه اکثر موارد پیلکتازی کاملا بی خطرند، اما حدود ده درصد آن ها ممکن است در طول بارداری به هیدرونفروز تبدیل شوند. در چنین شرایطی، لازم است جنین با دقت بیشتری تحت نظر فوق تخصص نفرولوژی کودکان یا ارولوژی اطفال قرار گیرد تا سلامت کلیه ها حفظ شود.

شیوع پیلکتازی کلیه جنین چقدر است؟

این وضعیت نسبتا شایع است و تقریبا از هر چهل بارداری، یک مورد با پیلکتازی کلیه جنین گزارش می شود. این مسئله ممکن است تنها یک کلیه (پیلکتازی یک طرفه) یا هر دو کلیه جنین (پیلکتازی دوطرفه) را درگیر کند.

پیلکتازی چرا در جنین های پسر بیشتر دیده می شود؟

بر اساس آمارهای معتبر پزشکی، این مشکل تقریبا سه برابر بیشتر در جنین های پسر دیده می شود. یکی از دلایل احتمالی آن تفاوت های ساختاری و تکاملی دستگاه ادراری بین جنسیت هاست. در ایران نیز طبق تجربه بالینی متخصصان سونوگرافی و زنان، این الگو به طور مشابه گزارش شده است.

آیا پیلکتازی کلیه جنین خطرناک است؟

خوشبختانه در بسیاری از موارد، این وضعیت جدی نیست و بیشتر نوزادان مبتلا به پیلکتازی کلیه جنین در زمان تولد کاملا سالم هستند. با این حال، در موارد نادر ممکن است شدت تجمع ادرار افزایش یافته و به کلیه آسیب بزند.

اگر پزشک احساس کند فشار بر کلیه جنین زیاد شده است یا هیدرونفروز شدید در حال شکل گیری است، ممکن است جراحی جنینی برای جلوگیری از آسیب کلیه توصیه شود. این نوع جراحی بسیار نادر است و تنها در شرایط خاص و مراکز فوق تخصصی انجام می شود.

آیا پیلکتازی کلیه جنین نشانه ای از سندرم داون است؟

گاهی دیده می شود که وجود پیلکتازی در سونوگرافی، احتمال وجود سندرم داون را کمی افزایش می دهد. اما بسیار مهم است بدانید که بیشتر جنین هایی که پیلکتازی دارند، هیچ گونه مشکل کروموزومی ندارند.
اگر آزمایش های غربالگری خون مادر طبیعی باشد و در سونوگرافی علائم غیرطبیعی دیگری دیده نشود، پزشکان این وضعیت را یک «تنوع طبیعی رشد جنین» در نظر می گیرند.

علائم و دلایل پیلکتازی کلیه جنین

آیا پیلکتازی در بارداری علامت دارد؟

در دوران بارداری، خود مادر هیچ علامتی از این وضعیت احساس نمی کند. این مشکل تنها در سونوگرافی های غربالگری یا سونوگرافی های مرحله ای تشخیص داده می شود.

دلایل ایجاد پیلکتازی کلیه جنین

دو علت اصلی برای این وضعیت مطرح می شود: انسداد محل اتصال حالب به کلیه و ریفلاکس ادراری.

1. انسداد محل اتصال حالب به کلیه (Ureteropelvic Junction Obstruction)

این انسداد زمانی رخ می دهد که مسیر خروج ادرار از لگنچه کلیه به سمت حالب تنگ باشد یا بافتی جلوی مسیر را گرفته باشد. در نتیجه، ادرار در کلیه جمع می شود و فشار داخل کلیه بالا می رود. اگر این فشار مدت زیادی باقی بماند، ممکن است به بافت کلیه آسیب برساند. در ایران، این علت یکی از شایع ترین دلایل هیدرونفروز جنینی و نوزادی است و معمولا پس از تولد با سونوگرافی های دوره ای و گاهی اسکن DMSA بررسی می شود.

2. ریفلاکس ادراری (Vesicoureteral Reflux)

در حالت طبیعی، ادرار باید از کلیه به حالب و سپس به مثانه برسد تا از بدن جنین خارج شود و بخشی از مایع آمنیوتیک را تشکیل دهد. اگر دریچه بین حالب و مثانه به درستی عمل نکند، ادرار ممکن است به سمت حالب و حتی کلیه برگردد. این برگشت ادرار در صورتی که طولانی شود می تواند به تورم لگنچه و ایجاد پیلکتازی کلیه جنین منجر شود.

تشخیص و بررسی پیلکتازی کلیه جنین

معمولا این وضعیت طی سونوگرافی معمول بارداری تشخیص داده می شود. در صورتی که سونوگرافی نشان دهد لگنچه کلیه جنین بزرگ تر از حد طبیعی است، پزشک معاینات دقیق تری را در طول بارداری توصیه می کند. این پیگیری ها به پزشکان کمک می کند اندازه گیری ها را در هر مرحله بررسی کنند و ببینند آیا تجمع ادرار در حال بهتر شدن است یا بدتر شدن.

پیلکتازی کلیه جنین چگونه درمان می شود؟

در اغلب بارداری ها، پیلکتازی کلیه جنین بدون هیچ نوع درمانی برطرف می شود و تنها کاری که لازم است انجام دهید، پیگیری و سونوگرافی های دوره ای است. پزشک معالج در طول بارداری اندازه لگنچه کلیه جنین را در هر بار سونوگرافی بررسی می کند تا روند بهبود یا احتمال بدتر شدن وضعیت مشخص شود.

پس از تولد نوزاد نیز معمولا یک متخصص اورولوژی اطفال یا نفرولوژی کودکان وضعیت کلیه ها را بررسی می کند. در برخی موارد نادر که انسداد قابل توجه باشد، ممکن است پزشک متخصص اورولوژی اطفال جراحی کوچکی به نام «پیلولوپلاستی» انجام دهد. این عمل جراحی برای باز کردن محل اتصال کلیه به حالب انجام می شود تا جریان طبیعی ادرار برقرار گردد.

اگر شدت پیلکتازی کلیه جنین یا هیدرونفروز آن قدر زیاد باشد که احتمال آسیب به کلیه وجود داشته باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی جنینی را پیشنهاد کند؛ هرچند این حالت بسیار کم رخداد است و تنها در مراکز فوق تخصصی انجام می شود.

پیش آگهی و آینده نوزاد مبتلا به پیلکتازی کلیه جنین

اگر جنینم پیلکتازی داشته باشد، باید منتظر چه چیزی باشم؟

اگر سونوگرافی نشان دهد جنین دچار پیلکتازی است، معمولا فقط نیاز به مراقبت و نظارت در بارداری دارید. پزشک با انجام سونوگرافی های منظم، مطمئن می شود که انسداد بدتر نمی شود و کلیه در خطر نیست.

در صورتی که وضعیت شدت پیدا کند و به هیدرونفروز تبدیل شود، بعد از تولد نیاز است نوزاد توسط فوق تخصص اورولوژی یا نفرولوژی کودکان بررسی شود تا مشخص شود آیا نیاز به درمان وجود دارد یا خیر.

در موارد بسیار نادر، انسداد به حدی شدید می شود که ممکن است حتی در دوران جنینی به بافت کلیه آسیب وارد کند. اگر چنین احتمالی وجود داشته باشد، پزشک درباره جراحی جنینی با شما صحبت خواهد کرد.

آیا پیلکتازی کلیه جنین قابل درمان قطعی است؟

بله. در بیش از 90 درصد موارد، پیلکتازی کلیه جنین به طور کامل و خودبه خود برطرف می شود. اما اگر گرفتگی یا انسداد شدید باشد، انجام جراحی پس از تولد لازم خواهد بود.

جنین هایی که دچار هیدرونفروز شدید هستند، بیشتر در معرض آن اند که مشکلات کلیوی آنها پس از تولد نیز ادامه پیدا کند و در چنین شرایطی احتمال نیاز به جراحی بیشتر است. این موضوع اهمیت پیگیری و تشخیص درست پس از تولد را نشان می دهد.

آیا می توان از بروز پیلکتازی جلوگیری کرد؟

از آنجایی که پیلکتازی کلیه جنین بخشی از تفاوت های طبیعی رشد جنین است، راهی برای پیشگیری قطعی آن وجود ندارد. مادر باردار هیچ کاری نمی تواند انجام دهد که از بروز این تغییر جلوگیری کند. اما سونوگرافی های منظم و مراقبت دقیق دوران بارداری بسیار ضروری اند. این پیگیری ها به پزشک کمک می کند در زمان مناسب مشکل را تشخیص دهد و اگر نیاز به اقدام درمانی باشد، به موقع آن را انجام دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر پزشک شما در سونوگرافی متوجه این وضعیت شده باشد، از آن پس باید برای بررسی های دوره ای به او مراجعه کنید. تنها با سونوگرافی می توان پیلکتازی کلیه جنین را تشخیص داد و روند آن را کنترل کرد. بنابراین هرگونه فاصله انداختن بین مراقبت ها ممکن است باعث از دست رفتن مرحله های مهم پیگیری شود.

چه پرسش هایی از پزشک بپرسم؟

اگر در سونوگرافی گفته شده جنین مبتلا به پیلکتازی است، می توانید این پرسش ها را برای دریافت اطلاعات دقیق تر مطرح کنید:

• آیا انسدادی وجود دارد؟ محل دقیق آن کجاست؟
• آیا ریفلاکس ادراری مشاهده شده است؟
• میزان انسداد خفیف، متوسط یا شدید است؟
• آیا در سونوگرافی یا آزمایش خون نشانه ای از احتمال سندرم داون دیده می شود؟
• احتمال اینکه نوزاد پس از تولد نیاز به جراحی داشته باشد چقدر است؟

پرسیدن این سوال ها باعث می شود مادر با آرامش و آگاهی، روند بارداری را طی کند.

سخنی از نی نی تینی

شنیدن اینکه جنین مبتلا به پیلکتازی کلیه جنین است، ممکن است در ابتدا برای مادر اضطراب آور یا ترسناک باشد، اما خوشبختانه در اکثر موارد جای نگرانی جدی وجود ندارد. پزشک با انجام آزمایش ها و سونوگرافی های مختلف بررسی می کند که آیا این شرایط تنها یک تغییر طبیعی جنینی است یا نیاز به اقدام بیشتر دارد. در تمام طول بارداری، تیم درمانی کنار شماست و در هر مرحله شما را راهنمایی می کند تا بهترین تصمیم گرفته شود.